Piotr Tatarynowicz

Piotr Tatarynowicz
Пётр Татарыновіч
Prałat domowy Jego Świątobliwości
Ilustracja
Piotr Tatarynowicz w 1926 roku
Kraj działania

Białoruska Republika Ludowa
Polska
III Rzesza
Watykan

Data i miejsce urodzenia

2 czerwca?/ 14 czerwca 1896
Hajnin

Data i miejsce śmierci

3 września 1978
Rzym

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

12 czerwca 1921

Faksymile

Piotr Tatarynowicz (biał. Пётр Татарыновіч[a], IPA: /pʲɔtr tatarɨnɔvʲitʂ/, pseud. i krypt. „Piotr Zaduma”, „Piatruk Zaduma”, „P. Zaduma”, „Zaduma”, „Miadźwiedzicki”, „Miadźviedzionak”, „Nadbužny”, „ks. P. T.”, „X. P. T.”, „m. PT”, „m. T”, „P. T.”, „T.”, „P. Z.”, „Z.”; (ur. 2 czerwca?/ 14 czerwca 1896 w Hajninie, zm. 3 września 1978 w Rzymie) – białoruski duchowny rzymskokatolicki, kapłan diecezjalny, prałat domowy Jego Świątobliwości, doktor nauk teologicznych, publicysta, tłumacz, redaktor, wydawca, pedagog, działacz społeczno-narodowy, przedstawiciel białoruskiego ruchu chrześcijańskiego XX wieku; zwolennik niezależności Białorusi, członek Białoruskiej Chrześcijańskiej Demokracji, delegat na II Kongres Wszechbiałoruski.

Przełożył m.in. Ewangelie i Dzieje Apostolskie, a także powieść Henryka Sienkiewicza Quo Vadis na język białoruski. Był założycielem i pierwszym dyrektorem Białoruskiej Sekcji Radia Watykańskiego (1950–1970). Redagował i wydawał w Rzymie religijno-narodowe białoruskie czasopismo emigracyjne „Źnič” (1950–1975). Zapoczątkował białorutenizację liturgii.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość (1896–1921)

Piotr Tatarynowicz urodził się 14 czerwca[b] 1896 roku w zamożnej białoruskiej katolickiej rodzinie chłopskiej we wsi Hajnin koło Lachowicz, położonej wówczas w części zachodniej powiatu słuckiego podlegającego guberni mińskiej[c][1][2]. Rodzicami jego byli Stanisław Tatarynowicz i Karolina z Paszukiewiczów, ludzie znani z pracowitości i wytrwałości w swej wierze[3]. Jego ojciec spędził sześć miesięcy w słuckim więzieniu oraz dwa lata na wygnaniu za opór, jaki stawiał wobec przymusu zmiany wiary na prawosławie, który władze carskie stosowały wobec tamtejszej ludności[1][4].

Przyszły ksiądz ochrzczony został 29 czerwca 1896 w Klecku[5]. Pierwszą komunię przyjął w kościele pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Niedźwiedzicy[d][1]. O tejże świątyni wspominał: „I ja ze swoimi rodzicami, jako mały chłopiec, tam modliłem się, tam przyjąłem Pierwszą Komunię Świętą, tam narodziłem się dla idei”[e]. Wpływ na obranie drogi kapłańskiej miał również jego dziadek, a także litewski duchowny, ks. Jan Grodzis, nauczyciel religii w szkole w Słucku, w której zdobywał wykształcenie średnie[6][7].

W 1915 roku wstąpił do Metropolitalnego Seminarium Duchownego Archidiecezji Mohylewskiej w Petersburgu, kształcąc się tam w zakresie filozofii i teologii[8][1]. Jednakże w 1918 roku jego nauka została przerwana poprzez zamknięcie seminarium, a także falę aresztowań duchownych oraz seminarzystów, co było pokłosiem rewolucji październikowej[8][9]. Piotrowi Tatarynowiczowi udało się zbiec do kraju rodzinnego. Droga ucieczki wiodła przez kraje nadbałtyckie, poprzez lasy i wsie, gdzie napotykał ludzi, którzy udzielali mu pomocy oraz ukrywali przed bolszewikami. Do domu rodzinnego dotarł po trzech miesiącach wędrówki[9]. Dalsze studia kontynuował w Wyższym Seminarium Duchownym w Mińsku, gdzie w 1919 roku przez posługę biskupa Zygmunta Łozińskiego otrzymał święcenia subdiakonatu[8]. W 1920 roku, ze względu na wojnę polsko-bolszewicką, przeniesiono go wraz pięcioma innymi białoruskimi klerykami i jednym polskim do Włocławka, tam też 12 czerwca 1921 roku wszyscy oni przyjęli święcenia kapłańskie z rąk bpa Stanisława Zdzitowieckiego, Piotr Tatarynowicz został wyświęcony na kapłana diecezji mińskiej[f][10][8][7]. Jednakże władze włocławskie miały zamiar wszystkich nowo wyświęconych księży przyjąć do swojej diecezji, wyznaczając im już stanowiska. Księża jednak oferowanych propozycji nie przyjęli, o czym ks. Tatarynowicz wspominał:

