Pierwszy poruszyciel

Pierwszy poruszyciel (albo nieruchomy poruszyciel) łac. primus motor – w filozofii Arystotelesa przyczyna ruchu obrotowego piątego elementu (pozostałe to ziemia, ogień, powietrze i woda) znajdującego się na obwodzie świata. Filozof pisze o nim głównie w księdze Λ (XII) swej Metafizyki.

Jest przyczyną ruchu[1] i podtrzymuje ruch w trwaniu[2]. Porusza kochającego[3]. Jest to żywy byt, wieczny i najdoskonalszy[4]. Arystoteles nazywa go niepoddanym ruchowi Bogiem-Umysłem, uznając go za transcendentną substancję, będącą czystym aktem bez żadnej możności i bez materialnej zasady. Jest on czystą myślą, zajmującą się w najwyższym stopniu tym, co boskie (1074b n9). Powoduje on pierwotny, wieczny i jeden ruch [1073 a n. 8), wprawiający w ruch eter, ten zaś porusza kolejne sfery świata[5][6].

Na podstawie tej charakterystyki św. Tomasz z Akwinu utożsamił pierwszego poruszyciela z Bogiem ze Starego Testamentu (Jahwe, czyli Jestem Który Jestem - Wj 3,14).

Przypisy

  1. ↑ Fizyka, ks. VII, roz. 6, 259a, 1-13
  2. ↑ Metafizyka, ks. XII, roz. 7, 1073a, 6
  3. ↑ Metafizyka, 1072b, 3
  4. ↑ Metafizyka, 1072b, 28
  5. ↑ Krokiewicz A.: Arystoteles, Pirron i Plotyn. s. 90.
  6. ↑ Por. K. Leśniak: Wstęp. W: Arystoteles: Metafizyka. s. XXVII-XXVIII.

Bibliografia

  • Krokiewicz A.: Arystoteles, Pirron i Plotyn. Warszawa: IW "PAX", 1974, s. 271.
  • Leśniak K.: Wstęp. W: Arystoteles: Metafizyka. PWN, 1983, s. XI-XXX. ISBN 83-01-04592-2.