Pietruszka zwyczajna

Pietruszka zwyczajna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

pietruszka

Gatunek

pietruszka zwyczajna

Nazwa systematyczna
Petroselinum crispum (Mill.) Fuss.
Fl. transsilv. 254. 1866
Pietruszka zwyczajna odm. korzeniowa
Kwiat pietruszki zwyczajnej
Liście pietruszki korzeniowej
Liście pietruszki naciowej

Pietruszka zwyczajna (Petroselinum crispum) – gatunek rośliny dwuletniej z rodziny selerowatych. Dziko rośnie na półwyspie Apenińskim i Bałkanach, w północno-zachodniej Afryce i na Wyspach Kanaryjskich. Zdziczała w całej Europie, Ameryce, Afryce, Nowej Zelandii, Australii i Japonii.

Morfologia

Pokrój
W pierwszym roku tworzy przyziemną rozetę liści i korzeń spichrzowy. W drugim roku wyrasta naga, rozgałęziona w górnej części łodyga o wysokości 50-90 cm.
Liście
Wszystkie liście połyskujące. Odziomkowe i rosnące na dole łodygi z ogonkiem, trójkątne, potrójnie lub podwójnie pierzaste. Odcinki ogonkowe mają ząbkowaną krawędź. Liście łodygowe górne są drobniejsze, pochwiaste.
Kwiaty
Drobne, w kolorze zielonożółtym, zebrane w baldach złożony o 10 do 20 szypułkach.
Owoc
Podługowato-jajowata rozłupnia, barwy zielonkawobrunatnej, średnicy 2,5-3 mm.
Korzeń
Palowy, o funkcji spichrzowej, najczęściej barwy białej, o zwartym, twardym miąższu. Skład olejku eterycznego z korzeni jest prawie identyczny jak w przypadku liści. Korzeń jest jedną z części użytkowych rośliny.

Zastosowania

  • Roślina uprawna. Jest uprawiana jako warzywo (spożywany jest zarówno korzeń, jak i części zielone), a także dla olejku używanego w lecznictwie.
  • Sztuka kulinarna. Użytkowana jest najczęściej jako składnik zup, wchodzi w skład tzw. włoszczyzny. Nać pietruszki zawiera bardzo dużo prowitaminy A. Korzystne jest także równoczesne występowanie żelaza i witaminy C. Zawiera dużo chlorofilu. Dużo związków mineralnych występuje w korzeniach, a jeszcze więcej w nasionach. Silnie pachnące liście pietruszki służą do przyprawiania wielu potraw np. do nadzień.
  • Roślina lecznicza
    • Surowiec zielarski: Korzeń pietruszki korzeniowej – Radix Petroselini, owoc pietruszki – Fructus Petroselini, ziele pietruszki – Herba Petroselini. Przetwór: olejek pietruszkowy – Oleum Pertroselini z liści, który stanowi niewielki procent ich masy (0,01% u pietruszki korzeniowej, 0,04% u pietruszki naciowej) w większości zawiera: apiol, mirystycynę, limonen oraz 1,3,8-p-mentatrien (każdy w ilości 10-30%), pozostałe składniki to głównie mieszanina terpenów. Olejek pietruszki korzeniowej zawiera większy procent mirystycyny. Ponadto owoce zawierają flawonoidy takie jak: apiina, luteolino-apiozylglukozyd, do 22% oleju tłustego, śladowe ilości bergaptenu, fitosterol i sole mineralne[3]. Liście pietruszki zawierają aż 5,410 mg β-karotenu[4].
    • Działanie: Jest rośliną o wielkich wartościach leczniczych. Zarówno korzenie, jak owoce pietruszki i ich przetwory zwiększają przesączanie w kłębkach nerkowych, a jednocześnie zwalniają zwrotną resorpcję w cewkach, dzięki czemu zwiększają ilość wydalanego moczu. Mają także własności antyseptyczne oraz zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit i dróg moczowych (działanie wiatropędne). Ponadto pobudzają w niewielkim stopniu wydzielanie śliny i soku żołądkowego, co ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów.
Wartość odżywcza
Pietruszka, korzeń
(100 g)
Wartość energetyczna203 kJ (48 kcal)
Białka2,6 g
Węglowodany10,5 g
Tłuszcze0,5 g
Woda85,3 g
Dane liczbowe na podstawie: [4]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[5]
Wartość odżywcza
Pietruszka, liście
(100 g)
Wartość energetyczna205 kJ (49 kcal)
Białka4,4 g
Węglowodany9,0 g
Tłuszcze0,4 g
Woda84,5 g
Dane liczbowe na podstawie: [4]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[5]

Systematyka i zmienność

Odmiany botaniczne[6]
  • Petroselinum crispum (Mill.) Fuss var. crispum (syn. Apium crispum Mill.)
  • Petroselinum crispum (Mill.) Fuss var. neapolitanum Danert
  • Petroselinum crispum (Mill.) Fuss var. tuberosum (Bernh.) Mart. Crov.
Odmiany uprawne
  • pietruszka korzeniowa: ‘Cukrowa’, ‘Lenka’, ‘Berlińska’, ‘Vistula’, ‘Fakir’, ‘Eagle’.
  • pietruszka naciowa: w pierwszym roku uprawy tworzy niejadalny korzeń i rozetę jadalnych liści. Korzeń spichrzowy w górnej części cylindryczny, gładki, niżej silnie się rozgałęzia; jest łykowaty. Liście są gładkie lub fryzowane, błyszczące, ciemnozielone, trójdzielne. Rozeta dobrze wyrośniętej rośliny składa się z 40-100 liści. Blaszki liściowe mogą być gładkie – wtedy liście są szerokie na krótkich ogonkach, liście mogą być też kędzierzawe (fo. crispum Fiori et Paol.) – szczególnie cenione przy dekorowaniu potraw. Formy o barwnych liściach są roślinami ozdobnymi. Kształt liści pietruszki naciowej nie jest cechą całkowicie ustaloną; przy rozmnażaniu z siewu mogą wystąpić dość znaczne różnice w kształcie liści. W uprawie spotykane są kultywary: ‘Non Plus Ultra’, ‘Perfection’, ‘Paramount’.
Synonimy[6]
Apium petroselinum L., Carum petroselinum (L.) Benth. & Hook. f., Petroselinum hortense auct., Petroselinum sativum Hoffm., nom. nud., Petroselinum vulgare Lag.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. ↑ Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987, s. 292, ISBN 83-202-0472-0, OCLC 835868578.
  4. ↑ a b c Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 504-505. ISBN 978-83-200-5311-1.
  5. ↑ a b Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)
  6. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].

Media użyte na tej stronie

Wurzelpetersilie Wurzel.jpg
Autor: User:MarkusHagenlocher, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Wurzel der Wurzelpetersilie
Parsley Curled.jpg
Autor: Donovan Govan., Licencja: CC-BY-SA-3.0
This is a curly leaved parsley plant (the common garden variety).
Petroselinum crispum - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-103.jpg
Petersilie. A Wurzel mit grundständigem Blatt. B Blütenzweig. 1 Blüte; 2 Fruchtknoten; 3 Frucht; 4 Querschnitt derselben; 5 Längsschnitt derselben; A B natürliche Grösse; 1—5 vergrössert.
Kwiat pietruszki.jpg
Autor: MARCIN N 13:55, 8 July 2006 (UTC), Marcin n, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kwiat pietruszki
Parsley Flat.jpg
Autor: Donovan Govan., Licencja: CC-BY-SA-3.0
This is part of a flat leaved parsley plant (also known as Italian parsley).