Piskorczyn

Piskorczyn

wieś
Kapliczka w centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	rypiński
Gmina	Brzuze
Sołectwo	Piskorczyn
Wysokość	110-130 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	134[1]
Strefa numeracyjna	54
Kod pocztowy	87-522[2]
Tablice rejestracyjne	CRY, WKP, WLO, WLZ[3]
SIMC	0859691
Położenie na mapie gminy Brzuze Piskorczyn
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Piskorczyn
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Piskorczyn
Położenie na mapie powiatu rypińskiego Piskorczyn
53°02′22,5″N 19°15′16,5″E/53,039583 19,254583

Piskorczyn – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Brzuze. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego. W latach 1867–1975 miejscowość administracyjnie należała do powiatu rypińskiego. Jest to przedostatnia pod względem liczby ludności miejscowość w gminie.

Położenie

Piskorczyn znajduje się około 12 km na południowy wschód od Rypina, w północnej części Pojezierza Dobrzyńskiego. Historycznie wieś była zaliczana do ziemi dobrzyńskiej. Występuje tu krajobraz drumlinowy, wysokości względne sięgają nawet 30 m^[4]. Wieś należy do parafii Żałe^[5]. Znajduje się w dorzeczu Ruźca, który jest lewym dopływem Drwęcy^[6].

Części wsi

Opis ogólny

Do dziś widoczne są ślady podziału majątku Piskorczyn na dwa folwarki w XIX w. We wsi są dwa skupiska zabudowań: Nowiny i Piskorczyn, oprócz tego istnieje kilkanaście wolno rozrzuconych gospodarstw. Dawniej wyróżniano także niezamieszkałą dziś Arturowiznę, położoną w południowo-zachodniej części wsi. Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny:

• Szlak pieszy TO-4521z (32 km) Brzuze – Piskorczyn – Ugoszcz – Julianowo – Okonin – Obory – Radzynek – Żałe – Studzianka – Przyrowa – Ostrowite – Gulbiny – Trąbin^[9].

Na terenie wsi powszechna jest sieć energetyczna, wodociągowa i telefoniczna. Planowana jest budowa sieci kanalizacyjnej i gazowej^[10].

Piskorczyn

Skupia się wokół punktu, w którym krzyżują się drogi do Ugoszcza, Kleszczyna, Brzuzego, Radzynka i Żałego. Przy samym skrzyżowaniu znajduje się świetlica, murowana kapliczka, przystanek autobusowy (połączenie autobusowe z Rypinem) i opuszczony sklep. Dawniej była tam też mleczarnia^[11].

Nowiny

Jest to oddzielona część wsi, położona około kilometra na południe od centrum Piskorczyna. Zabudowania są rozrzucone wokół drogi Piskorczyn – Radzynek. Znajduje się tam przystanek autobusowy z murowaną wiatą, skąd kursują (2012) autobusy do Rypina. Nowiny bezpośrednio graniczą z Radzynkiem. W połowie drogi do Piskorczyna znajduje się ceglana kapliczka z figurą Matki Bożej w środku.

Historia^[12]

Piskorczyn

Krajobraz okolicy

Sklep

Kapliczka

Kapliczka

świetlica wiejska

Piskorczyn

Okolice wsi były już zasiedlone w okresie neolitu (3500–2500 r. p.n.e.). W XIII wieku na terenie Piskorczyna istniała osada kultury wczesnośredniowiecznej. Od 1248 roku terenami, na których leży wieś, zarządzał książę Kazimierz I kujawski. Pierwsze wzmianki o Piskorczynie (Piskorczyno) pochodzą z XVI w., wówczas znajdował się w posiadaniu rodziny Piskorskich. Według rejestru poborowego z 1564 roku Jarosław Piskorski posiadał w tej wsi 2 łany z chłopami pańszczyźnianymi Grzegorzem i Wincentym, natomiast Simon Albertus Jakobus posiadał 3 łany^[12]. Według rejestru pogłównego z 1673 roku, wieś posiadało pięciu różnych właścicieli (szczegóły w tabeli niżej). W 1775 roku we wsi istniało 13 dymów (gospodarstw).

W I połowie XVIII w. Piskorczyn jest wymieniany jako własność Jana Ostrowskiego herbu Nieczuja. W 1790 roku majątek po nim przejął syn Franciszek. Brał on udział w tumulcie szlacheckim na sejmiku lipnowskim. Zmarł w 1790 roku, ale do podziału majątku doszło dopiero w roku 1828, a do tego czasu Piskorczynem zarządzała wdowa Marianna z drugim mężem Franciszkiem Okońskim. Dwór prawdopodobnie znajdował się wówczas na folwarku w Nowinach. Przy podziale majątku w 1828 roku wieś przejął syn Franciszka, Symeon. Swojemu bratu Kazimierzowi zapłacił 12 000 zł, a trzeci brat Józef otrzymał wydzielony z dawnego majątku nowy folwark Nowiny. Majątek w Piskorczynie był wówczas często zadłużony w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. We wsi, wówczas jednej z większych w okolicy, niegdyś istniała karczma. Z tekstu źródłowego z lat 30. XIX wieku można wyczytać: "karczmarz Michał Tuman szynkował trunki dworskie i za to miał ogród i pomieszkanie oraz robił w żniwa dni cztery".

