Pieńsk

Pieńsk

— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
(c) Adam Kliczek, CC BY-SA 3.0 Centrum Pieńska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	zgorzelecki
Gmina	Pieńsk
Data założenia	przed 965
Prawa miejskie	1962
Burmistrz	Jan Magda[1]
Powierzchnia	9,92 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	5763[2] 580,9 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 75
Kod pocztowy	59-930
Tablice rejestracyjne	DZG
Położenie na mapie gminy Pieńsk Pieńsk
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pieńsk
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pieńsk
Położenie na mapie powiatu zgorzeleckiego Pieńsk
51°14′47″N 15°02′46″E/51,246389 15,046111
TERC (TERYT)	0225044
SIMC	0936351
Urząd miejski ul. Bolesławiecka 29 59-930 Pieńsk
Strona internetowa

Pieńsk (tuż po wojnie Pęczek^[3], do 1945 niem. Penzig, gł. Peńsk^[4]) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, w woj. dolnośląskim, w powiecie zgorzeleckim, położone nad Nysą Łużycką, przy granicy z Niemcami. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pieńsk. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego.

Historycznie zaliczana do Łużyc Górnych, choć w I połowie XIV w. i od 1815 związana ściślej z Dolnym Śląskiem.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 5763 mieszkańców^[2]. Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 9,92 km²^[5].

Historia

(c) Adam Kliczek, CC BY-SA 3.0

Urząd Miasta w Pieńsku

Ta sekcja od 2009-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

We wczesnym średniowieczu istniał tu gród Bieśniczan (Bieżuńczan)^[6]. Najstarsza wzmianka o Pieńsku pochodzi z 965. Od XIII w. Pieńsk był siedzibą łużyckiego rodu von Penzig, który w 1250 wybudował zamek, budowla przetrwała do 1514. Po włączeniu Pieńska do piastowskiego księstwa jaworskiego w 1319, w 1321 książę Henryk I jaworski potwierdził prawa rodu Penzigów do osady^[7]. W latach 1491-1492 osada i okoliczne lasy zostały sprzedane radzie miejskiej Zgorzelca, w tym czasie Pieńsk był ośrodkiem hutnictwa żelaza. Do połowy XIX wieku Pieńsk był ośrodkiem rolniczym, a część ludności zajmowała się rzemiosłem – głównie tkactwem.

Od 1815 w granicach rejencji legnickiej prowincji Śląsk Królestwa Prus, a od 1871 do 1945 także Niemiec. W 1841 wybuchł wielki pożar, który zniszczył większą część zabudowy^[6]. W drugiej połowie XIX wieku osada stała się ośrodkiem przemysłu szklarskiego, pierwsza huta została uruchomiona w 1858^[6]. Do II wojny światowej na terenie Pieńska istniało 13 hut, zatrudniających łącznie około 4000 osób, głównie Niemców. Pieńsk był jednym z największych ośrodków przemysłu szklarskiego w Europie, powstałego na bazie istniejących pokładów polodowcowych piasków szklarskich, oraz zasobów drewna i węgla brunatnego.

Niedaleko Pieńska we wsi Prędocice (Toporów) 16 kwietnia 1945 roku 2. Armia Wojska Polskiego forsowała Nysę Łużycką w ramach operacji łużyckiej, będącej częścią operacji berlińskiej. Obecnie w osadzie nad Nysą, niezamieszkanej od lat 60. XX wieku znajduje się pomnik upamiętniający to wydarzenie.

Zajęcie miejscowości przez wojska radzieckie w 1945 spowodowało znaczne zniszczenia. W wyniku II wojny światowej osada została włączona do Polski, a jej dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W 1946 roku istniała w Pieńsku 18 strażnica 4 Komendy Odcinka WOP, obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 19 maja 1946^[8] Po zniszczeniach wojennych uruchomiono huty szkła Łużyce i Nysa^[6].

Odbudowa Pieńska spowodowała nadanie mu statusu osiedla w 1954, a w 1962 praw miejskich. Obecnie miasto jest ośrodkiem przemysłu szklarskiego – huta szkła "Łużyce" i fabryka form szklarskich – "UniMould".

