Piotr Skrzynecki

Piotr Skrzynecki

Piotr Skrzynecki (1992)
Data i miejsce urodzenia	12 września 1930 Warszawa
Data i miejsce śmierci	27 kwietnia 1997 Kraków
Miejsce spoczynku	cmentarz Rakowicki
Zawód, zajęcie	animator kultury
Odznaczenia

Serdeczne ukłony, autograf Piotra Skrzyneckiego z 1980 r.

Krakowski pomnik przed kawiarnią „Vis-à-vis” przy Rynku Głównym

Grób Piotra Skrzyneckiego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Rzeźba przy ulicy Skawińskiej w Krakowie

Piotr Cezary Skrzynecki (ur. 12 września 1930 w Warszawie, zm. 27 kwietnia 1997 w Krakowie) – polski reżyser i scenarzysta, twórca i kierownik artystyczny kabaretu „Piwnica pod Baranami” (1956).

Życiorys

Syn Mariana Skrzyneckiego, podpułkownika kawalerii Wojska Polskiego i Magdaleny Adeli Endelman, pochodzącej z zasymilowanej rodziny żydowskiej^[1][2]. Miał jednego starszego brata – Józefa. Dzieciństwo spędził w Mińsku Mazowieckim, rozdzieliła ich wojna, Piotr wychowywał się w Makowie Podhalańskim, potem w Zabrzu. Ostatecznie zamieszkał z matką w Łodzi. Rozpoczął tam studia w Wyższej Szkole Ekonomicznej, ale przeniósł się do Państwowej Szkoły Instruktorów Teatrów Ochotniczych przy Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Łodzi. W 1951 r. po jej ukończeniu przybył do Krakowa. Organizował i prowadził tu (także w Nowej Hucie) robotnicze teatrzyki amatorskie i zespoły artystyczne. Studiował przez 5 lat historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim u profesora Karola Estreichera. Studiów tych nie ukończył z powodu braku zaliczenia studium wojskowego.

W 1956 r. zorganizował wraz z przyjaciółmi w podziemiach Krakowskiego Domu Kultury mieszczącego się w pałacu „Pod Baranami” przy Rynku Głównym klub artystyczny jako miejsce spotkania studentów Akademii Sztuk Pięknych, szkoły muzycznej, historii sztuki, architektury. Klub ten szybko przemienił się w znany kabaret „Piwnica pod Baranami”. Jego charyzma, niezwykły intelekt i instynkt, wyczucie literatury, oryginalny gust i smak powodowały, że Piwnica ściągała tłumy. W czarnym kapeluszu z piórkiem, w pelerynie, z nieodłącznym dzwoneczkiem tworzył niepowtarzalny klimat miejsca, gdzie się wraz z innymi piwniczanami znajdował.

W latach 1956–1968 współpracował z redakcjami krakowskich czasopism jako krytyk sztuk plastycznych oraz autor publikacji z dziedziny sztuki. W „Echu Krakowa” prowadził w latach 1956–1981 własną rubrykę pt. Echo Piwnicy pod Baranami, którą od 1984 jako Głos Piwnicy pod Baranami kontynuował w kwartalniku „Kraków”, a ostatecznie w „Dzienniku Polskim” (pt. Dziennik Piwnicy pod Baranami).

W latach 1976–1986 organizował bale jubileuszowe z okazji rocznicy powstania kabaretu, obchodzone m.in. na scenie Starego Teatru.

Wystąpił w filmach dokumentalnych i fabularnych, m.in.

• Kalosze szczęścia, reż. Antoni Bohdziewicz z 1958
• Zielona ziemia Filipa Bajona z 1978^[3]
• Aria dla atlety Filipa Bajona z 1979
• Sukcesja Márty Mészáros z 1980
• Zawsze w sobotę czyli pamiętnik Piotra S. Andrzeja Maja z 1981
• Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny Janusza Majewskiego z 1983
• Przewodnik Tomasza Zygadły z 1984 (film o Piotrze Skrzyneckim)
• Piwnica pod Baranami Piotra Skrzyneckiego Antoniego Krauzego (czteroczęściowy film o Piwnicy)
• Rozmowy z Piotrem^[4] Wojciecha Morka z 1992
• Spis cudzołożnic Jerzego Stuhra z 1994

Reżyser i współautor scenariusza (z Janiną Garycką) filmu Dwa pawie na złotym sznurku (1989) nagrodzonego na XXIX Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych.

Inicjator pomysłów i imprez organizowanych z okazji „nieprawdopodobnych” i nieokrągłych rocznic, np.

• odtworzenie wjazdu do Krakowa księcia Józefa Poniatowskiego (1980)
• powtórka jubileuszu Józefa Ignacego Kraszewskiego w ratuszu pod portretami cesarza Franciszka Józefa i cesarzowej Elżbiety
• inscenizacja przysięgi Tadeusza Kościuszki (1992)
• feta na cześć „szału uniesień” w stulecie powieszenia kurtyny w Teatrze im. Juliusza Słowackiego
• inscenizacja hołdu pruskiego
• święto kopców
• 293. rocznica odsieczy wiedeńskiej
• 93. rocznica pojawienia się światła elektrycznego w Krakowie

Mistrz aranżacji niepowtarzalnych obchodów własnych imienin i urodzin organizowanych nocą w formie koncertu, balu, zakończonych kuligiem czy ogniskiem za każdym razem urządzanych w innym miejscu, np.

• na straganach Nowego Kleparza
• na statku na Wiśle
• na Kopcu Piłsudskiego
• w Ogrodzie Botanicznym
• pod Mostem Dębnickim
• na Zamku Pieskowa Skała
• na ulicy Floriańskiej w formie „Nocy Paryskiej”
• na Dworcu Głównym
• na Plantach

Stały się one tradycją Krakowa i po śmierci artysty obchodzone są w formie urodzinowych lub imieninowych koncertów w Teatrze im. J. Słowackiego pod nazwą „Koncert dla Piotra S.”.

Na ostatnie 5 lat życia, Klinika Chorób Wewnętrznych CM UJ w Krakowie prof. Andrzeja Szczeklika stała się dla Skrzyneckiego drugim domem. Nazywał ją „hotelem snów”. Profesor Jacek Musiał i dr Wiesław Królikowski opiekowali się nim do końca.

Zmarł na raka wątroby^[5]. 6 maja 1997 r. został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXIX pas C-2-4), po mszy w kościele Mariackim, którą odprawił ks. Mieczysław Maliński^[6][7].

Wyróżnienia, odznaczenia

Z zespołem kabaretu objechał niemal pół świata, wszędzie zdobywając uznanie, nagrody i sukcesy.

• Zasłużony Działacz Kultury (1968)
• Złota Odznaka „Za pracę społeczną dla Miasta Krakowa” (1981)
• Nagroda Miasta Krakowa (1981)
• Honorowy Obywatel Miasta Mińsk Mazowiecki (1991)
• Honorowy Obywatel Miasta Krakowa (1994)^[8]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2016)^[9][10]

Pomniki artysty

• pomnik Piotra Skrzyneckiego w Krakowie siedzącego przy stoliku pod ścianą, w ogródku kawiarni „Vis-à-vis” w Rynku Głównym w Krakowie
• rzeźba ufundowana przez profesora medycyny Andrzeja Szczeklika, kierownika II Katedry Chorób Wewnętrznych CM UJ w Krakowie, stojąca przed budynkiem przy ul. Skawińskiej 8. Wyrzeźbił ją w 1998 Karol Gąsienica Szostak
• odsłonięty w 2000 pomnik piwniczan (pomysł pomnika zaproponował Piotr na 40-lecie Piwnicy) wykonany przez profesora ASP Bronisława Chromego (m.in. twórcy kabaretu w 1956, przedstawiający ok. 50 głów żywych i zmarłych przyjaciół i artystów „Piwnicy”. Głowa Piotra Skrzyneckiego rozpoznawana jest po dzwonku (każda „wyrasta” z symbolu związanego z tym, czym dana postać zaznaczyła w życiu swoją obecność). Pomnik stoi w Parku Decjusza przed galerią artysty.
• Pomnik Piotra Skrzyneckiego w Mińsku Mazowieckim bliźniaczy do krakowskiego, przedstawiający siedzącego Piotra S. przed gmachem Miejskiej Szkoły Artystycznej gdzie znajduje się sala koncertowa jego imienia. Pomnik został podarowany w 2020 r. przez polskiego kompozytora Zbigniewa Preisnera na rzecz WOŚP, a następnie wylicytowany przez firmę KONSTANS, która przekazała pomnik Miastu Mińsk Mazowiecki z okazji jubileuszu 600-lecia miasta.

Pamięci artysty

Tablica pamiątkowa w Alei Gwiazd Satyrykonu na głównym deptaku Legnicy (ul. Najświętszej Marii Panny)

• 24 sierpnia 2020 roku w Piwnicy pod Baranami P. Skrzynecki pośmiertnie uhonorowany został specjalnym dyplomem: „Honorowy Świadek Koronny Polskiej Kultury”, sygnatariuszami dokumentu byli: przewodniczący kapituły nagrody J.Pijarowski, dyrektor Piwnicy Pod Baranami – Bogdan Micek, oraz wielu artystów (między innymi: Milo Kurtis, Piotr Lekki, Waldemar Knade, Sebastian Kudas, Agata Ślazyk, Jakub Marszałek, Roman Kawalec, Marek Michalak).
• Opinia Doroty Terakowskiej: „Legendarny twórca Piwnicy pod Baranami był artystą niepowtarzalnym, całkowicie wolnym i niezależnym, żył bez obowiązków, bez zegarka i kalendarza, bo jedyne trwałe i poważne więzy łączyły go tylko z własnym kabaretem, a najważniejsza dla niego była tylko chwila, która właśnie trwała”
• Książka biograficzna Piotr Joanny Olczak-Ronikier wydana w 1998 przez Wydawnictwo Literackie Kraków
• Festiwal Piotra Skrzyneckiego w Mińsku Mazowieckim, organizowany cyklicznie od 2009 r. przez Miejski Dom Kultury w Mińsku Mazowieckim.
• Piosenki
  • Blagier, słowa: Leszek Wójtowicz
  • Nocne telefony do Piotra S., słowa: Leszek Długosz, muzyka: Zygmunt Konieczny
  • Konwalie, bzy albo pet, słowa: Jan Nowicki, muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz
  • Piotr, słowa: Zbigniew Preisner, muzyka: Zbigniew Preisner
  • Piotrowi, słowa: Wiesław Dymny
  • Plac na Groblach, wyk. Grzegorz Turnau
  • Żal za Piotrem S., wyk. Pod Budą
  • Kolęda dla Piotra, słowa: Jan Nowicki, muzyka: Zbigniew Preisner

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Kabaretu Piwnica pod Baranami. piwnicapodbaranami.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-14)].
• Piotr Skrzynecki w bazie filmpolski.pl
• Lokalizacja grobu Piotra Skrzyneckiego w OpenStreetMap
• Piotr Skrzynecki na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”