W 1839 roku właściciel ziemski Szymon Ostrowski uprawiał ziemię przy pomocy 12 koni i 10 wołów. Posiadał też czterech gospodarzy czynszowych: Wawrzyńca Gościńskiego, Jakuba Lipskiego, Stanisława Wiśniewskiego i Wojciecha Żuchowskiego, którzy opłacali dworowi roczny czynsz w wysokości 54 złp i odbywali 22 dni pańszczyzny w roku. Dodatkowo musieli oddawać daninę w naturze. Podobna sytuacja panowała na folwarku Nowiny, który wówczas też należał do dóbr Piskorczyn, gdzie dwóch gospodarzy czynszowych: Wojciech Bronikowski i Jan Witkowski płaciło 10 złp czynszu rocznie oraz odbywało 7 dni pańszczyzny przy uprawie lnu.

Pierwsze uwłaszczenia chłopów w Piskorczynie miały miejsce w 1868 roku, kiedy to sporządzono tzw. tabelę likwidacyjną. Z liczącego wówczas 475 morgów folwarku Piskorczyn dla chłopów przeznaczono tylko 32 morgów, a w przypadku folwarku Nowiny ze 163 morgów na parcelację przeznaczono 6 morgów. Utworzono w ten sposób kilkanaście małych, półtoramorgowych gospodarstw.

Po śmierci Symeona Ostrowskiego folwark przeszedł w 1870 roku na własność jego syna, Jana. Do Nowin zgłosiło wówczas pretensje kilku właścicieli. Piskorczyn był znacznie zadłużony i jego właściciel nie radził sobie z jego utrzymaniem, toteż w 1878 roku przepisał majątek bratu Marcjanowi. On również nie podołał długom i w 1892 roku folwark przeszedł na własność ich kuzyna, Symeona Wacława Ostrowskiego. Wówczas na stałe oddzielono Nowiny – otrzymał je brat Symeona, Kazimierz. Symeon zmarł bezpotomnie w 1911 roku, a Piskorczyn odziedziczyli wówczas jego bracia i siostry. Po roku użytkowania majątek wyceniony na 37 000 rubli wykupiła Julia Rościszewska z domu Ostrowska, żona Tomasza Rościszewskiego. W 1914 roku majątek ponownie sprzedano.

Nowiny

Folwark erygowano przy majątku Piskorczyn na początku XIX wieku. W latach 1828–1870 Nowiny były własnością Józefa Ostrowskiego, a później jego syna Wita. Zmarł on bezpotomnie w 1855 roku i folwark został włączony do Piskorczyna. Stan taki utrzymał się do 1870 roku. Wówczas zmarł jego właściciel, Symeon Ostrowski. Zgodnie z testamentem Nowiny przeszły na własność jego syna Jana. Do majątku zgłaszała pretensje reszta rodziny, w efekcie po trzyletnich sporach majątek wykupił Marcjan Ostrowski. W 1878 roku odziedziczył także Piskorczyn, co znów złączyło oba folwarki. W 1892 roku Marcjan zmarł, a majątek odziedziczył po nim Kazimierz Ostrowski, brat ówczesnego właściciela Piskorczyna, Symeona Wacława Ostrowskiego. W 1906 roku sprzedał Nowiny Józefowi Kowalskiemu, a ten cztery lata później sprzedał majątek Karolowi Kamieniowi. Jeszcze przed I wojną światową znacznie zadłużony folwark przeszedł na własność Franciszka Krajewskiego. Stan taki utrzymał się aż do wybuchu II wojny światowej^[12]. W okresie II wojny światowej Nowiny nosiły nazwę Junghöfen.

Archiwalne mapy Piskorczyna i Nowin

• 

  Mapa z roku 1893

• 

  Mapa z roku 1914

• 

  Mapa z roku 1930

• 

  Mapa z roku 1940

Demografia^[12]

Transport

Przez wieś przechodzi droga gminna o nawierzchni asfaltowej Brzuze-Huta Chojno. Stanowi ona najbliższe połączenie (około 1 km) z drogą wojewódzką 556 w Brzuzem. Oprócz tego, we wsi zaczynają bieg drogi do Kleszczyna, Ugoszcza i Żałego^[13].

Przypisy