My jednak wszyscy solidarnie – jak przysięgaliśmy Bogu, dziękując za świętą iskrę powołania, że powierzymy je [powołanie] swojemu nieszczęśliwemu, duchowo osieroconemu narodowi, a nie obcym, którzy są i bez nas szczęśliwi – odpowiedzieliśmy zdecydowanie: dziękujemy za wasze wygody, pozwólcie nam udać się do naszej kochanej, opustoszonej wojną i pokrzywdzonej polityką Mińszczyzny – aby pomagać naszemu prześladowanemu Biskupowi i narodowi![g]

Praca duszpasterska (1921–1940)

Piotr Tatarynowicz wraz z uczniami i innym nauczycielem w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Baranowiczach, 10 czerwca 1926 roku.
Ks. Piotr Tatarynowicz wraz z uczniami Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Baranowiczach oraz innym nauczycielem, 10 czerwca 1926 roku

Pierwszą parafią nowo wyświęconego kapłana był Pińsk (1921–1922), ówczesna stolica Polesia[7]. Jego prymicja, która odbyła się w dniu uroczystości Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz corocznego festynu parafialnego, wywołała sensację, przyciągając na uroczystość wielotysięczne tłumy, chciano bowiem ujrzeć pierwszego od niepamiętnych czasów księdza z Polesia, pochodzącego z niegdyś prześladowanej religijnie parafii[8]. Jednym z jego głównych zadań, poza zwykłą pracą duszpasterską, była pomoc dziekanowi przy remoncie dwóch spalonych budynków, kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i klasztoru franciszkanów, które później zostały przekształcone w katedrę i budynek wyższego seminarium duchownego. Ponadto do jego obowiązków należała organizacja pracy z młodzieżą, obsługa daleko położonych ośrodków dekanatu pińskiego oraz stowarzyszenie Juventus Christiana[7][1][4]. W 1922 roku, w trakcie zmagań z największymi trudnościami w Pińsku, ordynariat wysłał go Nowogródka (1922–1924), gdzie mieściła się wówczas tymczasowa rezydencja bpa Łozińskiego, który powierzył mu nauczanie w niższym seminarium duchownym, szkołach powszechnych, notariat w sądzie diecezjalnym, a w następnej kolejności wikariat przy miejscowym dziekanie, ks. Kazimierzu Bukrabie, późniejszym biskupie. Jednakże z uwagi na brak duchowieństwa, skierowany został do Baranowicz (1924–1926), do pracy z młodzieżą. Do jego zadań należało wybudowanie specjalnej kaplicy dla młodzieży szkolnej oraz prefektura w pięciu szkołach powszechnych i jednej średniej[11][1]. Tam zorganizował również Związek Młodzieży Katolickiej[12]. W roku 1926 został przez bpa Łozińskiego karnie wysłany do pracy na odległą, odludną wieś na Podlasiu o nazwie Topczewo[h]. Powodem wydalenia była działalność narodowa[1][11][13].

