Pieczarka dwuzarodnikowa
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | pieczarka dwuzarodnikowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Agaricus bisporus (J.E. Lange) Imbach Mitt. naturf. Ges. Luzern 15: 15 (1946) | |
_Imbach_403677.jpg)
Pieczarka dwuzarodnikowa (Agaricus bisporus (J.E. Lange) Imbach) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1]. Rośnie dziko, ale jest też powszechnie uprawiana w pieczarkarniach i sprzedawana w sklepach[2].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1926 r. Jakob Emanuel Lange nadając mu nazwę Psalliota hortensis f. bispora. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1946 r. Emil Imbach[1].
Niektóre synonimy naukowe[3]:
- Agaricus brunnescens Peck 1900
- Agaricus hortensis (Cooke) Pilát 1951
- Agaricus hortensis (Cooke) S. Imai 1938
- Psalliota bispora (J.E. Lange) F.H. Møller & Jul. Schäff. 1938
- Psalliota hortensis (Cooke) J.E. Lange 1926
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: pieczarka ogrodowa, pieczarka polna odmiana ogrodowa, bedłka polna odmiana ogrodowa[4].
Morfologia
Średnicy 4–10 cm, barwy białej, szarobiałej do brązowawej. Skórka od promieniowo-włókienkowej do przylegająco łuskowatej[5].
Nie dochodzą do trzonu. U młodych okazów są białawe, później różowe, na koniec ciemnobrązowe[5].
Wysokość 3–8 cm, grubość do 3 cm, walcowaty, pełny. Posiada wyraźny pierścień. Kolor biały, poniżej pierścienia czasami jest łuskowaty[6].
Słabo czerwieniejący, o słabym, przyjemnym zapachu[5].
Brązowy. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o średnicy 5,5–8,5 × 4–6,5 µm. Podstawki zawsze dwuzarodnikowe[6].
Występowanie i siedlisko
Na naturalnych siedliskach występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie, Azji, Australii i na wielu wyspach[7]. W Polsce jej rozprzestrzenienie i częstość występowania nie są znane. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano 5 jej stanowisk[4].
Rośnie od maja do września, na polach, w parkach, w miejscach nawożonych obornikiem, na stosach kompostowych, rzadko w lasach. W naturalnym środowisku jest rzadka. Pospolicie natomiast jest uprawiana[2].
Znaczenie
Doskonały grzyb jadalny, powszechnie uprawiany. Saprotrof[5].
W październiku 2012 r. francuskim naukowcom z Institut National de la Recherche Agronomique w Nancy udało się rozszyfrować jej genom[8].
Wartości odżywcze
W śladowych ilościach w pieczarce dwuzarodnikowej występuje MMH (monometylohydrazyna): lotna pochodna hydrazyny o wzorze sumarycznym CH3N2H3, substancja która jest wykorzystywana jako paliwo hipergolowe w silnikach rakietowych. Nie powinno się spożywać pieczarek na surowo ze względu na obecność rakotwórczych pochodnych hydrazyny[9].
Jak widać w tabeli poniżej, pieczarki są źródłem głównie miedzi, ryboflawiny (wit. B2), niacyny (wit. B3) i kwasu pantotenowego. W mniejszym stopniu mogą być źródłem m.in. selenu (17% RDA w 100 g), fosforu (12% RDA), witaminy B6 (6–8% RDA), potasu (7% AI) i tiaminy (wit. B1; 7% RDA).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version[10] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[12] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Uprawa
Uprawa prowadzona jest głównie w wysokotowarowych zakładach produkcyjnych. Grzyby uprawia się na podłożu organicznym, którym jest w Europie głównie nawóz koński, w Ameryce Północnej – słoma kukurydziana, w Azji – słoma ryżowa. Przed procesem kompostowania do nawozu dodaje się do 20% dodatków (wióry drzewne lub nawozy mineralne). W trakcie kompostowania w wyniku fermentacji przeprowadzanej przez bakterie następuje rozkład węglowodanów, podczas gdy białka i lignina pozostają. W temperaturze ok. 60 °C w jakiej przeprowadza się kompostowanie giną owady znajdujące się w nawozie w różnych stadiach rozwoju. Po przygotowaniu podłoża miesza się je z wilgotnymi ziarnami zbóż obrośniętymi grzybnią pochodzącą z czystych kultur i umieszcza w warunkach inkubacyjnych tj. w temperaturze 24 °C i wilgotności powietrza 60%, co sprzyja rozrastaniu się strzępek. W celu przyśpieszenia rozwoju osobników podłoże przysypuje się ciężką ziemią, obniża temperaturę poniżej 22 °C, zwiększa wilgotność powietrza do ok. 95% i dba się o odpowiednie przewietrzanie pomieszczeń. Zbiór owocników trwa przez kilka tygodni i uzyskuje się do 14 kg pieczarek z 1 m² (100 kg z 1 m³) podłoża[13].
