Piorunian rtęci(II)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 (c) Paramilitary, CC-BY-SA-3.0 próbka związku | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | Hg(CNO)2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa | 284,62 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | białe krystaliczne ciało stałe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Piorunian rtęci(II) (rtęć piorunująca), Hg(CNO)
2 – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu piorunowego i rtęci na II stopniu utlenienia. Stosowany jako inicjujący materiał wybuchowy.
Właściwości
Jest to białe krystaliczne ciało stałe o gęstości 4,47 g/cm³[1] (po sprasowaniu ~3,3 g/cm³[4]), jednak w zależności od metody syntezy uzyskać można też produkt o kolorze szarym lub brązowym[1]. Reaguje z glinem, a wilgotny z miedzią[4]. Trudno rozpuszcza się w wodzie. W podwyższonej temperaturze rzędu 50–60 °C rozkłada się w ciągu kilku miesięcy, jednak forma rekrystalizowana jest znacznie trwalsza. Produktami rozkładu są rtęć, azot i tlenek węgla[1]:
- Hg(CNO)
2 → Hg + N
2↑ + 2CO↑
W temperaturze przekraczającej 100 °C detonuje[1], jednak niektóre źródła podają znacznie wyższe temperatury wybuchu, np. 175 °C[5]. Prędkość rozchodzenia się fali detonacji wynosi do 5,5 km/s. Powoli rozkłada się także pod wpływem światła. Ze względu na wybuchowość pod wpływem bodźców mechanicznych (tarcie, uderzenie, nakłucie etc.), iskry elektrycznej lub podgrzania, jest używany głównie jako inicjujący materiał wybuchowy w spłonkach i detonatorach[4]. Jest silnie trujący, dlatego współcześnie zastępuje się go innymi związkami, np. tetrazenem lub trinitrorezorcynianem ołowiu.
| Właściwości wybuchowe piorunianu rtęci[6] | |
|---|---|
| Energia wybuchu | 1,5 MJ/kg |
| Zdolność krusząca | 130 cm³ Pb na 10 g |
| Maksimum ciśnienia detonacji | brak danych |
| Prędkość detonacji | 5,4 km/s |
| Gęstość odpowiadająca Vdet | 4,2 g/cm³ |
| Temperatura detonacji | 151 °C[2] |
| Wrażliwość na uderzenie | duża |
| Objętość produktów gazowych | 234 dm³/kg |
| Temperatura podczas wybuchu | brak danych |
Otrzymywanie
Piorunian rtęci otrzymuje się w reakcji kwasu azotowego i azotanu rtęci(II) z etanolem lub aldehydem octowym. Produkt w kolorze brązowym powstaje przy użyciu etanolu, natomiast biały przy użyciu etanolu w obecności metalicznej miedzi i kwasu solnego lub przy użyciu acetaldehydu. Produkt szary powstaje w źle dobranych warunkach reakcji. Zabarwienie jest wynikiem obecności zanieczyszczeń, jednak produkt w kolorze brązowym ma w rzeczywistości wyższą czystość niż biały. Kolor szary jest efektem obecności koloidalnej rtęci. Związek można oczyścić przez rekrystalizację, np. z wody lub pirydyny[1].
Historia
Jest najwcześniej poznanym inicjującym materiałem wybuchowym. Jego odkrywcą był prawdopodobnie Korneliusz Drebbel lub Johannes Kunckel(niem.); obaj byli siedemnastowiecznymi alchemikami. Związek nie znalazł wówczas zastosowania i został zapomniany. Ponownie został odkryty w roku 1800 przez angielskiego chemika Edwarda Howarda[1][7].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i Robert Matyáš, Jirí Pachman: Primary Explosives. Berlin – Heidelberg: Springer-Verlag, 2013, s. 39–58. ISBN 978-3-642-28436-6.
- ↑ a b c Mercuric fulminate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 500092 (niem. • ang.).
- ↑ a b Piorunian rtęci(II) (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-04-10].
- ↑ a b c Stanisław Torecki: 1000 słów o broni i balistyce. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1973, s. 154.
- ↑ Phillip Carson, Clive Mumford: Hazardous Chemicals Handbook. Wyd. 2. Butterworth-Heinemann, 2002, s. 215. ISBN 978-0-7506-4888-2.
- ↑ Małgorzata Galus: Tablice chemiczne. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2008. ISBN 978-83-7350-105-8.
- ↑ Edward Howard. On a new fulminating mercury. „Philos. Trans. R. Soc. Lond.”. 90, s. 204–238, 1800.
Media użyte na tej stronie
Symbol of pollutants to the environment, according to the directive 67/548/EWG of 'European Chemicals Bureau (European Chemicals Agency).
Fabrication du fulminate de Mercure 1871
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for substances hazardous to human health.
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for toxic substances
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for explosive substances
The hazard symbol for explosive substances according to directive 67/548/EWG by the European Chemicals Bureau.
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for environmentally hazardous substances
(c) Paramilitary, CC-BY-SA-3.0
Highly purified mercury(II) fulminate orthorhombic crystals in a glass dish.
Structural formula of the mercury fulminate molecule