Piotr Fergusson Tepper

Nieistniejący pałac Teppera przy ul. Miodowej 7 w Warszawie
Grób Piotra Teppera na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie

Piotr Fergusson Tepper młodszy (ur. po 1713 – zm. 26 kwietnia 1794) – warszawski bankier, kalwinista i wolnomularz[1], agent i podskarbi zakonu maltańskiego[2], członek Kompanii Manufaktur Uprzywilejowanej w 1769 roku[3].

Najbogatszy bankier polski końca XVIII wieku. W 1791 jego majątek wynosił ok. 60–65 mln złotych polskich.

Życiorys

Był synem Wilhelma Fergussona i Katarzyny Konkordii Tepperowej.

Od 1768 prowadził interesy z przybranym ojcem Piotrem Tepperem, bratem jego matki Katarzyny. W 1776 roku wraz z Piotrem Tepperem starszym zostali wpisani do album civile miasta Starej Warszawy i przyjęli w ten sposób prawa miejskie[4]. W 1790 odziedziczył po nim m.in. kilka posesji, bank, pałac w Warszawie przy ulicy Miodowej, kantor w Chersoniu. Posiadł też dobra ziemskie pod Warszawą: Falenty, Gołków, Raszyn, gdzie pozwalał osiedlać się wygnanym ze stolicy Żydom, Sękocin, a na Wołyniu klucz derazeński. W 1790 roku został nobilitowany wraz z innymi, najzamożniejszymi bankierami warszawskimi[5].

Pertraktował i był pośrednikiem w zaciąganiu pożyczek przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1793 król był mu winien ok. 11,5 mln złp. Udzielał też pożyczek skarbowi Rzeczypospolitej i dworowi rosyjskiemu. W latach 1787–1793 pośredniczył w dostawach dla armii rosyjskiej. Od 1775 dzierżawił wraz z Piotrem Blankiem loterię krajową, wpłacając corocznie do skarbu 300 tys. złotych polskich. Tepper prowadził interesy szczególnie z bankierami amsterdamskimi, którzy lokowali swe kapitały w Polsce[6].

W 1793 zbankrutował wraz z pięcioma innymi największymi bankierami. Przez wierzycieli oskarżany był o działanie celowe na szkodę polskiego życia gospodarczego. Jego budynki przy ulicy Miodowej („dom handlowy” i „dom bankowy”) zostały splądrowane 20 kwietnia 1794 roku przez podburzony tłum, a on sam zmarł sześć dni później wskutek obrażeń odniesionych podczas ataku, który przeprowadzono w jego mieszkaniu[7].

Piotr Fergusson, jego żona, synowie i córki zostali pochowani na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie.

Życie prywatne

W 1762 zawarł związek małżeński z Marią Filipiną Valentin d’Hauterive (1739–1792), pochodzącą z rodziny hugenotów osiadłych w Gdańsku. Maria Filipina i Piotr doczekali się dziesięciorga dzieci, wśród których byli m.in.[8]:

  • Piotr Karol (1766–1817, zm. w Bavilliers, dep. Belfort, Francja), był bankierem, podobnie jak ojciec,
  • Filip Bernard Kajetan (1767–1829), był oficerem wojsk rosyjskich,
  • Ludwig Wilhelm (1768–1838, zm. w Paryżu), był kompozytorem,
  • Henryka Katarzyna (1762–1834), wyszła za mąż za bankiera Wilhelma Arndta,
  • Elżbieta Dorota (zm. 1850), wyszła za mąż za bankiera Karola Schultza (1753–1796).

Przypisy

  1. ↑ Ludwik Hass Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej XVIII i XIX wieku Wrocław 1982, s. 546.
  2. ↑ Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, s. 428.
  3. ↑ Antoni Sozański, Imienne spisy osób duchownych, świeckich i wojskowych, które w pierwszych ośmiu latach panowania króla Stanisława Poniatowskiego od 1764-1772 r. w rządzie lub przy administracyi Rzeczypospolitéj udział brały [...]. Cz. 1, Tablice i rejestr, Kraków 1866, s. 11.
  4. ↑ W. Kornatowski, Kryzys bankowy w Polsce 1793 roku: upadłość Teppera, Szulca, Kabryta, Prota Potockiego, Łyszkiewicza i Heyzlera, Warszawa 1937, s. 12–15.
  5. ↑ B. Grochulska, Wielcy bankierzy Warszawy, „Wiek Oświecenia”, T. 5, 1988, s. 72–73.
  6. ↑ B. Grochulska, Warszawa na mapie Polski stanisławowskiej, Warszawa 1980, s. 207–208.
  7. ↑ W. Rogowski: Falenty Tepperów – z dziejów swobodnej bankowości (free banking) w Polsce. [dostęp 2013-01-13].
  8. ↑ http://www.pastellists.com/Genealogies/Ferguson.pdf

Bibliografia

  • Barbara Grochulska, Wielcy bankierzy Warszawy, „Wiek Oświecenia”, T. 5, 1988, s. 69-90.
  • Wiktor Kornatowski, Kryzys bankowy w Polsce 1793 roku: upadłość Teppera, Szulca, Kabryta, Prota Potockiego, Łyszkiewicza i Heyzlera, Warszawa 1937.
  • Zofia Zielińska: Piotr Fergusson Tepper. W: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945. T. II. Warszawa: 1981, s. 384.

Media użyte na tej stronie

Piotr Tepper - grób.jpg
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Piotra Teppera na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 9, grób 38)
Pałac Teppera w Warszawie przed 1939.jpg
Pałac Teppera przy ul. Miodowej 7 w Warszawie