Procesja w Domaczewie, której przewodniczył bp Łoziński, ks. Tatarynowicz w centrum kadru, 16 sierpnia 1930 roku.
Procesja w Domaczewie, której przewodniczył bp Łoziński, ks. Tatarynowicz w centrum kadru, 16 sierpnia 1930 roku

Po roku jednak biskup powierzył mu objęcie probostwa w Domaczewie (1927–1932), należącym do dekanatu brzeskiego, w parafii, w której wierni wygnali jego poprzednika. Po objęciu parafii domaczewskiej przez ks. Tatarynowicza nastąpił w niej rozkwit życia duchowego. Pomimo że nowy proboszcz był Białorusinem, potrafił zjednać sobie sympatię wszystkich parafian, wśród których zdecydowaną większość stanowili Polacy. Większość mieszkańców, nie wyłączając Polaków i tamtejszych olędrów używało miejscowej gwary nadbużańskiej, którą umiejętnie i z wyczuciem posługiwał się również ks. Tatarynowicz. Nowy proboszcz od razu zaangażował się w pracę w parafii. Odnowił kościół, który zyskał trzy nowe ołtarze, plebanię, a także wybudował Katolicki Dom Ludowy, w którym 1 lipca 1928 roku mieszkańcy miasteczka przyjmowali ówczesnego prezydenta Polski, Ignacego Mościckiego, a później, tego samego roku, bpa Łozińskiego podczas jego wizytacji kanonicznej. Parafia była wówczas na tyle dobrze zorganizowana, iż zdołała znacząco wesprzeć finansowo parafię unicką w Delatyczach[i] na Nowogródczyźnie. W owym czasie bp Łoziński często wysyłał ks. Tatarynowicza jako utalentowanego kaznodzieję do parafii unickich na Polesiu, by pomóc w ten sposób miejscowym duchownym. Również w tymże czasie ks. Tatarynowicz rozpoczął swoją działalność publicystyczno-literacką[1][14].

W 1932 bp Bukraba powierzył mu probostwo w Stolinie (1932–1938). W nowym miejscu pracy ks. Tatarynowicz rozwijał organizacje kościelne, takie jak np. Caritas, wspólnotę Żywego Różańca, Katolicke Stowarzyszenie Młodzieży, co dokonywało się również dzięki wsparciu i przychylności arystokracji, a w szczególności księcia Karola Mikołaja Radziwiłła[j] i jego administracji. Pełnił także rolę wizytatora nauki religii w szkołach powszechnych w dekanacie łuninieckim oraz patronował ruchowi unijnemu, który na tymże terenie miał cztery placówki: w Horodnie, Olpieniu, Chutorach Merlińskich i Kołkach. Cała jego praca została uwieńczona sukcesem, co nie było łatwe do osiągnięcia, gdyż zastana sytuacja w Stolinie nie wyglądała lepiej od tej w poprzedniej parafii, w Domaczewie[1][15]. O swej pracy tam napisał:

Trudna to była praca na tym przygranicznym rozległym terenie, będącym w wielu przypadkach azylem dla wszelkiego rodzaju bankrutów i aferzystów. Parafia składała się ze skłóconego elementu napływowego: wojska, policji, urzędników, nauczycielstwa oraz osadnictwa, którego miejscowy schizmatycki i katolicki element poleski oraz ziemiański nie szanował. Znaleźć jakiś złoty środek w tym konglomeracie, wytyczyć linię Akcji Katolickiej i rozwoju ruchu unijnego było absolutnie niemożliwe bez straty łaski którejś ze stron. Największy gniew groził za wspieranie Unii, utrudniającej polonizację; nie pozostał on bez śladu na moim życiu i pracy… Pomimo tego wszystkiego, udało się jednak w ciągu sześciu lat zjednoczyć ludzi dobrej woli do katolickiego czynu[k].

Kolejnej parafii, w podlaskiej wsi Perlejewo, jaką ze względu na okoliczności wojenne zlecił mu jego ordynariusz nie mógł objąć z powodu tychże okoliczności[l]. Czuł się wobec tego zmuszony poprosić swojego ordynariusza o list przejezdny, który otrzymał 28 listopada 1939 roku, z zamiarem udania się na emigrację[1]. Niemniej jednak objął później jeszcze probostwo w nadbużańskiej wsi Niemirów na Podlasiu (1939–1940). We wrześniu 1939 roku wieś znalazła się we władaniu Sowietów i, jako że na rzece Bug powstała granica radziecko-niemiecka, z nakazu władz sowieckich w terminie od 10 kwietnia do 10 maja 1940 roku mieszkańcy musieli rozebrać wszystkie budynki w swojej wsi i przenieść się z wyznaczonego pasa granicznego, tzw. „połosy”, na odległość dwóch kilometrów, na tzw. „wygon”. Po 10 maja wydano kategoryczny zakaz udawania się na miejsce „byłego” Niemirowa. Kościół znalazł się za „połosą”[m]. Ks. Tatarynowicz przed zamknięciem „połosy” zdołał wynieść i rozdać w tajemnicy wyposażenie kościoła osobom zaufanym celem przechowania[16]. Przez władze sowieckie został wówczas osadzony w areszcie domowym, z którego zbiegł, chcąc w ten sposób uniknąć groźby zesłania [1][2]. Opuszczając Niemirów, udał się do Warszawy[16].

