Pieter Bruegel (starszy)

Pieter Bruegel (starszy)

Autoportret
Data i miejsce urodzenia	ok. 1525 Broghel koło Bredy
Data i miejsce śmierci	9 września 1569 Bruksela
Dziedzina sztuki	malarstwo, grafika
Epoka	renesans

Pieter Bruegel (starszy) (wymowa niderlandzka [ˈpitəɾ ˈbɾøːɣəl], uproszczona polska [piter brechel]^[a]) (ur. ok. 1525 w Broghel koło Bredy, zm. 9 września 1569 w Brukseli) – niderlandzki malarz. Zwano go „Chłopskim” ze względu na tematykę jego obrazów.

Życiorys

Zachowały się zapisy wskazujące, że urodził się w Broghel koło Bredy – nie jest jednak jasne, czy chodzi o miasto Breda w Holandii, czy o belgijskie miasto Bree (po łacinie zwane Breda). Od 1559 zaczął pomijać literę „h” w swym nazwisku, podpisując obrazy jako Bruegel.

Naukę rozpoczynał w pracowni Pietera Coecka van Aelsta, następnie terminował u Claude’a Doriziego w Mechelen. W roku 1551 został z tytułem mistrza przyjęty do cechu malarzy Antwerpii. Podróżował po Włoszech i Francji, po powrocie mieszkał okresowo w Antwerpii, w końcu na stałe osiadł w Brukseli w roku 1563.

W roku 1563 ożenił się z Mayeken, córką swego pierwszego nauczyciela Pietera Coecka. Miał z nią dwóch synów – Pietera Brueghla (zw. Piekielnym) i Jana Brueghla (zw. Aksamitnym). Obaj synowie zostali malarzami, chociaż nie uczyli się od swego ojca (jeden miał 5 lat, a drugi około roku, gdy Pieter starszy zmarł). Malarz spoczął wraz z żoną w kościele Notre-Dame de la Chapelle w Brukseli. Epitafium malarza znajduje się w jednej z kaplic bocznych kościoła.

Malował przede wszystkim pejzaże, zapełnione postaciami chłopskimi (stąd przydomek). Czerpał motywy z codziennego życia ludu (wesela, uczty, biesiady, kiermasze), z Biblii, ilustrował przysłowia. Często wskazywany jako pierwszy malarz zachodni malujący pejzaże dla nich samych, a nie tylko jako tło dla alegorii religijnych. Malował stylem prostym, nie poddając się dominującej wówczas modzie włoskiej. Często nawiązywał do stylu Boscha. Najsławniejsze jego obrazy znajdują się w muzeum wiedeńskim.

Dzieła zebrane

Piotrowi Brueglowi przypisuje się autorstwo 45 dzieł w większości namalowanych olejem na desce^[1]:

Obrazy

Lp.	Tytuł obrazu	Rok powstania	Metoda	Wielkość	Miejsce przechowywania	Grafika
1	Pejzaż z przypowieścią o siewcy	1557	olej na desce	74 × 102 cm	Timken Art Museum
2	Pejzaż z upadkiem Ikara	ok. 1558	olej na płótnie naciągniętym na drewno	73,5 × 112 cm	Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
3.	Widok Neapolu	ok. 1558	obraz olejny	39,8 × 69,5 cm	Galleria Doria Pamphilj, Rzym
4.	Dwanaście przysłów	1558	olej na desce	75 × 98 cm	Museum Mayer van den Bergh, Antwerpia
5.	Przysłowia niderlandzkie	1559	olej na desce	117 × 163 cm	Gemäldegalerie, Berlin
6.	Walka karnawału z postem	1559	olej na desce	118 × 164,5 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
7.	Zabawy dziecięce	1560	olej na desce	118 × 161 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
8.	Triumf śmierci	1562	olej na desce	117 × 162 cm	Prado, Madryt
9.	Upadek zbuntowanych aniołów	1562	olej na desce	117 × 162 cm	Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
10.	Samobójstwo Saula	1562	olej na desce	33,5 × 55 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
11.	Pokłon Trzech Króli	1562	płótno	168 × 122 cm	Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
12.	Dwie małpy	1562	obraz olejny	20 × 23 cm	Gemäldegalerie, Berlin
13.	Pejzaż z ucieczką do Egiptu	1563	olej na płótnie	37 cm x 56 cm	Courtauld Institute of Art
14.	Wieża Babel	1563	olej na dębowej desce	114 × 155 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
15.	Mała wieża Babel	ok. 1563	olej na desce	60 × 74,5 cm	Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam
16	Dulle Griet	1564	olej na desce	117,4 × 162 cm	Museum Mayer van den Bergh, Antwerpia
17.	Pokłon Trzech Króli	1564	olej na płótnie	111 × 83,5 cm	National Gallery w Londynie
18.	Droga krzyżowa	1564	olej na płótnie	124 × 170 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
19.	Głowa starej wieśniaczki	po 1564	olej na dębowej desce	22 × 17 cm	Stara Pinakoteka, Monachium
20.	Rzeź niewiniątek	1565	olej na dębowej desce	116 × 160 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
21.	Wino w Dniu Świętego Marcina	1565-1568	tempera na płótnie	168 × 122 cm	Prado, Madryt
22.	Zimowy pejzaż z łyżwiarzami i pułapką na ptaki	1565	olej na dębowej desce	38 × 56 cm	Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
23.	Żniwa	1565	olej na dębowej desce	118 × 163 cm	Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
24.	Powrót stada	1565	olej na dębowej desce	117 × 159 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
25.	Sianokosy	ok. 1565	olej na desce	114 × 158 cm	Galeria Narodowa, Praga
26.	Pochmurny dzień	1565	olej na dębowej desce	118 × 163 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
27.	Myśliwi na śniegu	1565	olej na desce	117 × 162 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
28.	Spis ludności w Betlejem	1566	olej na desce	115,5 × 164,5 cm	Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
29.	Kraina szczęśliwości	1566	olej na dębowej desce	52 × 78 cm	Stara Pinakoteka, Monachium
30.	Kazanie św. Jana Chrzciciela	1566	olej na płótnie	95 × 160,5 cm	Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie
31.	Wiejski taniec	1566	olej na desce	114 × 164 cm	Detroit Institute of Arts
32.	Nawrócenie Szawła	1567	olej na desce	108 × 156 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
33.	Pokłon Trzech Króli na śniegu	1567	tempera na desce	35 × 55 cm	Oskar Reinhart Collection, Winterthur
34.	Taniec wieśniaków	1568	olej na desce	114 × 164 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
35.	Ślepcy	1568	tempera na desce	86 × 154 cm	Museo di Capodimonte Neapol
36.	Kalecy	1568	olej na desce	18 × 21 cm	Luwr, Paryż
37.	Mizantrop	1568	tempera na płótnie	86 × 85 cm	Museo di Capodimonte, Neapol
38.	Chłopskie wesele	1568	olej na desce	114 × 163 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
39.	Złodziej gniazd	1568	olej na desce	59 × 68 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
40.	Pejzaż z szubienicą	1568	olej na desce	45,9 × 50,8 cm	Hessisches Landesmuseum, Darmstadt

