Pilnicznik fiołkowy

Pilnicznik fiołkowy

Limoniscus violaceus
(Ph. W. Müller, 1821)[1][2]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Rodzina	sprężykowate
Rodzaj	Limoniscus
Gatunek	pilnicznik fiołkowy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
zagrożony

Pilnicznik fiołkowy (Limoniscus violaceus) – gatunek chrząszcza z rodziny sprężykowatych^[2], osiągającego długość 10-12 mm, o ciele z ciemnofioletowym połyskiem, najwyraźniejszym na pokrywach^[1].

Jeden z najrzadszych europejskich chrząszczy, relikt lasów pierwotnych, w Polsce stwierdzony tylko na dwóch stanowiskach na przełomie XIX i XX wieku – w Puszczy Białowieskiej i w rezerwacie "Bielinek" nad Odrą^[1][2].

Zasiedla dziuple znajdujące się u nasady pnia żywych i zamierających drzew liściastych^[1].

Rozmieszczenie geograficzne

Jeden z najrzadszych europejskich chrząszczy, relikt lasów pierwotnych. Spotykany na nielicznych, rozproszonych stanowiskach na obszarze od Rumunii do Anglii i Hiszpanii^[3]. W Polsce znajdującej się prawdopodobnie na północno-wschodniej granicy jego zasięgu został stwierdzony tylko dwa razy – pod koniec XIX wieku w Puszczy Białowieskiej i w latach 20. XX wieku w rezerwacie "Bielinek" nad Odrą na Pojezierzu Pomorskim^[1][2].

Cykl rozwojowy

Pilnicznik fiołkowy związany jest z martwym drewnem. Jego cykl rozwojowy trwa około 2 lat. Kopulacja odbywa się pod koniec kwietnia lub na początku maja, po czym samice składają jaja. Wylęgłe larwy przez 15–16 miesięcy^[1] żerują w próchnie i humusie wypełniającym wraz z glebą dno przyziemnych dziupli^[1][3][2], a następnie w sierpniu lub wrześniu przepoczwarzają się w kolebkach poczwarkowych przygotowanych w ścianach dziupli lub w kawałkach próchna na jej dnie^[2]. Mogą też wykorzystywać chodniki innych owadów. Wylęgłe jesienią dorosłe owady przebywają w kolebkach poczwarkowych aż do wiosny^[2][1].

Dorosłe chrząszcze kontynuują następnie skryty tryb życia wewnątrz będących miejscem ich rozwoju dziupli znajdujących się u nasady pnia żywych i zamierających drzew liściastych^[1], czasem są obserwowane na pniach drzew w pobliżu^[2].

Środowisko i odżywianie się

Larwy oraz prawdopodobnie owady dorosłe są ksylofagami odżywiającymi się próchnem przerośniętym grzybnią, uzupełniającymi dietę drapieżnictwem i nekrofagią^[1]. Gatunkami żywicielskimi są drzewa liściaste – buk^[2], dąb^[2] i jesion^[1][3], jak również lipa i klon^[3]. Widywano owady dorosłe żerujące też na kwiatach głogu^[1].

Zagrożenia

Zagrożeniem dla tego gatunku jest zanik i przekształcenia odpowiednich dla niego siedlisk, zwłaszcza prawdopodobnie lasów o starym liściastym, rozrzedzonym drzewostanie^[2]. Zacienienie przez okap drzew obniża temperaturę próchna i spowalnia rozwój larw tego chrząszcza^[3].

Ochrona i uznanie za gatunek zagrożony

Pilnicznik fiołkowy jest:

• objęty częściową ochroną gatunkową w Polsce^[4][5]
• wymieniony w załączniku II dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej, w którym są wykazane gatunki wymagające tworzenia obszarów ochronnych^[6]
• wpisany na Czerwoną listę gatunków zagrożonych IUCN ze statusem EN (gatunek zagrożony), z informacją że jest regionalnie wymarły w Polsce i Danii^[3]
• wpisany do Polskiej czerwonej księgi zwierząt. Bezkręgowce ze statusem CR (krytycznie zagrożony)^[2]
• wpisany na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce^[1]

Przypisy