Pieprzyca

Pieprzyca
Ilustracja
Morfologia (pieprzyca trawolistna)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

pieprzyca

Nazwa systematyczna
Lepidium L.
Sp. Pl. 643. 1753
Typ nomenklatoryczny

Lepidium latifolium L.[3]

Lepidium flavum

Pieprzyca (Lepidium L.) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych, liczy w zależności od ujęcia od około 140[6] do ponad 260 gatunków[7]. Przedstawiciele występują przeważnie w umiarkowanych i ciepłych strefach obydwu półkul. Rośliny z tego rodzaju rosną na siedliskach synantropijnych, na nieużytkach, w miejscach piaszczystych, liczni przedstawiciele związani są z siedliskami nadmorskimi, z solniskami[6]. Kwiaty są owadopylne[6], ale częsta jest tu też samopylność. To wraz z łatwo rozprzestrzeniającymi się nasionami, śluzowaciejącymi pod wpływem wilgoci i stosunkowo niewielkim zróżnicowaniem genetycznym między gatunkami z różnych kontynentów świadczy o gwałtownej radiacji w obrębie tego rodzaju w pliocenie i plejstocenie[8]. Uprawianymi jako warzywo dodawane do sałatek są dwa gatunki – pieprzyca siewna (spożywane są siewki zwane „rzeżuchą”) i pieprzyca szerokolistna[6].

Siewki pieprzycy siewnej (rzeżuchy)
Pieprzyca siewna

Rozmieszczenie geograficzne

Rośliny z tego rodzaju rozprzestrzenione są szeroko na świecie, głównie w strefie klimatu umiarkowanego[6]. W Europie występuje 21 gatunków[6], w Ameryce Północnej 42[4]. Rosną poza tym w Ameryce Środkowej i Południowej, w Azji i Australii oraz w północnej i południowej Afryce[4].

W Polsce zawleczone i zadomowione są 4 gatunki, 3 pojawiają się zawlekane przejściowo, kilka dalszych jest uprawianych[9].

Gatunki flory Polski[9]
  • pieprzyca gęstokwiatowa Lepidium densiflorum Schrad.antropofit zadomowiony
  • pieprzyca gruzowa Lepidium ruderale L. – antropofit zadomowiony
  • pieprzyca polna Lepidium campestre (L.) R. Br. – antropofit zadomowiony
  • pieprzyca przerosłolistna Lepidium perfoliatum L.efemerofit
  • pieprzyca różnolistna Lepidium heterophyllum Benth. – efemerofit
  • pieprzyca szerokolistna Lepidium latifolium L. – efemerofit
  • pieprzyca wirgińska Lepidium virginicum L. – antropofit zadomowiony
Gatunki uprawiane[9][10]
  • pieprzyca owłosiona Lepidium hirtum (L.) Sm.
  • pieprzyca siewna, rzeżucha Lepidium sativum L.
  • pieprzyca trawolistna Lepidium graminifolium L.

W szerokim ujęciu systematycznym rodzaju do flory polskiej należą także wronóg grzebieniasty Lepidium coronopus (syn. Coronopus squamatus) i pieprzycznik przydrożny Lepidium draba (syn. Cardaria draba)[7][9].

Morfologia

Pokrój
Rośliny jednoroczne, dwuletnie lub byliny osiągające do 1 m wysokości, czasem u nasady drewniejące[6]. Pędy nagie, omszone, owłosione, czasem szczeciniasto. Wzniesione prosto lub podnoszące się, rzadko płożące[4].
Liście
Pojedyncze, okrągłe lub wąskie, zwykle ząbkowane[6] lub pierzasto podzielone. Przyziemne i łodygowe (przyziemnych brak u L. fremontii)[4].
Kwiaty
Promieniste, niewielkie, 4-krotne, zebrane w grona. Działki bez woreczkowatych rozdęć[6], zwykle szybko opadają, rzadziej są trwałe[4]. Płatki białe lub purpurowe, czasem szczątkowe, zwężające się ku nasadzie. Mają różny kształt – od okrągłego, poprzez łopatkowaty, jajowaty, lancetowaty do równowąskiego. Pręciki są dwa lub cztery (równej długości) lub 6 czterosilnych; 4 wewnętrzne dłuższe od 2 zewnętrznych. Zalążnia górna z krótką zwykle szyjką słupka zwieńczoną drobnym główkowatym, rzadziej dwudzielnym znamieniem[6][4].
Owoce
Spłaszczona i wąskooskrzydlona łuszczynka z dwoma nasionami[6], kształtu okrągłego lub jajowatego. Grono czasem wydłuża się w czasie owocowania[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2].