Produkcja światowa pieczarek w 1950 wynosiła 53 tys. ton, w 1980 już 800 tys. ton[13], na początku lat 90. XX wieku – 1,5 mln ton[14]. Polska jest największym producentem pieczarek w Europie (330 tys. ton rocznie)[15] i największym eksporterem tych grzybów na świecie[16].
Gatunki podobne
Pieczarkę dwuzarodnikową można pomylić z trującą pieczarką karbolową (Agaricus xanthodermus), ale także z jadalnymi: pieczarką łąkową (Agaricus campestris) oraz pieczarką białawą (Agaricus arvensis). Spośród wszystkich tych gatunków pieczarka dwuzarodnikowa ma najgrubszy, najbardziej mięsisty kapelusz[17].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 60. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b Agaricus bisporus: The Button Mushroom. [w:] MushroomExpert.Com [on-line]. [dostęp 2013-02-25].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Krzysztof Kowalski: Pieczarka bez tajemnic. Rzeczpospolita.pl, 2012-10-09. [dostęp 2012-10-10].
- ↑ C. Hashida, K. Hayashi, L. Jie, S. Haga, M. Sakurai, H. Shimizu. Quantities of agaritine in mushrooms (Agaricus bisporus) and the carcinogenicity of mushroom methanol extracts on the mouse bladder epithelium. „Nihon Koshu Eisei Zasshi”. 37 (6), s. 400–405, 1990. PMID: 2132000.
- ↑ „11260, Mushrooms, white, raw” [Scientific Name: Agaricus bisporus]. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.). (zob. zarchiwizowany wyciąg HTML).
- ↑ a b (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21): Mushrooms, white, raw. [w:] Self Nutrition Data [on-line]. Condé Nast. [dostęp 2016-12-12].
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
- ↑ a b Emil Müller, Wolfgang Loeffler: Zarys mikologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 186–187. ISBN 83-09-01137-7.
- ↑ Chang ST. (1993). „Mushroom biology: the impact on mushroom production and mushroom products”. W: Chiu S-W, Buswell J, Chang S-T. Mushroom Biology and Mushroom Products. Hong Kong: The Chinese University Press. s. 3–20. ISBN 962-201-610-3.
- ↑ Polska stała się pieczarkową potęgą, bo UE dała na to pieniądze. [w:] pap.pl [on-line]. PAP. [dostęp 2015-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
- ↑ strefaagro.pl: Dobre perspektywy dla branży producentów podłoża oraz producentów pieczarek. [dostęp 2017-03-26].
- ↑ Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.
Media użyte na tej stronie
Scanning electron microscope image of budding mushroom spores. Agaricus bisporus
Autor: This image was created by user Ron Pastorino (Ronpast) at Mushroom Observer, a source for mycological images.
You can contact this user here., Licencja: CC BY-SA 3.0
For more information about this, see the observation page at Mushroom Observer.
Autor: Darkone (dyskusja · edycje), Licencja: CC BY-SA 2.5
- Beschreibung: Zuchtchampignon (Agaricus bisporus)
- Fotograf: Darkone, 8. September 2004
Autor: jeffreyw, Licencja: CC BY 2.0
Olive, mushroom and Asiago cheese pizza whitehairedoldgrouch.tumblr.com/post/1327140226/pizza