Pietà z Tubądzina
 | |
| Autor | warsztat krakowski |
|---|---|
| Data powstania | ok. 1450 |
| Medium | tempera na desce |
| Wymiary | 134 × 86 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Pietà z Tubądzina – przykład malarstwa tablicowego w Małopolsce doby późnego gotyku. Dzieło powstało w kręgu warsztatu anonimowego artysty znanego w literaturze jako Mistrz Opłakiwania. Datowane jest na połowę XV stulecia (ok. 1450). Obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Dzieje
Do roku 1876 historia dzieła jest nieznana. W tymże roku dzieło przeszło konserwację, poświadcza to inskrypcja na odwrociu dzieła: R 1876 przez J. Walkiewicz. W roku 1937 obraz Pietà "pochodzący z okolic Łodzi" nabyło z rąk Jana Migdalskiego warszawskie Muzeum Narodowego [1]. Pojęcie Pietà z Tubądzina utrwaliło się po badaniach nad obrazem w 1938. W 1940 skradziony przez Niemców, 1956 roku obraz rewindykowany przez MNW, gdzie prezentowany jest do dziś.
Opis
Obraz ten został namalowany techniką tempery na desce. Przedstawia, zgodnie ze schematem piety, Matkę Boską trzymającą na kolanach martwego Jezusa. W całej scenie dominuje nastrój liryzmu. Ciało Chrystusa jest zesztywniałe, ręce kurczowo wygięte, a głowa bezwładnie opada do tyłu. Ciało zbroczone jest krwią, a mięśnie napięte. Jasny kolor spoczywających zwłok kontrastuje z ciemnymi, żałobnymi szatami Marii.
Maria siedzi na ziemi, co jest symbolem pokory i cnoty. Podtrzymuje ręką głowę syna, patrząc na nią. Na jej twarzy maluje się smutek i ból. Po obu stronach tej sceny umieszczone są anioły z pochylonymi głowami i smutnymi twarzami. Trzymają w rękach arma Christi – kij z gąbką, która nawiązuje do octu i żółci podanych Chrystusowi podczas Ukrzyżowania, oraz lancę, którą przebito bok. Pierwszy z aniołów przyciska do piersi kij i ma złożone w geście modlitewnym dłonie. W tle widoczny jest krzyż. Na drugim planie po lewej stronie ukazana jest klęcząca postać, będąca najprawdopodobniej wizerunkiem fundatora dzieła. Jego ubiór poświadcza, że był kapłanem.
Analiza
Obraz łączy elementy charakterystyczne dla stylu małopolskiego, m.in. dwa przedstawienia Opłakiwanie Chrystusa – z Czarnego Potoku (Tarnów, Muzeum Diecezjalne) i z Żywca (Muzeum Ziemi Żywieckiej) z wpływami włoskimi (artyści kręgu Simone Martiniego) i niderlandzko-nadreńskimi (krąg Roberta Campina). O italianizmach świadczy trójkątna kompozycja, teatralne ułożenie ciał oraz uroda Marii. Wpływy północne zauważalne są w scenerii przedstawienia i dynamice fałdów szat. Natomiast nienaturalne wygięcie stóp i dłoni to nawiązanie do stylu małopolskiego.
Brak inskrypcji, herbu oraz wzmianek z ówczesnych źródeł o tym dziele utrudniają identyfikację osoby fundatora i pierwotne miejsce, natomiast forma obrazu zdradza pierwotną, podwójną funkcję. Obraz ma charakter wotywny, co poświadcza wymowna relacja między modlącym się fundatorem i Marią-Pośredniczką, która jednocześnie adoruje umarłego Jezusa. Ze względu na duże rozmiary obraz mógł służyć również jako element nastawy ołtarzowej.
Poczta Polska wydała serię znaczków "Wielkanoc", wśród których znalazła się Pietà z Tubądzina[2].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Małgorzata Kochanowska: Pieta z Tubądzina, Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie. [dostęp 2011-09-24].
- ↑ Poczta Polska: Emisje znaczków polskich I kwartał 1999 r.. [dostęp 2009-02-04].
Bibliografia
- Jerzy Gadomski, Gotyckie malarstwo tablicowe w Małopolski 1420-1470. Warszawa 1981
- Jerzy Gadomski, Wstęp do badań nad małopolskim malarstwem tablicowym XV wieku (1420-1470) [w.] "Folia Historiae Artium", t. XI, 1975, s. 37-81.
- Janusz Kębłowski, Polska sztuka gotycka. Warszawa 1983
- Adam S. Labuda, Krystyna Secomska (red.) Malarstwo gotyckie w Polsce. Warszawa 2006.
- Marta Michalik: Wielkanoc w malarstwie. Warszawa: Edipresse Polska, 2007. ISBN 978-83-7477-212-9.
- Maria Otto-Michałowska, Gotyckie malarstwo tablicowe w Polsce. Warszawa 1982
- Michał Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk, renesans, wczesny manieryzm. Warszawa 1961