W obrębie rodziny rodzaj należy do plemienia Lepidieae[5].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), podrodzina Lepidioideae Leurss., plemię Lepidieae DC., podplemię Lepidiinae Sond. in Harv. & Sond., rodzaj pieprzyca (Lepidium L.)[11].

Wykaz gatunków[7]
  • Lepidium abrotanifolium Turcz.
  • Lepidium acutidens Howell
  • Lepidium aegrum Heenan & de Lange
  • Lepidium affghanum Boiss.
  • Lepidium affine Ledeb.
  • Lepidium afghanicum (Rech.f. & Köie) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium africanum (Burm.f.) DC.
  • Lepidium alashanicum H.L.Yang
  • Lepidium alluaudii Maire
  • Lepidium altissimum Rech.f.
  • Lepidium alyssoides A.Gray
  • Lepidium amelum Lepschi
  • Lepidium amissum de Lange & Heenan
  • Lepidium amplexicaule Willd.
  • Lepidium angolense Jonsell
  • Lepidium angustissimum Phil.
  • Lepidium apetalum Willd.pieprzyca bezpłatkowa
  • Lepidium appelianum Al-Shehbaz
  • Lepidium apterum (Lipsky) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium arbuscula Hillebr.
  • Lepidium arequipa Al-Shehbaz
  • Lepidium aretioides (Hedge) Al-Shehbaz
  • Lepidium argentinum Thell.
  • Lepidium armoracium Fisch. & C.A.Mey.
  • Lepidium aschersonii Thell.
  • Lepidium aucheri Boiss.
  • Lepidium auriculatum Regel & Körn.
  • Lepidium austrinum Small
  • Lepidium banksii Kirk
  • Lepidium barnebyanum Reveal
  • Lepidium basuticum Marais
  • Lepidium beamanii Rollins
  • Lepidium beckii Al-Shehbaz
  • Lepidium bidentatum Montin
  • Lepidium bipinnatifidum Desv.
  • Lepidium bipinnatum Thunb.
  • Lepidium biplicatum Hewson
  • Lepidium boelckeanum Prina
  • Lepidium boelckei Al-Shehbaz
  • Lepidium bonariense L.
  • Lepidium botschantsevianum Al-Shehbaz
  • Lepidium botschantzevii (R.M.Vinogr.) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium brachyotum (Kar. & Kir.) Al-Shehbaz
  • Lepidium bupleuroides Rech.f.
  • Lepidium burkartii Boelcke
  • Lepidium buschianum Al-Shehbaz
  • Lepidium caespitosum Desv.
  • Lepidium campestre (L.) W.T.Aitonpieprzyca polna
  • Lepidium capense Thunb.
  • Lepidium capitatum Hook.f. & Thomson
  • Lepidium cardamine L.
  • Lepidium cardiophyllum (Pavlov) Al-Shehbaz
  • Lepidium cartilagineum (J.Mayer) Thell.
  • Lepidium castellanum de Lange & Heenan
  • Lepidium catapycnon Hewson
  • Lepidium chalepense L.
  • Lepidium chichicara Desv.
  • Lepidium cordatum Willd. ex Steven
  • Lepidium coronopifolium Fisch.
  • Lepidium coronopus (L.) Al-Shehbaz (syn. Coronopus squamatus) – wronóg grzebieniasty
  • Lepidium costaricense Thell.
  • Lepidium crassius (C.L.Hitchc.) Al-Shehbaz
  • Lepidium crassum Heenan & de Lange
  • Lepidium crenatum (Greene) Rydb.
  • Lepidium culminicola Mouterde
  • Lepidium cumingianum Fisch. & C.A.Mey.
  • Lepidium cuneiforme C.Y.Wu
  • Lepidium curvinervium (Botsch. & Vved.) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium cuzcoensis Al-Shehbaz
  • Lepidium cyclocarpum Thell.
  • Lepidium davisii Rollins
  • Lepidium densiflorum Schrad.pieprzyca gęstokwiatowa
  • Lepidium densipuberulum Al-Shehbaz
  • Lepidium depressum Thell.
  • Lepidium desertorum Eckl. & Zeyh.
  • Lepidium desvauxii Thell.
  • Lepidium dictyotum A.Gray
  • Lepidium didymum L. (syn. Coronopus didymus (L.) Sm.) – wronóg podwójny
  • Lepidium draba L.pieprzycznik przydrożny
  • Lepidium drummondii Thell.
  • Lepidium eastwoodiae Wooton
  • Lepidium echinatum Hewson
  • Lepidium ecklonii Schrad. ex Regel
