Piękniczkowate

Piękniczkowate
Poeciliidae[1]
Garman, 1895
ilustracja
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typstrunowce
Podtypkręgowce
Gromadapromieniopłetwe
Infragromadadoskonałokostne
Rządkarpieńcokształtne
Rodzinapiękniczkowate
Gambuzja pospolita (Gambusia affinis) została introdukowana w wielu krajach w celu walki z malarią
Gupik (Poecilia reticulata) jest hodowany w akwariach od 1910
Gupik Endlera (Poecilia wingei)
Mieczyk Hellera (Xiphophorus helleri)

Piękniczkowate[2], pecylki[3] (Poeciliidae) – rodzina małych ryb karpieńcokształtnych (Cyprinodontiformes). Wiele gatunków z tej rodziny, zwłaszcza ozdobne odmiany hodowlane żyworódek, to ryby popularne w akwarystyce.

Zasięg występowania

Początkowo występowały od południowo-wschodnich stanów USA, aż do północno-wschodniej Argentyny, a także w Afryce i na Madagaskarze. Zasiedlają nizinne wody słodkie i słonawe. W wodach Ameryki Środkowej i Antyli są dominującą grupą zwierząt[4], wśród ryb stanowią około 35% fauny słodkowodnej[5]. Niektóre gatunki z rodzaju Poecilia zostały introdukowane na tereny zagrożone malarią, ponieważ w swym naturalnym środowisku żywią się larwami komarów. W nowym miejscu nierzadko zmieniały zwyczaje żywieniowe i stawały się niebezpieczną konkurencją pokarmową dla gatunków rodzimych.

Cechy charakterystyczne

Są to ryby niewielkich rozmiarów, zwykle o długości kilku centymetrów. Największe gatunki osiągają 20 cm długości całkowitej. Mają wysoko położone płetwy piersiowe. Samce są znacznie mniejsze od samic, co jest uznawane za przystosowanie zwiększające efektywność reprodukcji – energia pobrana z pokarmem przekazywana jest na rzecz płci, od której zależy liczba potomstwa[6]. Pokarm piękniczkowatych stanowią glony, larwy owadów, drobne skorupiaki i ryby. U samic niektórych gatunków występuje zjawisko superfetacji – po jednorazowej kopulacji samica może wydać kilka miotów potomstwa[7].

Systematyka

Do tej rodziny zaliczono około 300 gatunków ryb. Ich podział systematyczny nie został ostatecznie ustalony. Wyróżniane są podrodziny:

  • Aplocheilichthyinae – występują na wybrzeżach zachodniej Afryki,
  • Poeciliinae – szeroko rozprzestrzeniona w obydwu Amerykach, silnie zróżnicowana grupa obejmująca ponad 200 gatunków. Występuje u nich zapłodnienie wewnętrzne, samce zaopatrzone są w narząd kopulacyjny zwany gonopodium. Wszystkie, poza jednym gatunkiem (Tomeurus gracilis), są żyworodne.
  • Procatopodinae – około 80 gatunków, w tym 5 występujących w Ameryce Południowej i ponad 70 w Afryce; gatunki południowoamerykańskie osiągają do 2 cm standardowej długości i są najmniejszymi z karpieńcokształtnych,

Klasyfikacja

Rodzaje zaliczane do tej rodziny [8] są zgrupowane w podrodzinach Procatopodinae, Poeciliinae, Aplocheilichthyinae:

AapticheilichthysAlfaroAplocheilichthysBelonesoxBrachyrhaphisCarlhubbsiaCnesterodonCynopanchaxFluviphylaxGambusiaGirardinusHeterandriaHeterophallusHylopanchaxHypsopanchaxLacirisLacustricolaLamprichthysLimiaMicropanchaxNeoheterandriaPamphorichthysPantanodonPhallichthysPhallocerosPhalloptychusPhallotorynusPlataplochilusPlatypanchaxPoeciliaPoeciliopsisPoropanchaxPriapellaPriapichthysProcatopusPseudopoeciliaPseudoxiphophorusQuintanaRhexipanchaxScolichthysTomeurusXenodexiaXenophallusXiphophorus

Znaczenie dla człowieka

Z racji niewielkich rozmiarów piękniczkowate nie mają znaczenia gospodarczego w rybołówstwie. Są wykorzystywane w laboratoryjnych badaniach w genetyce, toksykologii, biologii rozrodu, medycynie oraz w badaniach nad ekologią i etologią ryb, cenione w handlu akwarystycznym. Wśród wielu żyworodnych gatunków z podrodziny Poeciliinae znajdują się ryby, które zyskały dużą popularność w hodowlach akwarystycznych, między innymi molinezje, gupiki, limki, gambuzje, żyrardynki, drobniczki i mieczyki. Są to z reguły ryby atrakcyjnie ubarwione, dość odporne na zmienne warunki środowiskowe, a z tych powodów zalecane początkującym akwarystom.

Przypisy

  1. Poeciliidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Nazewnictwo ryb egzotycznych, AKWARIUM, Nr 1-2/70
  3. Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
  4. Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
  5. R.R. Miller. Geographic distribution of Central American freshwater fishes. „Copeia”. 1966, s. 773–802, 1966 (ang.). 
  6. Załachowski, 1997
  7. Ryby : encyklopedia zwierząt. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007, s. 28. ISBN 978-83-01-15140-9.
  8. Ron Fricke, William Neil Eschmeyer, Richard Van der Laan (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes [online], California Academy of Sciences, 7 czerwca 2012 [dostęp 2012-08-13] (ang.).

Bibliografia

  • Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
  • Joseph S. Nelson: Fishes of the World. Wyd. 4. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7. (ang.)
  • Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Xiphophorus helleri (aka).jpg
Autor:

André Karwath aka Aka

, Licencja: CC BY-SA 2.5
This image shows a Green swordtail (Xiphophorus helleri).
Poeciliawingei.jpg
Autor: Karen Koomans, Licencja: CC BY 2.5
poecilia wingei (endler, endlers livebearer), strain 2004 Yellow Top Sword
Dwarf Livebearer or Least Killifish (Heterandria formosa).jpg
Autor: Brian Gratwicke, Licencja: CC BY 2.0
Female specimen of Dwarf Livebearer or Least Killifish (Heterandria formosa)
Poecilia reticulata 01.jpg
Autor: Silvana Gericke (http://abilo.piranho.de/aquaseite/aqua.htm), Licencja: CC BY 3.0
Poecilia wingei, Endler's Livebearer