Pieśń słoneczna
 | |
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | religijna |
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | XIII w. |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego | XVII w. |
| Przekład | anonim |
Pieśń słoneczna, także Pochwała stworzenia − kantyk religijny z XIII wieku, najstarszy zabytek poezji w języku włoskim (volgare), modlitwa autorstwa św. Franciszka z Asyżu.
Autorstwo i okoliczności powstania
Autorstwo św. Franciszka z Asyżu potwierdzają pisma bł. Tomasza z Celano i św. Bonawentury z Bagnoregio[1]. Podstawowe świadectwo autentyczności znajduje się w Kodeksie asysykim z XIII wieku, w którym nad Pieśnią słoneczną kopista umieścił incipit: „Zaczynają się pochwały stworzeń, które błogosławiony Franciszek ułożył na chwałę i cześć Boga, kiedy był chory u św. Damiana”. W jednym z kodeksów z XIV wieku znajduje się informacja, iż kantyk powstał w pałacu biskupa asyskiego podczas choroby. Istnieją teorie dotyczące późniejszych dodatków do pierwotnego dziełka, które nie miało zawierać strofy o „pokoju” i „śmierci”[2].
Pochwała stworzeń została ułożona na dwa lata przed śmiercią Franciszka, między zimą a wiosną 1225[3].
Treść
Autor pieśni znalazł inspiracje w Biblii, szczególnie w tzw. Pieśni trzech młodzieńców w piecu ognistym[4]. W odróżnieniu od tekstu biblijnego Franciszek brata się ze stworzeniami i żywiołami, nazywając ich „braćmi” i „siostrami”. Braterstwo to dalekie jest jednak od antropomorfizmów. Jedność stworzeń wynika w kantyku Franciszka z odniesienia do wspólnego źródła pochodzenia, jakim jest Stworzyciel. Żywioły tracą w tym świetle swój niszczycielski charakter. Nie jest to świat odrealniony, ale taki, jaki był u zarania dziejów, jaki byłby bez piętna grzechu. Franciszka nie jest w stanie przerazić nawet śmierć. Nawet ona nie może uczynić żadnej krzywdy. Pieśń ta jest śpiewem człowieka uduchowionego, mistyka, w którym ucichły wszelkie konflikty, który zjednoczony jest z całym stworzeniem w oddawaniu czci i chwały Bogu[5].
Kantyk jest hymnem pochwalnym, w którym wyrażona zostaje pochwała Stwórcy poprzez dostrzeżenie piękna jego stworzeń. Autor przedstawił w nim pozytywny obraz natury, która jest odbiciem piękna i harmonii Boga. W następującej kolejności wymienione zostają elementy natury, żywioły i inne stworzenia: Słońce, Księżyc z gwiazdami, wiatr, powietrze, aura, woda, ogień, Ziemia, przebaczający, śmierć.
Cytaty biblijne
W tekście Pieśni słonecznej znalazł się szereg cytatów biblijnych, zarówno ze Starego jak i z Nowego Testamantu. W wersecie 1. znajduje się wyliczenie przynależnych Bogu aktów czy sposobów oddania czci zaczerpnięte z Apokalipsy św. Jana - cytat z rozdz. 4 wesety 9 i 11. W wersecie 3. Kantyku zacytowana została starotestamentalna (apokryficzna) Księga Tobiasza − rozdz. 8 werset 5. W kolejnych wersetach Franciszkowego teksty znajdują się na przemian cytaty z Księgi Daniela i Księgi Psalmów. I tak mamy odpowiednio: werset 5. Kantyku − Ps 148,3; werset 6 − Dn 3,64−65 i Ps 103,13−14; werset 7 − Ps 148,4−5; werset 8 − Dn 3,66 i Ps 77,14; werset 9 − Dn 3,74 i Ps 103,13-14. W wersetach 10. i 11. znajdujemy odwołania do Ewangelii Mateusza − Mt 6,12 oraz Mt 5,10. W 13. wersecie Kantyku ponownie pojawiają się zapożyczenia z Apokalipsy − Ap 2,11 oraz 20,6. Ostatnie odniesienie biblijne znajduje się w końcowym wersecie 14. i jest to cytat z Księgi Daniela − Dn 3,85[6].
Tekst i tłumaczenie
Oryginalny tekst w dialekcie umbryjskim
1 Altissimu, onnipotente bon Signore,
Tue so le laude, la gloria e l'honore et onne benedictione.
2 Ad Te solo, Altissimo, se konfano,
et nullu homo ène dignu te mentouare.
3 Laudato sie, mi Signore cum tucte le Tue creature,
spetialmente messor lo frate Sole,
lo qual è iorno, et allumini noi per lui.
4 Et ellu è bellu e radiante cum grande splendore:
de Te, Altissimo, porta significatione.
5 Laudato si, mi Signore, per sora Luna e le stelle:
in celu l'ài formate clarite et pretiose et belle.
6 Laudato si, mi Signore, per frate Uento
et per aere et nubilo et sereno et onne tempo,
per lo quale, a le Tue creature dài sustentamento.
7 Laudato si, mi Signore, per sor'Acqua,
la quale è multo utile et humile et pretiosa et casta.
8 Laudato si, mi Signore, per frate Focu,
per lo quale ennallumini la nocte:
ed ello è bello et iucundo et robustoso et forte.
9 Laudato si, mi Signore, per sora nostra matre Terra,
la quale ne sustenta et gouerna,
et produce diuersi fructi con coloriti fior et herba.