II wojna światowa

Na przełomie października 1939 i września 1940 roku metropolita Andrzej Szeptycki zaproponował ks. Tatarynowiczowi stanowisko pierwszego egzarchy unickiego Białorusi, którego nie przyjął[n][17][18].

W latach 1940–1945 ks. Tatarynowicz przebywał w różnych miejscowościach diecezji warszawskiej, wrocławskiej oraz Rottenburga–Stuttgartu, pracując przeważnie jako mansjonarz w parafiach greckokatolickich lub jako kapelan w klasztorach żeńskich[1].

Latem 1941 roku po zajęciu Mińska przez wojska niemieckie przybył doń na polecenie bpa Romualda Jałbrzykowskiego. Tam zjawili się także innymi białoruscy księża, Stanisław Glakowski, Denis Malec, Kazimierz Rybałtowski[o]. Zadaniem księży było przywrócenie działalności duszpasterskiej Kościoła katolickiego na rzecz białoruskich wiernych, która została wstrzymana przez rządy sowieckie. Przez okres kilku miesięcy dzięki staraniom owej grupy księży zdołano przywrócić archikatedrę Najświętszej Maryi Panny oraz kościół św. Szymona i św. Heleny do stanu używalności[p]. Księża przygotowali również 200 dzieci do pierwszej komunii świętej[q], wydali także modlitewnik i katechizm dla białoruskich katolików[r][19].

(c) Bundesarchiv, Bild 146-2008-0042 / Maier, Dr. / CC-BY-SA 3.0
Białoruski Teatr Państwowy w czasie hitlerowskiej okupacji Białorusi, czerwiec 1943 roku

15 grudnia ks. Tatarynowicz wraz z innymi przedstawicielami białoruskiego duchowieństwa zaproszony został na uroczyste otwarcie konferencji inspektorów szkolnych, które odbyło się w Białoruskim Teatrze Państwowym. Przybył na tę uroczystość po cywilnemu, dla niepoznaki, że jest księdzem, w towarzystwie białoruskich działaczy społeczno-oświatowych, Antona Szukiełojcia, Antona Adamowicza, Lawona Sawionaka, Alaksandra Siankiewicza i in. Zajęli miejsca w galerii, gdyż na parterze ich już zabrakło, natomiast zaproszeni duchowni, którzy przyszli wcześniej, zasiedli w pierwszym rzędzie. Usiedli tam księża Glakowski i Malec. Podczas odegrania niemieckiego hymnu wszyscy powstali, unosząc ręce w geście hitlerowskiego salutu. Księża również wstali, jednak swych rąk nie unieśli, co rzucało się w oczy i można było odebrać jako zachowanie ostentacyjne. Zaraz po zakończeniu uroczystości księża Glakowski i Malec zostali aresztowani przez SD. Ks. Tatarynowiczowi udało się tego uniknąć dzięki cywilnemu ubraniu i zajmowanemu miejscu w teatrze (galeria). Gdy wyszedł z teatru po do niego i jego towarzystwa członkowie komitetu katolickiego i poinformowali o zajściu, po czym został on przez nich eskortowany i, jak relacjonował świadek zdarzenia Anton Szukiełojć, „wieczorem lub nazajutrz”, wysłano go do Baranowicz, w obawie, by również i jego nie aresztowano. Przed swoim wyjazdem ks. Tatarynowicz udał się wraz z katechetą do pokoju aresztowanego ks. Glakowskiego, włamując się do niego poprzez wyważenie drzwi. Z pokoju zabrali dokumenty, pieczątki, maszynę do pisania oraz inne rzeczy, by przekazać je później ks. Adamowi Stankiewiczowi w Wilnie[19][20].

Po przyjeździe do Baranowicz wyjechał wkrótce do Warszawy[19]. Tam ściśle współpracował z Komitetem Białoruskim, odprawiał nabożeństwa i wygłaszał kazania dla Białorusinów, początkowo w kościele św. Marcina, następnie w cerkwi Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny ojców bazylianów[s]. Uczył także religii w białoruskiej szkole[21].

