Piotr I (cesarz Brazylii)

Piotr I

Cesarz Brazylii, król Portugalii
Cesarz Brazylii
Okres	od 1822 do 1831
Poprzednik	Jan I
Następca	Piotr II
Król Portugalii
Okres	od 10 marca 1826 do 28 maja 1826
Poprzednik	Jan VI
Następca	Maria II
Dane biograficzne
Dynastia	Bragança
Data i miejsce urodzenia	12 października 1798 Queluz
Data i miejsce śmierci	24 września 1834 Queluz
Ojciec	Jan VI
Matka	Karolina Joachima Burbon
Żona	Maria Leopoldyna Habsburg
Dzieci	Piotr II
Odznaczenia

Piotr I deklaruje niepodległość Brazylii – fragment obrazu François-René Moreaux z 1844

Piotr I (por. Pedro I) (ur. 12 października 1798 w Queluz, zm. 24 września 1834 tamże) – cesarz Brazylii w latach 1822–1831, także krótko król Portugalii jako Piotr IV, zwany Królem-Żołnierzem (port. Pedro IV o Rei-Soldado) od 10 marca do 28 maja 1826. W Brazylii zwany potocznie Dom Pedro. Najstarszy syn króla Jana VI z portugalskiej dynastii Bragança i jego żony Charlotty Joachimy, córki króla Hiszpanii Karola IV. Należał do masonerii, był wielkim mistrzem Wielkiego Wschodu Brazylii^[1].

Życiorys

Urodził się w pałacu Queluz w pobliżu Lizbony. Jego ojciec był jeszcze regentem swej matki Marii I. Na chrzcie nadano mu imię: Pedro de Alcântara Francisco António João Carlos Xavier de Paula Miguel Rafael Joaquim José Gonzaga Pascoal Cipriano Serafim de Bragança e Bourbon.

W 1807 w obliczu wojen napoleońskich rodzina królewska opuściła Portugalię i przeniosła się do Brazylii, aby pozostać tam przez okres 13 lat. W tym czasie Rio de Janeiro stało się de facto stolicą imperium portugalskiego. Podniosło to znacznie status Brazylii, która została wyniesiona do rangi równoległego królestwa.

W Rio 5 listopada 1817 Piotr poślubił swą pierwszą żonę Marię Leopoldynę, austriacką arcyksiężniczkę. Król Jan nadał mu tradycyjny tytuł księcia Brazylii.

Na początku lat 20. dwór wreszcie powrócił do europejskiej metropolii. Większość przywilejów nadanych Brazylii została cofnięta, co wywołało niezadowolenie w kręgach nacjonalistycznych. Jako regent w kolonii pozostał Piotr, który popierał brazylijski ruch nacjonalistyczny. W 1820 poparł nawet bunt w Porto wywołany przez portugalskich konstytucjonalistów. Naciskany do powrotu przez dwór w Portugalii odmówił. Został wówczas zdegradowany ze stanowiska regenta do zwykłego przedstawiciela dworu.

Wieści te dotarły do niego 7 września 1822, gdy wrócił do São Paulo z wyjazdu do Santos. Wówczas na brzegu rzeki Ipiranga z wyciągniętym mieczem w dłoni dom Pedro zakrzyknął: „Niepodległość albo śmierć” – co zostało zapamiętane w dziejach Brazylii jako tzw. grito de Ipiranga. 12 października Piotr został ogłoszony cesarzem i następnie koronowany 1 grudnia.

Piotr przybrał tytuł cesarza, zarówno aby podkreślić różnorodność brazylijskich stanów, jak i wzorując się na Napoleonie, który połączył ideę imperium – w przeciwieństwie do królestwa – z rewolucją francuską i modernizacją. Niemniej cesarz musiał lawirować między względnie kosmopolityczną socjetą Rio a konserwatywnym i patriarchalnym interiorem. Wkrótce okazało się, że zapomniał o swych liberalnych ideałach uchwalając 24 lutego 1824 konstytucję, która dawała mu znaczną władzę. Było to jednak koniecznością, aby utrzymać spójność i kontrolę nad krajem, zwłaszcza wciąż feudalną Północą.

Wiele prowincji, szczególnie na północy, skłaniało się ku utrzymaniu związków z metropolią. Narastały także dążenia republikańskie. W 1825 w czasie wojny z Argentyną, doszło do secesji prowincji cisplatańskiej, która dała początek dzisiejszemu Urugwajowi. Dom Pedro miał także wiele romansów, za co płacił spadkiem popularności.

Po śmierci swego ojca, 10 marca 1826 Piotr postanowił przyjąć tytuł króla Portugalii jako Piotr IV, ignorując tym samym ograniczenia, które sam wprowadził w konstytucji. Jeszcze 26 kwietnia obwieścił liberalną konstytucję dla Portugalii, jednak 28 maja został zmuszony do abdykacji z tronu metropolii na rzecz swej córki Marii II. Jako że miała ona dopiero 7 lat, cesarz wyznaczył na jej opiekuna swego brata Miguela, który obiecał także się z nią ożenić. Niezdecydowanie Piotra pomiędzy oboma krajami pogłębiało niezadowolenie w Brazylii.

17 października 1829 Piotr poślubił w Rio swą drugą żonę, księżną Amelię de Beauharnais von Leuchtenberg. Amelia była córką pasierba Napoleona – Eugeniusza de Beauharnais i tym samym wnuczką cesarzowej Józefiny. Była także siostrą Karola Augusta de Beauharnais, który później (26 stycznia 1835) poślubił świeżo przywróconą na tron monarchinię portugalską, córkę Piotra – Marię II da Glória.

W obliczu politycznego kryzysu, który nastąpił po odwołaniu przez niego rządu, 7 kwietnia 1831 Piotr ustąpił z tronu brazylijskiego na rzecz swego pięcioletniego syna Piotra młodszego. Następnie powrócił do Portugalii, aby walczyć ze swym bratem Miguelem próbującym utrzymać tron zagarnięty 23 czerwca 1828, po odsunięciu Marii od władzy. Była to tzw. wojna dwóch braci (port. a guerra dos dois irmãos). W maju 1834 udało mu się obalić uzurpatora i zwrócić tron córce.

Zmarł w Queluz, miejscu swego urodzenia, w wieku 36 lat z powodu gruźlicy. W 1972 jego szczątki przewieziono do Brazylii i pogrzebano w Ipiranga.

Dzieci

Ślubne

Z pierwszą żoną, Marią Leopoldyną, arcyksiężną Austrii:

• Maria II, królowa Portugalii w latach 1834–1853,
• Miguel Bragança (zm. 1820),
• Joāo Carlos Bragança (1821-1822),
• Januária Bragança (1822-1901), poślubiła księcia Obojga Sycylii, Luigi di Aquila,
• Paula Bragança (1823-1833),
• Francisca Bragança (1824-1898), poślubiła Franciszka, księcia Joinville, syna króla Ludwika Filipa I i Marii Amelii Burbon,
• Piotr II, cesarz Brazylii,

Z drugą żoną, Amalią de Beauharnais von Leuchtenberg:

• Maria Amélia Bragança (1831-1853).

Nieślubne

Piotr miał także 9 dzieci spoza małżeństwa: ze swoją najbardziej znaną kochanką – Domitílią de Castro e Canto Melo, markizą Santos:

• Isabel Maria de Alcântara Brasileira (1824-1898), księżniczka Goiás, żona Ernesto José João Fischler von Treuberg,
• Pedro de Alcântara Brasileiro (1825–1826),
• Maria Isabel de Alcântara Brasileira (1827–1828), księżniczka Ceará,
• Maria Isabel II Alcântara Brasileira (1830–1896), żona Pedro Caldeira Branta, hrabiego Iguaçu.

Z Francuzką Noémi Thierry:

• Pedro (zmarły w dzieciństwie),
• Menina (zmarła w dzieciństwie).

Z Marią Beneditą de Castro Canto e Melo, baronową Sorocaba, siostrą Domitílii:

• Rodrigo Delfim Pereira.

Z Francuzką Clémence Saisset:

• Pedro de Alcântara Brasileiro.

Przodkowie

Odznaczenia

Wielki Mistrz portugalskich orderów

• Krzyż Wielki Wstęgi Trzech Orderów
• Krzyż Wielki Orderu Królewskiego Wojskowego Chrystusa
• Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Świętego Benedykta z Avis
• Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Świętego Jakuba od Miecza
• Wielki Łańcuch Orderu Wojskowego Wieży i Miecza, Męstwa, Wierności i Zasługi
• Krzyż Wielki Orderu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z Vila Viçosa

Wielki Mistrz brazylijskich orderów

• Krzyż Wielki Cesarskiego Orderu Chrystusa
• Wielki Łańcuch Cesarskiego Orderu Krzyża Południa
• Krzyż Wielki Cesarskiego Orderu Piotra I
• Krzyż Wielki Cesarskiego Orderu Róży
• Krzyż Wielki Cesarskiego Orderu Świętego Benedykta z Aviz
• Krzyż Wielki Cesarskiego Orderu Świętego Jakuba od Miecza

Zagraniczne ordery

• Order Złotego Runa (Hiszpania)
• Łańcuch Królewskiego Dostojnego Orderu Hiszpańskiego Karola III
• Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania)
• Królewski Order Wojskowy Świętego Ludwika (Francja)
• Order Ducha Świętego (Francja)
• Order Świętego Michała (Francja)
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana (Węgry)^[2]

Przypisy

Bibliografia

• Alex Axelrod, Charles Phillips Władcy, tyrani, dyktatorzy. Leksykon, wyd. Politeja, Warszawa 2000, s. 473