10 Laudato si, mi Signore, per quelli ke perdonano per lo Tuo amore
et sostengono infirmitate et tribulatione.
11 Beati quelli ke 'l sosterranno in pace,
ka da Te, Altissimo, sirano incoronati.
12 Laudato si mi Signore, per sora nostra Morte corporale,
da la quale nullu homo uiuente pò skappare:
guai a quelli ke morrano ne le peccata mortali;
13 beati quelli ke trouarà ne le Tue sanctissime uoluntati,
ka la morte secunda no 'l farrà male.
14 Laudate et benedicete mi Signore et rengratiate
e seruiteli cum grande humilitate.
Tłumaczenie polskie[7]
1 Najwyższy, wszechmocny i dobry Panie,
Twoje są uwielbienie, chwała, cześć i wszelkie błogosławieństwo.
2 Tylko Tobie, o Najwyższy, one przynależą,
I żaden śmiertelnik nie jest godzien wymieniać Twojego imienia.
3 Pochwalony bądź, mój Panie, ze wszystkimi Twymi stworzeniami,
nade wszystko z panem bratem Słońcem,
bo jest on lampą dnia i nim rozświetlasz naszą drogę.
4 Jakże on piękny, promieniejący i pełen blasku.
O Tobie, o Najwyższy, daje nam wyobrażenie.
5 Pochwalony bądź, mój Panie, przez siostrę Księżyc i gwiazdy:
stworzyłeś je na niebie, jasne, cenne i piękne.
6 Pochwalony bądź, mój Panie, przez brata Wiatr
i przez powietrze, słotę, spiekotę i każdą pogodę,
którymi wspierasz wszystkie Twe stworzenia.
7 Pochwalony bądź, mój Panie, przez siostrę Wodę,
która jest bardzo użyteczna, i pokorna, i czysta.
8 Pochwalony bądź, mój Panie, przez brata Ogień,
który rozświetla mroki nocy:
piękny on, radosny, nieprzejednany i silny.
9 Pochwalony bądź, mój Panie, przez matkę naszą Ziemię,
która nas żywi i utrzymuje,
wydając wszelki owoc, barwne kwiaty i zioła.
10 Pochwalony bądź, mój Panie, przez tych, którzy z miłości do Ciebie przebaczają,
znosząc chorobę i niepowodzenia.
11 Błogosławieni, którzy zniosą je w pokoju,
bo przez Ciebie, o Najwyższy, zostaną nagrodzeni.
12 Pochwalony bądź, mój Panie, przez siostrę naszą Śmierć cielesną,
przed którą nikt z żyjących ujść nie może:
biada umierającym w grzechu ciężkim;
13 błogosławieni, których zastaniesz, pełniących Twą najświętszą wolę,
śmierć druga nie uczyni im żadnej szkody.
14 Chwalcie i błogosławcie mojego Pana i dzięki mu składajcie,
służcie mu w wielkiej pokorze.
Kodykologia
Oryginalne strony Kodeksu 338 ze zbiorów historycznych Biblioteki Miejskiej w Asyżu, pochodzącego z Sacro Convento z tekstem Pieśni słonecznej:
Przypisy
- ↑ Odpowiednio Życiorys pierwszy 80 oraz Życiorys drugi 213 i Legenda większa IX,1.
- ↑ Pisma św. Franciszka z Asyżu. Kajetan Ambrożkiewicz OFMCap. (tłum.). Wyd. 3. Warszawa: Ojcowie Kapucyni, 1990, s. 226–231.
- ↑ Carlo Paolazzi: Pieśń słoneczna. W: Pisma św. Franciszka z Asyżu. Teksty łacińskie i starowłoskie w polskim przekładzie. Kraków: Bratni Zew, 2009, s. 230–233. ISBN 978-83-7485-107-4.
- ↑ Por. Dn 3, 51–90.
- ↑ Éloi Leclerc OFM: Pieśń, kantyk. W: Ernesto Caroli OFM: Leksykon duchowości franciszkańskiej. Czesław Gniecki OFM (tłum. hasła). Kraków-Warszawa: Wydawnictwo m, 2006, s. 1161–1162. ISBN 83-7221-766-1.
- ↑ Fabrizio Filiberti, Radici bibliche del Cantico delle creature, www.bicudi.net [dostęp 2011-04-23] (wł.).
- ↑ Zobacz inne tłumaczenie polskie, będące w powszechnym użytku: Francesko - Wirtulany Czasopis Franciszkański.
Media użyte na tej stronie
Autor: Jim McIntosh, Licencja: CC BY 2.0
OFM General Curia : Mosaic Laudes Creaturarum
Autor: Francesco d'Assisi. Photographic reproduction: Stefan Diller, Licencja: CC BY-SA 2.0 de
Riproduzione dal Codice 338, f.f. 33r - 34r, sec. XIII - Biblioteca del Sacro Convento di San Francesco, Assisi
Frankfurt am Main, Liebfrauenkirche, Innenhof, Sonnengesang des hl. Franziskus, Mosaik von Schwester Ludgera (Kloster Reute bei Bad Waldsee), 1979.
Górną częścią najstarsze Portret Franciszek z Asyżu, ścienne malowidła w Sacro Speco w Subiaco.
Autor: Jim McIntosh, Licencja: CC BY 2.0
OFM General Curia : Mosaic Laudes Creaturarum