Piotr Michałowski

Piotr Michałowski
Ilustracja
Autoportret (po 1849)
Data i miejsce urodzenia

2 lipca 1800
Kraków

Data i miejsce śmierci

9 czerwca 1855
Krzyżtoporzyce

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

romantyzm

Szarża w wąwozie Somosierra (około 1837) Muzeum Narodowe w Krakowie
Portret chłopa w kapeluszu (około 1846) Muzeum Narodowe w Warszawie
Koński targ Österreichische Galerie Belvedere, Wiedeń
Portret córki artysty Celiny na koniu (około 1853) Muzeum Narodowe w Warszawie
Tablica upamiętniająca Piotra Michałowskiego na pałacu Ministra Skarbu w Warszawie
Grób Piotra Michałowskiego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Piotr Michałowski (ur. 2 lipca 1800 w Krakowie, zm. 9 czerwca 1855 w Krzyżtoporzycach) – polski malarz, przedstawiciel romantyzmu, portrecista, animalista, batalista; organizator życia społecznego i gospodarczego, mąż stanu. Na pomniku nagrobnym widnieje data urodzenia 25 czerwiec 1800 roku.

Życiorys

Piotr Michałowski był synem Józefa Michałowskiego. Był człowiekiem wszechstronnie wykształconym. W wieku 14 lat zdał egzamin dojrzałości. Studiował nauki matematyczno-przyrodnicze, ekonomiczne i humanistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Getyndze[1]. W latach 1823–1830 zajmował się organizacją hutnictwa w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie[2]. W tym czasie często bywał w osadzie Tomaszów Mazowiecki, odwiedzając siostrę Antoninę z Michałowskich Ostrowską (1799–1871) i szwagra Antoniego Ostrowskiego, który w latach 1811–1812 pobudował tu dworek w stylu klasycystycznym (obecnie mieści się w nim Muzeum im. Antoniego hr. Ostrowskiego). Rysował tu kuźnie tomaszowskie, kowali przy pracy, fizjonomie mieszczan tomaszowskich. Malował też portrety Antoniego Ostrowskiego i członków jego rodziny. W Tomaszowie poznał Julię Olimpię Ostrowską (1807–1875), córkę hr. Antoniego Ostrowskiego z pierwszego małżeństwa, którą poślubił 1 lutego 1831 roku w Warszawie. Miał z nią siedmioro dzieci.

Po powstaniu listopadowym, podczas którego zajmował się nadzorem produkcji broni i amunicji, wyjechał do Paryża. Tam poznał malarstwo najlepszych mistrzów hiszpańskich, flamandzkich i holenderskich; m.in. Diego Velázqueza i Fransa Halsa. Fascynował się malarstwem Théodore’a Géricaulta. Oddziałał też na niego Aleksander Orłowski. Po powrocie do Polski, w 1837 zamieszkał w Krzysztoforzycach. W latach 1848–1853 był prezesem Rady Administracyjnej Wielkiego Księstwa Krakowskiego. W roku 1848 ufundował Zakład Św. Józefa dla Osieroconych Chłopców w Krakowie, działający do roku 1950. W latach 1853–1854 był prezesem Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego Krakowskiego[3].

Był znakomitym malarzem koni, scen batalistycznych (kilka wersji bitwy pod Samosierrą, epizody z powstania listopadowego) oraz portretów (wizerunki polskich hetmanów, chłopów, Żydów, członków rodziny i przyjaciół). Tworzył też sceny rodzajowe z życia wsi. Wiele kompozycji poświęcił epopei napoleońskiej, postaci cesarza Napoleona i dziejom oręża polskiego[4][5]. Pozostawił ponad 1000 szkiców (rysunki, akwarele). Jego obrazy odznaczają się dużą ekspresją, znakomitą kolorystyką, doskonałym rysunkiem i szkicową fakturą malarską. Jego obrazami zachwycał się Pablo Picasso, kiedy odwiedził Muzeum Narodowe podczas swojego pobytu w Warszawie.

Został pochowany na krakowskim Cmentarzu Rakowickim, w grobowcu rodzinnym, w kwaterze Ka[6].

Przez cały wiek XIX był niemal zupełnie nieznany. Odkryciem i zaskoczeniem stał się pierwszy wielki pokaz jego dzieł w czasie polskiej Wystawy Krajowej we Lwowie w 1894 r. W XX w. uznano go za jedynego polskiego malarza europejskiego formatu. W 1917 Muzeum Narodowe w Krakowie otrzymało 82 prac artysty od jego córki Józefy. Pierwsza monografia artysty (zawierająca cenne listy i teksty źródłowe) ukazała się anonimowo w 1911. Jej autorką była córka malarza Celina[7], która odziedziczyła po ojcu talent malarski, wybrała jednak powołanie zakonne.