W 1943 roku ponownie pojawił się w Mińsku, gdzie przebywał również krótko, pracując[2].

27 czerwca 1944 roku uczestniczył w obradach II Kongresu Wszechbiałoruskiego, który odbył się w Mińsku. Wcześniej odwiedził także Wilno[21].

Przed wybuchem powstania warszawskiego opuścił Warszawę, tak jak większość Białorusinów[21].

W lutym 1945 roku przybył do Niemiec. Przebywał tam na początku w Rottenburgu, następnie we Wrocławiu, Bad Wurzach, w końcu trafił do Eichstätt, gdzie szukał możliwości pozostania na dłużej. Postanowił jednak udać się do Rzymu, z zamiarem podjęcia studiów doktoranckich. Z Niemiec wyjechał jesienią z grupą księży marianów z Litwy[22][15][1][23].

Rzym (1945–1978)

Ks. prałat Piotr Tatarynowicz w 1961 roku

We wrześniu 1945 roku ks. Tatarynowicz przybył do Rzymu, gdzie zatrzymał się w domu zakonnym księży marianów. Tamże znalazł sprzyjającego mu opiekuna w osobie bpa Piotra Franciszka Buczysa, generała marianów. Dzięki jego rekomendacji został przyjęty w listopadzie na studia doktoranckie w Papieskim Instytucie Wschodnim, które podjął, mimo iż był poważnie chory na gruźlicę. Podjął się w tym czasie również przekładu na język białoruski powieści Quo Vadis Henryka Sienkiewicza, który zakończył w 1947 roku. Zdołał też wtedy przygotować do druku nowe, czwarte z kolei, wydanie modlitewnika Hołas dušy, który ukazał się na początku 1949 roku. W tymże roku zakończył swoje studia, obroniłwszy dysertację na temat doktryny duchowej św. Cyryla Turowskiego[t][24][25][9].

Ks. Tatarynowicz został pierwszym kierownikiem Białoruskiej Sekcji Radia Watykańskiego (1950–1970), której pierwsza audycja odbyła się 24 grudnia 1949 roku o godzinie 13.30, a od 6 stycznia 1950 roku rozpoczęła regularne nadawanie[26]. We wrześniu 1950 roku rozpoczął redagowanie białoruskojęzycznego religijno-narodowego czasopisma „Źnič”, którego był jednocześnie wydawcą. W 1954 roku wydał własny przekład Ewangelii i Dziejów Apostolskich, a w 1956 Quo Vadis[27][28].

26 maja 1961 roku Stolica Apostolska nadała mu godność prałata domowego Jego Świątobliwości. Niedługo po tym, decyzją Kongregacji Konsystorialnej, został mianowany członkiem Najwyższej Rady ds. Emigracji, w której do jego obowiązków należała opieka nad Białorusinami-katolikami obrządku łacińskiego, żyjącymi na całym świecie[29].

W 1974 roku wydał przekład Listów Apostolskich własnego autorstwa[28].