  • Lepidium ecuadorense Thell.
  • Lepidium englerianum (Muschl.) Al-Shehbaz
  • Lepidium fasciculatum Thell.
  • Lepidium fenestratum (Boiss.) D.A.German
  • Lepidium ferganense Korsh.
  • Lepidium filicaule C.L.Hitchc.
  • Lepidium filisegmentum C.L.Hitchc.
  • Lepidium flavum Torr.
  • Lepidium flexicaule Kirk
  • Lepidium flexuosum Thunb.
  • Lepidium foliosum Desv.
  • Lepidium fraseri Thell.
  • Lepidium fremontii S.Watson
  • Lepidium galapagoensis Al-Shehbaz
  • Lepidium genistoides Hewson
  • Lepidium ginninderrense Scarlett
  • Lepidium glastifolium Desf.
  • Lepidium gracile (Chodat & Hassl.) Boelcke
  • Lepidium graminifolium L.pieprzyca trawolistna
  • Lepidium grandifructum C.L.Hitchc.
  • Lepidium heterophyllum Benth.pieprzyca różnolistna
  • Lepidium hickenii Al-Shehbaz
  • Lepidium hirtum (L.) Sm.pieprzyca owłosiona
  • Lepidium howei-insulae Thell.
  • Lepidium huberi S.L.Welsh & Goodrich
  • Lepidium hypenantion Hewson
  • Lepidium hyssopifolium Desv.
  • Lepidium integrifolium Nutt.
  • Lepidium inyangense Jonsell
  • Lepidium jaredii Brandegee
  • Lepidium jarmolenkoi V.M.Vinogr.
  • Lepidium johnstonii C.L.Hitchc.
  • Lepidium jujuyanum Al-Shehbaz
  • Lepidium juvencum Heenan & de Lange
  • Lepidium karataviense Regel & Schmalh.
  • Lepidium karelinianum Al-Shehbaz
  • Lepidium kawarau Petrie
  • Lepidium keniense Jonsell
  • Lepidium khalkhalicum Bidarlord & D.A.German
  • Lepidium kirkii Petrie
  • Lepidium lacerum C.A.Mey.
  • Lepidium laeteviride (P.Royen) Hewson
  • Lepidium lapazianum Al-Shehbaz & S.Beck
  • Lepidium lasiocarpum Nutt.
  • Lepidium latifolium L.pieprzyca szerokolistna
  • Lepidium latipes Hook.
  • Lepidium lepidioides (Coss. & Durieu) Al-Shehbaz
  • Lepidium leptopetalum F.Muell.
  • Lepidium leventii (V.I.Dorof.) D.A.German
  • Lepidium limenophylax de Lange, Rance & D.A.Norton
  • Lepidium linearilobum Al-Shehbaz
  • Lepidium linifolium (Desv.) Steud.
  • Lepidium lipskyi (N.Busch) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium litwinowii (Lipsky) Al-Shehbaz
  • Lepidium longifolium (Boiss.) Al-Shehbaz
  • Lepidium lyratogynum Hewson
  • Lepidium lyratum L.
  • Lepidium maccowagei Hewson
  • Lepidium macrocarpum (Hedge) D.A.German
  • Lepidium makateanum Sykes
  • Lepidium matau Petrie
  • Lepidium medocinense (Hauman) Al-Shehbaz
  • Lepidium merrallii F.Muell.
  • Lepidium meyenii Walp.
  • Lepidium meyeri Claus
  • Lepidium minor (Botsch. & Vved.) Al-Shehbaz
  • Lepidium minutiflorum (Ridl.) Hewson
  • Lepidium monoplocoides F.Muell.
  • Lepidium montanum Nutt.
  • Lepidium mossii Thell.
  • Lepidium muelleriferdinandii Thell.
  • Lepidium mummenhoffianum Al-Shehbaz
  • Lepidium myrianthum Phil.
  • Lepidium myriocarpum Sond.
  • Lepidium nanum S.Watson
  • Lepidium naufragorum Garn.-Jones & D.A.Norton
  • Lepidium navasii (Pau) Al-Shehbaz
  • Lepidium nesophilum Hewson ex P.S.Green
  • Lepidium niloticum (Delile) Sieber ex Steud.
  • Lepidium nitidum Nutt.
  • Lepidium oblitum Houliston, Heenan & de Lange
  • Lepidium oblongum Small
  • Lepidium obtusatum Kirk
  • Lepidium obtusum Basiner
  • Lepidium oleraceum G.Forst. ex Sparrm.
  • Lepidium olgae (R.M.Vinogr.) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium oligodontum de Lange & Heenan
  • Lepidium orientale (Schrenk) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium ostleri S.L.Welsh & Goodrich
  • Lepidium oxycarpum Nutt.
