Pierwszy marsz kubański

Pierwszy marsz kubański
Wojna domowa w Rosji
Ilustracja

     Marsz armii do Jekaterynodaru

     Powrót po śmierci gen. Korniłowa

Czas

22 lutego – 13 maja 1918 r.

Terytorium

Kubań i Obwód Wojska Dońskiego

Wynik

odwrót spod Jekaterynodaru; śmierć Korniłowa

Strony konfliktu
Armia CzerwonaImperium Rosyjskie Armia Ochotnicza
Dowódcy
Iwan Sorokin
Aleksiej Awtonomow
Rudolf Siwers
Ławr Korniłow
Anton Denikin
Siły
24–60 tys.4–6 tys.
Straty
ok. 400 zabitych
ok. 1500 rannych
brak współrzędnych

Pierwszy Marsz Kubański (Lodowy) (ros. 1-й Кубанский (Ледяной) Поход) – operacja wojskowa białych oddziałów Armii Ochotniczej, przemieszczających się znad Donu na Kubań od lutego do maja 1918 r.

Geneza

Po zwycięstwie rewolucji bolszewickiej w październiku 1917 r., rozpadła się armia rosyjska. Nad Donem, na ziemiach Kozaków dońskich, zaczęły formować się siły antybolszewickie białych. Od początku listopada tego roku w Nowoczerkasku gen. Michaił Aleksiejew (były głównodowodzący) zaczął tworzyć zręby tzw. Armii Ochotniczej. Pod koniec grudnia sztab ulokował się w Rostowie nad Donem, które w połowie grudnia Kozacy atamana Aleksieja Kaledina odbili z rąk miejscowych bolszewików. Formowanie sił kontrrewolucyjnych nad Donem zostało uznane przez bolszewicką Radę Komisarzy Ludowych za główne zagrożenie. Siły pod dowództwem Władimira Antonowa-Owsiejenki zostały skierowane na południe z poleceniem odbicia Rostowa i Nowoczerkaska oraz zabezpieczenia robotniczego Donbasu[1]. Na miejscu, nad Donem, połączyły się z oddziałami Kozaków popierających rewolucję, pod dowództwem Fiodora Podtiołkowa i Michaiła Kriwoszłykowa. W tej sytuacji w połowie lutego upadek Rostowa i Nowoczerkaska stał się nieunikniony. Dowódcy sił białych, aby ratować świeżo utworzone oddziały przed całkowitym zniszczeniem, podjęli decyzję o wymarszu znad Donu[2].

Armia Ochotnicza

Armia Ochotnicza pod dowództwem generałów Ławra Korniłowa i Michaiła Aleksiejewa na początku lutego 1918 r. znajdowała się jeszcze w stadium formowania. Liczyła wówczas 3683 ludzi:

  • 276 oficerów sztabowych: 36 generałów, 190 pułkowników, 50 podpułkowników i starszyn;
  • 2059 oficerów: 215 kapitanów, rotmistrzów i esaułów, 220 sztabskapitanów, sztabsrotmistrzów i podesaułów, 409 poruczników i sotników, 535 podporuczników, kornetów i chorążych, 668 podchorążych oraz 12 oficerów morskich;
  • 1040 podoficerów i żołnierzy: 437 junkrów, kadetów i ochotników, 2 kadetów morskich, 364 podoficerów, 235 szeregowych żołnierzy (66 Czechów i Słowaków), 2 marynarzy;
  • 272 członków korpusu medycznego: 21 lekarzy, 25 felczerów i sanitariuszy, 66 pomocników medycznych;
  • 3 duchownych;
  • 14 urzędników miejskich.;

Około 600 osób miało powyżej 40 lat. Przy wojskowym znajdował się też obóz dla ludności cywilnej.

Marsz

W nocy z 21 na 22 lutego 1918 r. Armia Ochotnicza opuściła Rostów nad Donem i skierowała się na południe do Jekaterynodaru, aby połączyć się z białymi oddziałami Kozaków kubańskich. Korniłow i Aleksiejew mieli zamiar uczynić z Kubania bazę antybolszewickiego ruchu zbrojnego. Nastąpiła reorganizacja Armii Ochotniczej, która została podzielona na trzy pułki piechoty (Mieszany Pułk Oficerski, Korniłowski Pułk Uderzeniowy i Pułk Partyzancki). Ponadto w jej skład wchodził batalion junkierski, czechosłowacki batalion inżynieryjny, kompania techniczna, dwa dywizjony kawalerii i dywizjon artylerii (8-10 dział) oraz straż przyboczna Korniłowa. Marsz przebiegał przez stanice Chomutowską, Kagalnicką i Jegorłykską, część guberni stawropolskiej, linię kolejową Rostów nad Donem stanica Tichoriecka do stanicy Ust-Łabinska nad rzeką Kubań. Odbywał się w ciężkich warunkach atmosferycznych, po zamarzniętym stepie (stąd nazwa Lodowy). Po sforsowaniu rzeki oddziały białych znajdowały się stale w kontakcie bojowym z wojskami bolszewickimi. W tym czasie dowództwo Armii Ochotniczej dowiedziało się, że Jekaterynodar na początku marca został opuszczony przez Kozaków kubańskich, a następnie zajęty przez wojska bolszewickie. Fakt ten znacząco pogorszył położenie Armii Ochotniczej.