Uwagi

  1. ↑ Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywne formy zapisu:
    • według tzw. wariantu klasycznego (taraszkiewicy): Пётар Татарыновіч [czyt. Piotar Tatarynowicz];
    • przy użyciu białoruskiej łacinki: Piotr Tatarynovič lub Piotar Tatarynovič.
    W literaturze białoruskiej występuje także jako Пётра Татарыновіч / Piotra Tatarynovič, Пятро Татарыновіч / Piatro Tatarynovič, we włoskiej jako Pietro Tatarynovič, w anglojęzycznej jako Peter Tatarynovich.
  2. ↑ Datowanie według kalendarza gregoriańskiego (nowy styl).
  3. ↑ Od stycznia 1940 roku wieś należy do rejonu lachowickiego obwodu brzeskiego.
  4. ↑ Kościół ten został wcześniej zamknięty przez władze carskie (1886–1905), stąd Piotr Tatarynowicz nie mógł być ochrzczony w kościele parafialnym w Niedźwiedzicach, lecz w Klecku. Por. Дзянісаў 2004 ↓; Сіповіч 1979 ↓, s. 16.
  5. ↑ „I ja z svajimi rodzičami, jako maleńki chłopčyk, tam maliŭsia, tam pryjmaŭ Pieršuju Kamuniju Śviatuju, tam naradziŭsia dla ideji...”. Zob. Tatarynovič 2005 ↓.
  6. ↑ Oprócz Piotra Tatarynowicza święcenia kapłańskie wówczas otrzymali: Albert Bakinowski, Bolesław Ciechanowicz, Kazimierz Kowrecki, Augustyn Nowicki, Stanisław Siedlar, Władysław Szymański. Zob. Poniński 2016 ↓, s. 9.
  7. ↑ „My adnak usie salidarna – jak prysiahnuli Bohu, dziakujučy za śviatuju iskru pokliku, addać jaho svajmu harotnamu, duchova asiraciełamu narodu, a nia čužyncam i biez nas ščaślivym – tak naadrez i skazali: dziakujem za vaš kanfort, puskajcie nas na našu kachanuju, apustošanuju vajnoju j akryŭdžanuju palitykaj, Mienščynu – pamahać našamu praśledavanamu Biskupu j narodu!...”. Zob. Ks. P. T. 1961 ↓, s. 2.
  8. ↑ Ks. Tatarynowicz określił ją mianem „głuchej mazurskiej wsi” (sic). Zob. Tatarynovič 2005 ↓.
  9. ↑ Ks. Tatarynowicz pracował tamże w latach 1934–1935 jako kapłan pomocniczy. Parafią kierował w tym czasie birytualista ks. Wacław Onoszko. Por. Tatarynovič 2005 ↓.
  10. ↑ Ks. Radziwiłł mieszkał wówczas pod Stolinem w swej rezydencji, folwarku Mańkowicze. Por. Tatarynovič 2005 ↓.
  11. ↑ „Trudnaja była praca na hetym pryhraničnym raźlehłym terenie, budučym u častych vypadkach azylem dla ŭsiakaha rodu bankrutaŭ i aferystaŭ. Parafija składałasia z razsvaranaha elementu napłyvovaha: vojska, palicyji, uradoŭcaŭ, nastaŭnictva j asadnictva, jakoha miesny schizmatycki j katalicki element palašucki dy ziemianski niе lubiŭ. Utrymać jakoje-niebudź załatoje medium u henym konglomeracie, vyvieści liniju Katalickaj Akcyji i razvoju Vunijnaha absalutna nielha było biaz straty łaski jakoj iz staron. Najhoršy hnieŭ hraziŭ za ŭspamahańnie Vuniji, utrudniajučaj palanizacyji; jon nie astausia biaźślednym u majim žyćci j pracy... Pamima ŭsiaho hetaha ŭ praciahu 6 hаdоŭ udałosia, adnak, zhurtavać ludziej dobraje voli da katalickaha čynu”. Zob. Tatarynovič 2005 ↓.
  12. ↑ Według niektórych źródeł ks. Tatarynowicz został czasowo zwolniony od pełnienia swoich obowiązków z uwagi na chorobę (gruźlica).
  13. ↑ Kościół jednak został zamknięty dla kultu wcześniej, tj. 10 kwietnia 1940 roku. Por. Olędzka ↓.
  14. ↑ Stanowisko to proponowano również innym białoruskim duchownym katolickim, a mianowicie Fabianowi Abrantowiczowi, Adamowi Stankiewiczowi, Wincentemu Godlewskiemu, którzy je również nie przyjęli. Egzarchą został Antoni Niemancewicz. Por. Горбік 2009 ↓, s. 4–5.
  15. ↑ W październiku 1941 roku dołączył do tejże grupy ks. Wincenty Godlewski, przybywszy z Berlina jako wyznaczony przez władze niemieckie główny inspektor szkolny Okręgu Generalnego Białoruś. Por. Туронак 1996 ↓.