Grafiki

Lp.	Tytuł obrazu	Rok powstania	Metoda	Wielkość	Miejsce przechowywania	Grafika
1	Wielkie ryby jedzą małe ryby	1556	ołówek na papierze	21,5 × 30,2 cm	Wiedeń, Graphische Sammlung Albertina
2	Targ w Hoboken	1559	ołówek na papierze	26,5 × 39,4 cm	Courtauld Gallery
3	Polowanie na dzikie króliki	1566		22,2 × 39 cm	Muzeum Narodowe w Warszawie

Grisaille

Lp.	Tytuł obrazu	Rok powstania	Metoda	Wielkość	Miejsce przechowywania	Grafika
1.	Chrystus i cudzołożnica	1565		34 × 24 cm	Courtald Institute Galleries w Londynie
2.	Śmierć Marii Panny	1564		55 × 36 cm	Upton House, Banbury

Dzieła ze szkoły Bruegla

Lp.	Tytuł obrazu	Rok powstania	Metoda	Wielkość	Miejsce przechowywania	Grafika
1.	Kuszenie św. Antoniego	1557 – 1558	olej na desce	57,8 × 85,7 cm	National Gallery of Art

Dzieła o wątpliwym autorstwie Bruegla

Lp.	Tytuł obrazu	Rok powstania	Metoda	Wielkość	Miejsce przechowywania	Grafika
1.	Chrystus i Jezioro Galilejskie	1553	olej na desce	67 cm x 100 cm	Nowy Jork, kolekcja prywatna
2.	Sztorm na morzu	1568	olej na desce	71 cm x 97 cm	Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
3.	Trzech żołnierzy	1568	olej na desce	20,3 × 17,8 cm	Nowy Jork, Frick Collection

Genealogia Brueghlów

Nawiązania

Wiele utworów Jacka Kaczmarskiego to ekfrazy obrazów Bruegla starszego^[2]. Ślepcy są w ogóle pierwszą z nich, a pewną inspiracją do takiego rozwoju twórczości była wcześniejsza ekfraza Wisławy Szymborskiej nawiązująca do Dwóch małp^[3].

Obraz Droga krzyżowa opisał w książce Bruegel. Młyn i Krzyż Michael Francis Gibson^[4]. Na jej podstawie powstał w 2011 film Młyn i krzyż w reżyserii Lecha Majewskiego.

Wileński zimowy pejzaż Romualda Mieczkowskiego, fotografia Wilna – z zimowym remark –  twórczo koresponduje z obrazem świata według Bruegla^[5].

Bruegelowskie pejzaże dawnej zachodniej Grodzieńszczyzny Witalisa Sarosieka, umieszczonego „Słowniku Białoruskich Artystów, w tym Zimowy pejzaż z sankami z 1994^[6] - „nasuwają (...) skojarzenia z dziełami Pietera Breugla, ze względu na temat, ujęcie postaci, scenerie zimowe”^[7].

Uwaga

Przypis

Bibliografia

• J. Białostocki, Bruegel – pejzażysta, Poznań 1956.
• D. Bianco, Bruegel, Warszawa 2006 (Klasycy Sztuki)
• Breugel, Warszawa 1985 (Geniusze Sztuki)
• Bruegel, Warszawa 2001.
• J. Francis, Bruegel przeciwko władzy, Warszawa 1976.
• R. Hagen, R. M. Hagen, Bruegel. Dzieła wszystkie, Kolonia 2001.
• J. Kass, A. Lukacsy, Zabawy dziecięce według obrazu Pietera Bruegla Starszego, Warszawa 1985.
• Pieter Bruegel, Poznań 2006 (Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy, t. 5)
• F. de Poli, E. Baccheschi, Bruegel, Warszawa 1985.
• S. Rodary, Pieter Bruegel Starszy, Siechnice 1999 (Wielcy Malarze; nr 56)
• F. Timmermans, Piotr Brueghel, Kraków 1973.
• D. Varga, Wieża Babel. Piotr Bruegel Starszy, Warszawa 1984.
• M. Walicki, Bruegel, Warszawa 1957.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia epitafium malarza i kościoła w którym spoczywa ze strony Find a grave
• dzieła Pietera Bruegla (starszego)
• Insidebruegel.net - strona Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu ze zdigitalizowanymi obrazami Pietera Bruegela starszego.