  • Lepidium oxytrichum Sprague
  • Lepidium paniculatum (Regel & Schmalh.) Al-Shehbaz
  • Lepidium panniforme de Lange & Heenan
  • Lepidium papilliferum (L.F.Hend.) A.Nelson & J.F.Macbr.
  • Lepidium papillosum F.Muell.
  • Lepidium parodii Thell.
  • Lepidium patrinioides (Regel) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium pavlovii Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium paysonii Rollins
  • Lepidium pedersenii Al-Shehbaz
  • Lepidium pedicellosum F.Muell.
  • Lepidium peregrinum Thell.
  • Lepidium perfoliatum L.pieprzyca przerosłolistna
  • Lepidium persicum Boiss.
  • Lepidium philippianum (Kuntze) Thell.
  • Lepidium phlebopetalum F.Muell.
  • Lepidium pholidogynum F.Muell.
  • Lepidium pinnatifidum Ledeb.
  • Lepidium pinnatisectum (O.E.Schulz) C.L.Hitchc.
  • Lepidium pinnatum Thunb.
  • Lepidium platypetalum Hewson
  • Lepidium propinquum Fisch. & C.A.Mey.
  • Lepidium pseudodidymum Thell.
  • Lepidium pseudohyssopifolium Hewson
  • Lepidium pseudopapillosum Thell.
  • Lepidium pseudoruderale Thell.
  • Lepidium pseudotasmanicum Thell.
  • Lepidium pterocarpum (Botsch. & Vved.) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium puberulum Bunge
  • Lepidium pubescens Desv.
  • Lepidium pumilum Boiss. & Balansa
  • Lepidium quitense Turcz.
  • Lepidium rahmeri Phil.
  • Lepidium ramosissimum A.Nelson
  • Lepidium reichei Phil. ex Reiche
  • Lepidium rekohuense de Lange & Heenan
  • Lepidium rhytidocarpum (Hook.) Al-Shehbaz
  • Lepidium rigidum Pomel
  • Lepidium robustum (Pavlov) Al-Shehbaz
  • Lepidium rotundum DC.
  • Lepidium ruderale L.pieprzyca gruzowa
  • Lepidium sagittatum (Kar. & Kir.) Al-Shehbaz
  • Lepidium sagittulatum Thell.
  • Lepidium santacruzensis Al-Shehbaz
  • Lepidium sativum L.pieprzyca siewna
  • Lepidium scandens Hewson
  • Lepidium schaffneri Thell.
  • Lepidium schinzii Thell.
  • Lepidium schlechteri Thell.
  • Lepidium seditiosum de Lange, Heenan & J.R.Rolfe
  • Lepidium serra H.Mann
  • Lepidium serratum (Poir.) Al-Shehbaz
  • Lepidium seydelii Al-Shehbaz
  • Lepidium silaifolium (Hook.f. & Thomson) Al-Shehbaz & Mumm.
  • Lepidium sisymbrioides Hook.f.
  • Lepidium solomonii Al-Shehbaz
  • Lepidium songaricum Schrenk ex Fisch. & C.A.Mey.
  • Lepidium sordidum A.Gray
  • Lepidium spathulatum Phil.
  • Lepidium spicatum Desv.
  • Lepidium spinosum Ard.
  • Lepidium steinbachii O.E.Schulz
  • Lepidium stephan-beckii Al-Shehbaz
  • Lepidium strictum (S.Watson) Rattan ex B.L.Rob.
  • Lepidium strongylophyllum F.Muell. ex Benth.
  • Lepidium stuckertianum (Thell.) Boelcke
  • Lepidium subalpinum Kom.
  • Lepidium subcordatum Botsch. & Vved.
  • Lepidium subulatum L.
  • Lepidium suluense Marais
  • Lepidium tandilense Boelcke
  • Lepidium tenuicaule Kirk
  • Lepidium thurberi Wooton
  • Lepidium tianschanicum (Botsch. & Vved.) Al-Shehbaz
  • Lepidium tiehmii (Rollins) Al-Shehbaz
  • Lepidium tofaceum Rech.f.
  • Lepidium tolmaczovii (Junussov) Al-Shehbaz
  • Lepidium transvaalense Marais
  • Lepidium trautvetteri (Botsch.) Al-Shehbaz
  • Lepidium trianae Thell.
  • Lepidium trifurcum Sond.
  • Lepidium uzbekistanicum Al-Shehbaz
  • Lepidium vesicarium L.
  • Lepidium villarsii Gren. & Godr.
  • Lepidium violaceum (Munby) Al-Shehbaz
  • Lepidium virginicum L.pieprzyca wirgińska
  • Lepidium werffii Al-Shehbaz
  • Lepidium xylodes Hewson
  • Lepidium zambiense (Jonsell) Al-Shehbaz