W połowie marca w stanicy Nowodmitrijewskiej Armia Ochotnicza połączyła się z wojskami Kozaków kubańskich, co zwiększyło liczebność do ok. 6 tys. ludzi. Armia została podzielona na trzy brygady. W skład 1 Brygady wchodził Pułk Oficerski, 1 Kubański Pułk Strzelecki, 1 kompania inżynieryjna oraz 1 i 4 baterie artylerii, w skład 2 Brygady Korniłowski Pułk Uderzeniowy, Pułk Partyzancki, kubański batalion płastuński (pieszy) oraz 2, 3 i 5 baterie artylerii, zaś w skład Brygady Konnej 1 pułk konny, kubański dywizjon (następnie pułk) konny, pułk czerkieski i konna bateria artylerii. Między 30, a 31 marca próbowano bezskutecznie zdobyć Jekaterynodar, broniony przez 20-tysięczne siły bolszewickiej Armii Południowo-Wschodniej. Straty białych wyniosły ok. 400 zabitych i ok. 1,5 tys. rannych. W wyniku nieprzyjacielskiego ostrzału artyleryjskiego 30 kwietnia zginął gen. Korniłow. Nowym dowódcą Armii Ochotniczej został gen. Anton Denikin. Wydał rozkaz odstąpienia spod miasta i zawrócenia na północ nad Don, gdzie w tym czasie rozpoczęło się antybolszewickie powstanie Kozaków dońskich. Wycofując się przez stanice Miedwiedowską i Diadkowską, uniknięto flankowych ataków bolszewików. Marsz zakończył się na początku maja w rejonie stanic Jegorłykska-Mieczetynska-Guliaj-Borysowska.

Podsumowanie

W ciągu 80 dni, w tym 44 dni walk, Armia Ochotnicza przemaszerowała 1050 wiorst. Manewr operacyjny mający przenieść działania zbrojne przeciw bolszewikom na Kubań zakończył się całkowitą porażką. Sukcesem było natomiast uchronienie armii od zniszczenia i udany powrót nad Don. Uczestnicy marszu stali się później trzonem wojsk białych na południu Rosji. Spośród nich pochodzili najznakomitsi biali dowódcy tych wojsk (prawie wszyscy dowódcy pułków i batalionów oraz większość dowódców kompanii). Wielu z nich doszło do wysokich stopni wojskowych. Dla uczestników pierwszego marszu kubańskiego została ustanowiona rozkazem gen. Denikina specjalna odznaka wojskowa (Знак отличия Первого Кубанского похода).

Odznaka wojskowa dla uczestników pierwszego marszu kubańskiego

Po 1920 r. na emigracji powstawały w różnych krajach stowarzyszenia byłych uczestników marszu.

Marsz Kubański pojawił się w słynnej 4-tomowej epopei Michaiła SzołochowaCichy Don”.

Zobacz też

Przypisy

  1. P. Kenez, Red Attack, White Resistance: Civil War in South Russia 1918, New Academia Publishing, Washington DC, ISBN 978-0-9744934-4-2, s. 61, 64–65, 88–91.
  2. P. Kenez, Red Attack, White Resistance: Civil War in South Russia 1918, New Academia Publishing, Washington DC, ISBN 978-0-9744934-4-2, s. 90–91.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Russian Empire for private use (1914–1917).svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of the Russian Empire, used from 1914–1917.
Note: Private use only, unofficial.
1 pochod kubanski.svg
Autor: Hoodinski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa schematyczna 1. marszu kubańskiego
Siberian Ice march medal.jpg
Знак отличия Первого Кубанского похода.
261. Знак отличия Первого Кубанского похода, № 1802 — рядового, добровольца Ф.Шолтеса.
262. Знак отличия Первого Кубанского похода, № 1791 — рядового, добровольца Ф.Вейлупена.
Описание: Терновый венец, пронзенный мечом. Изготовлен из серебра. Диаметр — 32 мм. Носился на Георгиевской ленте. Изготовлен в Праге.