W miejscowości do 21 grudnia 2007 r. istniało drogowe przejście graniczne Pieńsk-Deschka, kiedy to na mocy układu z Schengen zostało zlikwidowane. Obecnie w miejcu byłego mostu istnieje kładka rowerowo-piesza łącząca miasto z niemiecką wsią Deschka.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Pieńska w 2014 roku^[9].

Zabytki

(c) Adam Kliczek, CC BY-SA 3.0

Kościół par. pw. św. Franciszka z Asyżu

(c) Adam Kliczek, CC BY-SA 3.0

Zespół huty szkła „Lucyna”

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[10]:

• zabudowa miasta z XV-XX w.
• kościół par. pw. św. Franciszka z Asyżu, neogotycki z l. 1822-1885
• kościół ewangelicki, nie istnieje (pozostał kawałek muru, znajduje się on w okolicach ul. Łużyckiej)
• zespół huty szkła „Lucyna”, ul. Dąbrowskiego 44, z pierwszej ćw. XX w.:
  • dwa budynki administracyjne, z 1905 r., 1910 r.
  • dwadzieścia jeden budynków produkcyjnych i pomocniczych, z l. 1905-1920
  • cztery magazyny, z l. 1905–1920
  • wieża ciśnień, z 1910 r.
  • budynek przychodni, z 1900 r.
  • willa właściciela, z 1930 r.
  • park przy willi, z 1930 r.

inne zabytki:

• domy mieszkalne z końca XIX i początku XX wieku

Kultura

Ulica Hutnicza – główny deptak miasta

• Euroregionalne Centrum Kultury i Komunikacji EuRegioKom Pieńsk
• Zespoły ludowe Lasowianie i Żarki
• Stowarzyszenia, koła, związki, zespoły taneczne, warsztaty teatralne, plastyczne, literackie, recytatorskie, koło szachowe, klub gier planszowych, transgraniczne spotkania artystyczne, wystawy malarskie, chór parafialny, drużyna harcerska
• Grupa filmowa "Penziger Horror Movies"^[11]
• Co roku w czerwcu odbywają się na terenie byłej huty szkła "Nysa" dni miasta. Również na jej terenie znajduje się "Stowarzyszenie Promocji Kultury Ziemi Pieńskiej - Qltur Kombinat", organizujące koncerty lokalnych artystów i zespołów.

Edukacja

• Przedszkole Miejskie
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Polskich Żołnierzy Września 1939 roku
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. O.M. Tomaszka
• Szkoła Podstawowa im. Jana Brzechwy w Dłużynie Dolnej

Sport

• Od 2007 roku działa nowoczesna Hala Widowiskowo- Sportowa oraz kompleks boisk sportowych z bieżnią lekkoatletyczną przy Szkole Podstawowej nr 2
• Stadion Miejski, na którym swoje mecze rozgrywa miejscowa drużyna "Hutnik" Pieńsk (klasa okręgowa)
• Kompleks boisk sportowych "Orlik" przy Szkole Podstawowej nr 1 w Pieńsku
• Uczniowski Klub Sportowy o profilu piłki nożnej i piłki siatkowej
• Klub zapaśniczy "Hutnik" Pieńsk, którego wychowankowie zdobywali medale mistrzostw Polski czy Europy w zapasach, będąc również reprezentantami kadry Polski.

Transport

W Pieńsku krzyżują się dwie droga wojewódzkie 351 i 353. Przez miasto przebiega też linia kolejowa nr 278 Węgliniec – Zgorzelec ze stację kolejową.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Franciszka z Asyżu

W Pieńsku w okresie od 1 czerwca 1987 do 24 lipca 1989 posługę wikariusza w parafii p.w. św. Franciszka z Asyżu sprawował ojciec Michał Tomaszek, męczennik z Peru, zamordowany w 1991 w Pariacoto wraz z o. Zbigniewiem Strzałkowskim. W grudniu 2015 został beatyfikowany. Jego imę nosi ulica w mieście oraz Szkoła Podstawowa nr 2 w której był katechetą.

• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Pieńsk (Sala Królestwa ul. Leśna 14A)^[12][13]

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Rothenburg/O.L.^[14]
• Neißeaue^[15]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalny Serwis Miasta i Gminy Pieńsk
• Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta i Gminy w Pieńsku
• Penczk, niem. Penzig, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 942 .