Pilos

Pilos na głowie jednego z Dioskurów

Pilos (gr. πῖλος) – stożkowata czapka filcowa noszona przez mężczyzn w starożytnej Grecji w epoce klasycznej.

Wykonywano ją ze stosunkowo sztywnego filcu, ale także ze skóry, a nawet z metalu. Czasem dodawano przeciwsłoneczny daszek i bogatsze zdobienia. Jej odmianą był pilidion (mały pilos) – rodzaj mycki z filcu lub wełny noszonej przez niewolników, żeglarzy i wolnych wyrobników, a będącej też nakryciem głowy Hefajstosa jako patrona robotników.

Ateńczyk z wyższych warstw społecznych nie pojawiał się publicznie w tych nakryciach głowy, chyba że chciał uchodzić za oryginała. Np. Solon, chcąc bezpiecznie głosić swoje poglądy polityczne, udawał człowieka niezrównoważonego, pojawiając się w pilidionie na ateńskiej agorze.

Po stożkowym pilosie rozpoznawano w sztuce Dioskurów, co w starożytności wywodzono ze skorupy jaja, z którego wyszli po narodzinach. Pojawia się też on na głowach wotywnych figurynek w sanktuarium Kabirów w Tebach.

W wojsku było to nakrycie głowy lekkiej piechoty (peltastów), często w połączeniu z krótkim chitonem eksomís. Niekiedy hoplici wkładali pilos pod ciężki hełm zwany „korynckim”, co jednak było niewygodne i utrudniało obserwację otoczenia; z czasem (w V wieku p.n.e.) sam hełm przybrał kształt i przyjął nazwę pilosu. Podobne hełmy miedziane lub mosiężne były w powszechnym użyciu podczas wojny peloponeskiej.

Zobacz też

• Czapka frygijska
• Fez

Bibliografia

• Robert Flacelière: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 147.
• Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-12365-9.
• Francesco Adorno, Luigi Beschi, Henri van Effenterre, Giovanni Ferrara, Siegfried Lauffer: W dawnych Atenach. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.