Pierwsza Republika Czechosłowacka

Ten artykuł od 2008-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Republika Czechosłowacka

Československá republika

Flaga Czechosłowacji Herb Czechosłowacji
Dewiza: (cz. ) Pravda vítězí (Prawda zwycięża)
Hymn: Kde domov můj(Czechy)Nad Tatrou sa blýska(Słowacja) (Gdzie dom mój i Nad Tatrami się błyska)
Język urzędowy	czeski, słowacki
Stolica	Praga
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent (ostatni) Edvard Beneš
Szef rządu	premier (ostatni) Milan Hodža
Powierzchnia  • całkowita	140 446 km²
Liczba ludności  • całkowita	15 247 111 (1937)[1]
Waluta	korona czechosłowacka (Kč, CSK)
ogłoszenie niepodległości	od Austro-Węgier 28 października 1918
Przekształcenie w Czecho-Słowację	29 września 1938
Religia dominująca	katolicka
Strefa czasowa	UTC +1 – zima UTC+2 – lato

Pierwsza Republika Czechosłowacka (cz. První československá republika, słow. Prvá československá republika^[a], ČSR) – państwo unitarne w Europie Środkowej, istniejące w latach 1918–1938, zwane Pierwszą Republiką cz. První Republika.

Historia

Paszport czechosłowacki z 1937 roku

Czechosłowacja powstała 28 października 1918 roku w ramach wykonania planów opartych na umowie pittsburskiej – porozumieniu o utworzeniu wspólnego państwa, zawartym w Stanach Zjednoczonych 30 maja 1918 roku między emigrantami czeskimi i słowackimi. W skład Czechosłowacji weszły ziemie byłego Cesarstwa Austriackiego: Czechy, Morawy, Śląsk Opawski, Królestwa Węgier: Słowacja i Ruś Podkarpacka („Górne Węgry”) oraz Cesarstwa Niemieckiego: Śląsk Hulczyński. U podstaw państwa legły idee pansłowiańskie, popularne wówczas w Czechach, oraz dążenie elit słowackich do wyrwania się spod dominacji węgierskiej (→madziaryzacja). Głównym architektem zjednoczenia był czeski polityk i pierwszy prezydent Tomáš Garrigue Masaryk, pozostałymi twórcami tego państwa byli Czech Edvard Beneš (który później został prezydentem) i Słowak Milan Rastislav Štefánik.

Granice państwa zostały ustalone traktatami: wersalskim z 1919 roku, w St. Germain również z 1919 oraz w Trianon z 1920 roku. Czechosłowacja graniczyła od zachodu i północnego zachodu z Niemcami, od południa z Austrią (do marca 1938 roku), Węgrami i Rumunią, od północy z Polską. Od 1920 rok do Czechosłowacji należały także: część Śląska Cieszyńskiego, Spisz i Orawa oraz skrawki Dolnej Austrii i pruskiego Śląska.

Już od samego początku istnienia państwa Czechosłowacja skonfliktowana była m.in. z Polską, głównie o Zaolzie – część Śląska Cieszyńskiego, zajętą zbrojnie przez armię czeską w styczniu 1919 roku (patrz polsko-czechosłowackie konflikty graniczne). W latach 1935–1938 powstały czechosłowackie fortyfikacje, w celu zabezpieczenia kraju przed agresją III Rzeszy.

W okresie międzywojennym należała do najbardziej rozwiniętych gospodarczo i technologicznie państw Europy, chociaż zaznaczały się radykalne różnice w poziomie cywilizacyjnym obu jej części składowych. Politycznie była krajem stabilnym, do końca swego istnienia jako jedyne państwo w Europie Środkowej pozostała demokratyczna, narodowością dominującą byli Czesi. Pod względem partyjnym dominowali w Czechosłowacji agrariusze (z nich wywodził się m.in. Beneš), w skład koalicji rządowej wchodziła jednak także mniejszość niemiecka, co nie uchroniło Czechów od buntu Niemców sudeckich w 1938 roku. Rozdzierana od środka przez nacjonalizmy Niemców, Węgrów i Słowaków (którzy oskarżali Czechów o chęć dominacji) padła łupem państw ościennych. Przez cały okres dwudziestolecia nie powiodły się próby wytworzenia „czechosłowackiego poczucia narodowego”. Oficjalna doktryna narodu czechosłowackiego była spowodowana faktem, że w Czechosłowacji było więcej Niemców niż Słowaków.

Mapa narodowości Czechosłowacji w 1930

Skład narodowościowy Czechosłowacji:

• Czesi: 50%
• Niemcy: 24%
• Słowacy: 18%

oraz Węgrzy, Ukraińcy, Rusini, Żydzi, Polacy i Romowie.

Czechosłowacja była członkiem tzw. Małej Ententy (grupującej oprócz niej Rumunię i Jugosławię – wszystkie trzy państwa były beneficjentami traktatu w Trianon z 1920 roku i przeciwnikami Węgier), w polityce międzynarodowej nie chciała uczestniczyć w idei międzymorza – nie miała dobrych stosunków z Polską i Węgrami. Stawiała na sojusz z Francją i ZSRR, które w decydującym momencie okazały się nieskuteczne. W 1938 roku, po utracie pogranicza (Kraj Sudetów zamieszkany przez Niemców sudeckich, Felvidék zamieszkany przez Madziarów i Zaolzie, Orawa i Spisz zamieszkane przez Polaków), państwo przekształciło się w Republikę Czecho-Słowacką (tzw. druga republika).

Mapa fizyczna Czechosłowacji 1920–1938

Uwagi

Przypisy

Historia Czech

Państwo czeskie	Księstwo Czech Królestwo Czech Pierwsza Republika Czechosłowacka (1918–1938) Druga Republika Czechosłowacka (1938–1939) Protektorat Czech i Moraw (1939–1945) Trzecia Republika Czechosłowacka (1945–1948) Republika Czechosłowacka (1948–1960) Czechosłowacka Republika Socjalistyczna (1960–1990) Czeska i Słowacka Republika Federacyjna (1990–1992) Czechy
Pozostałe	Naród czeski Władcy Czech Plemiona czeskie Ustrój polityczny Czech Stosunki polsko-czeskie

• Czechy