Wybrane dzieła

  • Amazonka (po 1850), 55 × 45 cm, Muzeum Podlaskie w Białymstoku
  • Amazonka (1853-1855), 63 × 49,5 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach
  • Apoteoza Napoleona (ok. 1846), 259 × 204,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Autoportret (po 1849), 54 × 45 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Bitwa krakusów i studium konia (ok. 1830), 60 × 86 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu
  • Błękitni huzarzy (ok. 1837), 53 × 65 cm, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
  • Błękitny chłopiec (1850–1855), 76 × 59,5 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach
  • Jazda austriacka (1836), 49 × 63,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Jeździec polski (Lisowczyk) (1841-45), 61 × 47,5 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu
  • Kardynał lub Mężczyzna w birecie (1846-48), 70 × 57 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Kobiety wiejskie (1840–1848), 59 × 76,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Konny pocztylion (1832–1835), 46 × 53 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Maksymilian Oborski na koniu (1824), 89 × 62 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Maksymilian Oborski w fezie (1840–1848), 68 × 55,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Napoleon konno wydający rozkazy (1835-37), 71,5 × 57,5 cm, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
  • Napoleon na koniu (1830–1840), 53 × 44 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi (Pałac Herbsta)
  • Paweł Popiel na koniu (1831–1832), 53 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Kielcach
  • Portret chłopa w kapeluszu (1846–1848), 52,7 × 35,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Portret córki artysty Celiny na koniu (ok. 1853), 123 × 84,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Portret syna artysty z psem (1845–1848), 94,3 × 68,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Portret syna na kucu (ok. 1842), 82 × 61 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Przejazd artylerii przez rzekę (ok. 1844), 69,3 × 90 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Rajtar (po 1840), 53,5 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Samosierra (1844–1855), 106 × 71 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Samosierra (po 1843), 50,5 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Seńko (1846-48), 62 × 46,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Starzec siedzący na stopniach (1837–1840), 48 × 36 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Studium chłopca żydowskiego (1840–1848), 60 × 40 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Studium głowy końskiej lub Łeb siwego konia (ok. 1846), 94 × 72 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Szarża w wąwozie Somosierra (ok. 1837), 81 × 65,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Wiarus I (1846), 82 × 65 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Wiarus II (1846), 82 × 66 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Wjazd do stajni (1844–1846), 43 × 54 cm, Muzeum Narodowe w Gdańsku
  • Żydzi (1845–1855), 72 × 118 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie

W oczach krytyków

  • „Polski romantyzm – ta wielka rewolucja sztuki, która zrodziła genialnych poetów, miał także swojego malarza. I to nie ów romantyzm wyrosły na niemieckim malarstwie sentymentalnym, idealizującym historię, mdłym, suchym, rysunkowym, pracownianym – ale romantyzm bohaterski, rewolucyjny, dynamiczny, czerpiący swą prawdę nie z teorii estetycznych, ale z natury i życia – ten sam, który wydał Mickiewicza, Słowackiego i Szopena – ten sam właśnie wyrzucił, jak dymiący wulkan epoki, gorącą lawę sztuki Piotra Michałowskiego do dzisiaj nie zastygłą.” (Maciej Masłowski, 1957[8])
  • „Ci, co go z bliska znali, dzielili go w mniemaniu swym na kilka jakby osób… to wielki filolog, to odznaczony w górnictwie krajowym zwierzchnik, to znowu znakomity administrator, to wiejski gospodarz, wreszcie pierwszego rzędu malarz”. (Edward Rastawiecki, 1857)[9]
  • „Michałowski był jednym z pierwszych artystów polskich, który „odkrył” wieś jako temat malarski, który zainteresowania te zmaterializował w dziełach sztuki wysokiej klasy”. (Jan K. Ostrowski, 1985)[10]
  • „Tak czysto malarskiego stylu, w którym walory chromatyczne i świetlne powiązane są ze swobodą fakturalną, nie było jeszcze w malarstwie polskim”. (Stanisław Kozakiewicz, 1976)[11]
  • „Zwierzęta przez niego malowane są zawsze doskonale związane, kapitalne w ruchu; jeźdźcy wybornie siedzą w siodłach. W każdym calu znać talent z bożej łaski, odświeżający się wciąż z tej krynicy krynic, jaką jest dla artysty – natura”. (Feliks Jasieński)[12]
  • „Mechaniczne przygotowanie pracy nie leżało w technice jego talentu… Jest w tym zacięciu pędzla, w tym rąbaniu farbami, coś, co przywodzi na pamięć legendę o potężnej klasycznej rzeźbie wykutej w marmurze z pominięciem modelowania w glinie”. (Celina Michałowska, 1911)[13]
  • „Osobisty, liryczny stosunek Michałowskiego do historii i do współczesności nie znajduje analogii w całym malarstwie romantycznym. (Mieczysław Porębski)[14]
  • „Główna cechą życia Michałowskiego było wyprzedzanie swej epoki. Wyprzedzał ją inteligencją, instynktem konstrukcji, jasną obserwacją, widzeniem bez ogródek świata zewnętrznego i pozbywaniem się z wolna fałszywego romantyzmu; realistycznym patrzeniem i zrozumieniem idei plastycznej… Michałowski naprawdę zrozumiany został dopiero przez nasze młode pokolenie artystów”. (Tytus Czyżewski, 1933)[14]
  • „Prawdziwy i chyba pierwszy geniusz w rozwoju sztuki polskiej”. (Jan Bołoz Antoniewicz)[15]

Upamiętnienie

W dniu 28 listopada 2012 r. Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety z serii „Polscy Malarze XIX/XX Wieku”, upamiętniając Piotra Michałowskiego, o nominałach:

Poczta Polska wydała w 28 września 1972 znaczek o nominale 0,30 zł z reprodukcją Amazonki Piotra Michałowskiego w serii Malarstwo polskie – Dzień Znaczka 1972. Nakład liczył 8 515 045 sztuk. Druk wykonano techniką rotograwiury na papierze kredowanym. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek wyszedł z obiegu w 1994 roku[17].