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  4. a b c d e f g h Lepidium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-06-22].
  5. a b Lepidium. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2016-06-22].
  6. a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 170. ISBN 0-333-74890-5.
  7. a b c Lepidium L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-25].
  8. Klaus Mummenhoff, Holger Brüggemann, John L. Bowman. Chloroplast DNA phylogeny and biogeography of Lepidium (Brassicaceae). „American Journal of Botany”. 88, 11, s. 2051-2063, 2001. 
  9. a b c d Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 107, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  11. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Lepidium. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Downy Pepperwort (Lepidium heterophyllum) - geograph.org.uk - 1393693.jpg
(c) Anne Burgess, CC BY-SA 2.0
Downy Pepperwort (Lepidium heterophyllum). Lepidium campestre (Field Pepperwort) looks very similar, but looking at their distributions in Britain, the former is much more likely for Dumfries-shire. See 1393687 for a complete plant. Thanks to Quentin Groom for identification.
Lepidium graminifolium Sturm22.jpg

Lepidium graminifolium subsp. graminifolium, syn. Crucifera graminifolia (L.) E.H.L.Krause

Original Caption
Grasblättrige Kresse, Crucifera graminifolia
Lepidium ruderale kz.jpg
Autor: Kenraiz, Krzysztof Ziarnek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pieprzyca gruzowa
Gartenkresse.jpg
Autor: de:Benutzer:Rainer Zenz, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pieprzyca siewna (Lepidium sativum), nazywana rzeżuchą.
20150605Lepidium virginicum1.jpg
Autor: , Licencja: CC0
Virginische Kresse (Lepidium virginicum) bei Reilingen
Lepidium campestre kz19.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lepidium campestre in Lipiany, NW Poland
Lepidium densiflorum fruit (03).jpeg
Autor: Юлия Медведько, Licencja: CC BY 4.0
Lepidium densiflorum
Lepidiumus sativum 03.jpg
Autor: Krish Dulal, Licencja: CC BY-SA 3.0
Inflorescence of Lepidiumus sativum.
Lepidium perfoliatum sl23.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Habitus

Taxonym: Lepidium perfoliatum ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9 (det. Roland Albert)
Location: near Wörtenlacke (Seewinkel), district Neusiedl am See, Burgenland, Austria - ca. 120 m a.s.l.

Habitat: field