  16. ↑ Podczas okupacji sowieckiej archikatedra Najświętszej Maryi Panny była wykorzystywana jako garaż, natomiast kościół św. Szymona i św. Heleny jako kino. Por. Туронак 1996 ↓.
  17. ↑ Uroczystość ta odbyła się 5 października 1941 roku w archikatedrze Najświętszej Maryi Panny. Por. Туронак 1996 ↓.
  18. ↑ Modlitewnik (Karotki malitaŭnik dla Biełarusaŭ-katolikaŭ), który został wydany również cyrylicą, był skróconą wersją przedwojennego wileńskiego modlitewnika Hołas dušy autorstwa ks. Konstantego Stepowicza (Hołas dušy został wydany później w Rzymie w 1949 roku przez ks. Tatarynowicza). Katechizm (Katechizm dla Biełarusaŭ-katolikaŭ) autorstwa ks. Józefa Reszecia był reedycją przedwojennego wydania o tym samym tytule. Wydanie zarówno modlitewnika, jak i katechizmu doszło do skutku dzięki staraniom ks. Glakowskiego. Por. Туронак 1996 ↓.
  19. ↑ Działalność ta odbywała się za zgodą i akceptacją Kurii Metropolitalnej Warszawskiej. Pozwolenie na działalność duszpasterską w kościele św. Marcina zostało wydane przez kurię 22 lutego 1942 roku, a na działalność w cerkwi Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny 19 listopada 1943 roku. Por. Garbiński i Turonek 2003 ↓, s. 446; Сіповіч 1979 ↓, s. 18.
  20. ↑ Tytuł pracy doktorskiej w oryginale: S. Cirillo vesc. di Turov e la sua dottrina spirituale. Zob. Tatarynovič 1950 ↓.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Tatarynovič 2005 ↓.
  2. ↑ a b c Tarasevič 1956 ↓, s. 8.
  3. ↑ Сіповіч 1979 ↓, s. 16–17.
  4. ↑ a b Аўдзяюк 2008 ↓, s. 22.
  5. ↑ Сіповіч 1979 ↓, s. 16.
  6. ↑ Ks. P. T. 1961 ↓, s. 1–2.
  7. ↑ a b c d Сіповіч 1979 ↓, s. 17.
  8. ↑ a b c d e Ks. P. T. 1961 ↓, s. 2.
  9. ↑ a b c Валасар 2016 ↓.
  10. ↑ Poniński 2016 ↓, s. 9.
  11. ↑ a b Аўдзяюк 2008 ↓, s. 23.
  12. ↑ Garbiński i Turonek 2003 ↓, s. 445.
  13. ↑ Равяка 2009 ↓.
  14. ↑ Аўдзяюк 2008 ↓, s. 23–24.
  15. ↑ a b Аўдзяюк 2008 ↓, s. 24.
  16. ↑ a b Olędzka ↓.
  17. ↑ Горбік 2009 ↓, s. 5.
  18. ↑ Горны 2009 ↓, s. 58.
  19. ↑ a b c Туронак 1996 ↓.
  20. ↑ P. T. 1965 ↓, s. 4.
  21. ↑ a b c Сіповіч 1979 ↓, s. 18.
  22. ↑ Сіповіч 1979 ↓, s. 18, 21.
  23. ↑ Turonek i Garbiński 2003 ↓, s. 446.
  24. ↑ Сіповіч 1979 ↓, s. 16, 21.
  25. ↑ Nadson 2006 ↓, s. 33–34.
  26. ↑ Панчанка 2014 ↓.
  27. ↑ Сіповіч 1979 ↓, s. 21.
  28. ↑ a b Аўдзяюк 2008 ↓, s. 25.
  29. ↑ Сіповіч 1979 ↓, s. 21–22.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Adam Mickiewicz Gymnasium Baranavichy Piotr Tatarynovic 1926.jpg
Ks. Piotr Tatarynowicz wraz z uczniami Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Baranowiczach oraz innym nauczycielem, 10 czerwca 1926 roku.
Piotr Tatarynovic 1961.jpg
Ks. prałat Piotr Tatarynowicz w 1961 roku
Piotr Tatarynovic Damachava procession 1930.jpg
Procesja w Domaczewie, której przewodniczył bp Łoziński, ks. Tatarynowicz w centrum kadru, 16 sierpnia 1930 roku.
Tatarynovic1926.jpg
Piotr Tatarynowicz w 1926 roku
Template-Honorary Prelate of His Holiness.svg
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5
Generic template for coat of arms of a Honorary Prelate of His Holiness. (Prior to 1968 it was called domestic prelate).
Bundesarchiv Bild 146-2008-0042, Weißrussland, Minsk, Gebäude.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 146-2008-0042 / Maier, Dr. / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Juni 1943

Film 90/33

Foto: Dr. Maier
Piotr Tatarynovic signature.png
Autor: Radzisław J. Przybylski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Podpis Piotra Tatarynowicza