Przypisy

  1. ↑ Witz 1970 ↓, s. 63.
  2. ↑ Witz 1970 ↓, s. 65.
  3. ↑ Alfons Jan Lippoman, Pamiętnik Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego za czas od r. 1845 do r. 1895, Kraków 1898, s. 108–116
  4. ↑ Kultura polska: Piotr Michałowski. [dostęp 2010-03-03]. (pol.).
  5. ↑ Piotr Michalowski. [dostęp 2010-03-03]. (pol.).
  6. ↑ Karolina Grodziska-Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939). Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 126. ISBN 83-08-01428-3.
  7. ↑ zmarła w 1916 roku w klasztorze ss.Niepokalanek w Jarosławiu Czas 1916 nr 322 z 28 czerwca
  8. ↑ M.Masłowski: Piotr Michałowski, Warszawa, 1957, Wydawnictwo „Sztuka”, s. 6.
  9. ↑ K.Czerni, Piotr Michałowski, Siechnice 2001, s. 3.
  10. ↑ Tamże, s. 13.
  11. ↑ Tamże, s. 17.
  12. ↑ Tamże, s. 19.
  13. ↑ Tamże, s. 25.
  14. ↑ a b Tamże, s. 31.
  15. ↑ Tamże, s. 32.
  16. ↑ Polscy Malarze XIX/XX Wieku: Piotr Michałowski (1800-1855). NBP. [dostęp 2013-11-05]. (pol.).
  17. ↑ Marek Jedziniak: 1972.09.28. Malarstwo polskie - Dzień Znaczka 1972. kzp.pl. [dostęp 2019-12-10]. (pol.).

Bibliografia

  • Magdalena Czapska-Michalik, Piotr Michałowski 1800- 1855, Warszawa: Edipresse Polska, 2007 (Ludzie, Czasy, Dzieła ; 29), ISBN 978-83-7477-208-2.
  • Krystyna Czerni, Piotr Michałowski, Siechnice: Eaglemoss Polska, 2001 (Wielcy Malarze ; nr 156)
  • Tadeusz Dobrowolski, Stattler a Michałowski. Ze studiów nad problemem dwóch nurtów romantyzmu. Kraków: Wyd. Literackie, 1955.
  • Joanna Kurzymska, Piotr Michałowski, Warszawa: KAW, 1981 (ABC Sztuki)
  • Marek Kwiatkowski, Polscy malarze koni, Tadeusz Pietrzyk (ilust.), Warszawa: KAW, 1991, ISBN 83-03-03437-5, OCLC 830075469.
  • Maciej Masłowski: Piotr Michałowski, Warszawa, 1957, Wydawnictwo „Sztuka”
  • Maciej Masłowski, Piotr Michałowski, Warszawa: Arkady, 1974 (W Kręgu Sztuki)
  • Maciej Masłowski, Piotr Michałowski, Warszawa: Arkady, 1986 (Mała Encyklopedia Sztuki ; 81), ISBN 83-213-3277-3.
  • Celina Michałowska, Piotr Michałowski. Rys życia, zawód artystyczny, działalność w życiu publicznym, Kraków: Druk W. L. Anczyc, 1911.
  • Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Piotr Michałowski. Opowieść o życiu i twórczości, Kraków: Wyd. Literackie, 1956.
  • Jan K. Ostrowski, Pięć studiów o Piotrze Michałowskim, Kraków: Wyd. Literackie, 1998. ISBN 83-08-01763-0.
  • Jan K Ostrowski, Piotr Michałowski, Warszawa: KAW, 1985, ISBN 83-03-00868-4, OCLC 835892839.
  • Piotr Michałowski, Poznań: Oxford Educational, 2008 (Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy; 52), ISBN 978-83-252-0207-1.
  • Jerzy Sienkiewicz, Piotr Michałowski, Warszawa: Auriga, 1964.
  • Joanna Szpor, Michałowski nieznany, Warszawa: PWN, 1991, ISBN 83-01-09069-3, OCLC 834084559.
  • Jerzy Zanoziński, Piotr Michałowski. Życie i twórczość 1800-1855, Wrocław: Ossolineum, 1965.
  • Anna Zeńczak, Piotr Michałowski, Olszanica: Bosz ; Kraków: Muzeum Narodowe, 2008 (Kolekcja Muzeum Narodowego w Krakowie), ISBN 978-83-89747-78-5.
  • Anna Zeńczak, Piotr Michałowski, Wrocław: Wyd. Dolnośląskie, 2001 (W Zwierciadle Sztuki), ISBN 83-7023-905-6.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie