Piotr Starkowiecki

Piotr Starkowiecki
Herb
Herb „Łodzia”
Miejsce urodzenia

Starkówiec (?)

Data śmierci

po 1644

Ojciec

Maciej Starkowiecki

Matka

Jadwiga z Bełdowskich (?)

Rodzeństwo

Anna, Barbara, Dorota, Katarzyna, Andrzej

Piotr Starkowiecki herbu Łodzia (zm. po 1644) – tłumacz z języków osmańskotureckiego, perskiego i arabskiego.

Życiorys

Piotr Starkowiecki wywodził się z wielkopolskiej rodziny herbu Łodzia. Jego nazwisko pojawia się również w formach Starkowski, Strakawiecki i Starkoniecz. Data jego narodzin nie jest znana, być może urodził się we wsi Starkówiec w województwie kaliskim. Studiował na Uniwersytecie Bolońskim[1][2].

W roku 1640 Piotr Starkowiecki był już w Konstantynopolu[a], gdzie uczył się języków wschodnich. W dniach 20–22 kwietnia 1640 roku kontaktował się w Konstantynopolu i w Küçükçekmece[b] z polskim posłem króla Władysława IV do Ibrahima I, Wojciechem Miaskowskim. W swym diariuszu Miaskowski wymienia Starkowieckiego wśród gości zaproszonych przez siebie na obiad. W tym samym roku Starkowiecki udał się na pielgrzymkę do Jerozolimy, co też uwiecznił wpisem do księgi pielgrzymów Navis peregrinorum[1][2].

Jego pobyt w Polsce odnotowano w lutym 1643 roku. Był wtedy zatrudniony jako tłumacz kancelarii królewskiej w Wilnie, pobierał kwartalnie 200 talarów pensji z włocławskiej komory królewskiej[c]. Przekładał na język polski listy kierowane do Władysława IV przez szacha Persji, tureckiego wielkiego wezyra oraz sułtana Ibrahima I[d]. Według Bohdana Baranowskiego tłumaczenia te świadczą o wyjątkowej znajomości języka osmanotureckiego, perskiego i arabskiego, znacznie przewyższającej innych polskich tłumaczy z epoki (takich jak: Samuel Otwinowski, Krzysztof Serebkowicz czy Krzysztof Dzierżek[1]). Jerzy Nosowski podkreśla dodatkowo dobre rozeznanie tłumacza w ówczesnej polityce bliskowschodniej[1][2][3][4].

Tłumaczenie Koranu

Starkowiecki miał dokonać przekładu Koranu na język polski, jednak nie zachowały się żadne ślady tego tłumaczenia, a jedynym źródłem tej informacji jest herbarz Kaspra Niesieckiego:

Brat Jędrzeja wojewody Piotr, Perskiego, Tureckiego Arabskiego języka dobrze wiadomy, zkąd przełożył był z Arabskiego na Polski język Alkoran Turecki, atoli śmierć przeszkodziła do druku, zszedł zaś młodo i bezżenny.

Herbarz polski Kaspra Niesieckiego[5]

Publikacji przeszkodziła śmierć Starkowieckiego w młodym wieku. Nie wiadomo, czy dokonał przekładu całej świętej księgi islamu. Brakuje też informacji, z jakiego języka tłumaczył: czy bezpośrednio z języka arabskiego, czy wykorzystał osmański przekład. Niejasne są też cele podjętej pracy. Mogła być ona odbiciem prądów kontrreformacji. Tłumaczenie mogło wspomóc katolików w debatach religijnych z Tatarami zamieszkującymi Rzeczpospolitą. Polemika religijna między chrześcijaństwem a islamem pojawiła się już pod koniec XVI wieku (Turcyki Krzysztofa Warszewickiego), a na początku wieku XVII uległa zaostrzeniu (np. Alfurkan tatarski Piotra Czyżewskiego). Fragmenty przekładu Koranu mogły być wykorzystane przez katolickich polemistów, mogły też ulec celowemu zniszczeniu przez gorliwych chrześcijan doszukujących się w nim herezji[1][6][7][4].

Rodzina

Ojcem Piotra był Maciej Starkowiecki (1585–1647), pochowany w kobylińskim kościele. Matką była prawdopodobnie Jadwiga z Bełdowskich. Piotr miał następujące rodzeństwo:

  • Anna (mąż Jacek Mieszkowski),
  • Barbara (mężowie: Adam Franciszek Dobrzycki, Piotr Walewski),
  • Dorota (mąż Adam Suchorzewski, skarbnik kaliski),
  • Katarzyna (mężowie: Wiktor Stempowski, Stanisław Wolski, Jan Jastrzembowski),
  • Andrzej Starkowiecki, sekretarz i poseł królewski, kasztelan kamieniecki i poeta[8].

Sam nigdy nie założył rodziny[1][9].

Uwagi

  1. ↑ Nie wiadomo od kiedy.
  2. ↑ Gąsiorowski 2003–2004 ↓, s. 318 podaje formę Küçük Çieşmece.
  3. ↑ Poświadczone źródłowo od 24 marca 1644 roku, Gąsiorowski 2003–2004 ↓, s. 318.
  4. ↑ Przekłady te przed okupacją niemiecką znajdowały się w warszawskiej Bibliotece Narodowej, gdzie przebadał je Bohdan Baranowski Baranowski 1950 ↓, s. 109,.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Gąsiorowski 2003–2004 ↓, s. 318.
  2. ↑ a b c Konopacki 2016 ↓, s. 782.
  3. ↑ Baranowski 1950 ↓, s. 109–111.
  4. ↑ a b Nosowski 1974 ↓, s. 311.
  5. ↑ Herbarz polski Kaspra Niesieckiego 1841 ↓, s. 498–499.
  6. ↑ Konopacki 2016 ↓, s. 782–783.
  7. ↑ Baranowski 1950 ↓, s. 110–111.
  8. ↑ Gąsiorowski 2003–2004 ↓, s. 318–319.
  9. ↑ Konopacki 2016 ↓, s. 783.

Bibliografia

  • Artur Konopacki: Piotr Starkowiecki. W: Christian-Muslim Relations. A Bibliographical History. Volume 8. Northern and Eastern Europe (1600–1700). Leiden-Boston: 2016, s. 782–783. ISBN 978-90-04-30917-3. (ang.)
  • Starkowiecki. W: Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S.J. powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych. Jan Nepomucen Bobrowicz (redakcja). T. VIII. Leipzig: Breitkoph i Hærtel, 1841, s. 498–499. (pol.)
  • Stefan Gąsiorowski: Starkowiecki Piotr. W: Polski Słownik Biograficzny. Andrzej Romanowski (red. nacz.). T. XLII. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, 2003–2004, s. 318–319. ISBN 83-86301-01-5. (pol.)
  • Bohdan Baranowski: Znajomość Wschodu w dawnej Polsce do XVIII wieku. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1950, s. 108–111, seria: Prace Wydziału II. ISSN 0208-4201. (pol.)
  • Jerzy Nosowski: Polska literatura polemiczno-antyislamistyczna XVI, XVII i XVIII w. T. II. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1974, s. 311. (pol.)

Media użyte na tej stronie

POL COA Łodzia.svg
Autor: , Licencja: CC-BY-SA-3.0
Polish coat of arms