Pismo dewanagari

Rygweda, sanskrycki tekst pisany w dewanagari

Typowa klawiatura maszyny do pisania w hindi

Dewanagari (देवनागरी, z sanskr. Devanāgarī; deva „bóg” + nagari „gród, miasto”) – pismo alfabetyczno-sylabiczne, używane w północnych, zachodnich i środkowych Indiach do zapisu kilkunastu języków z grupy języków indoaryjskich, m.in. sanskrytu, hindi, marathi, nepali.

Składa się z 46 znaków oraz ligatur. Zapis znaków jest poziomy, od strony lewej do prawej. Charakterystyczna dla niego jest pozioma linia (matra) nad każdą literą i ligaturą (oprócz znaków dha i bha, których linia jest niepełna). Dewanagari posiada także kilka znaków interpunkcyjnych oraz znaków o znaczeniu fonetycznym.

Rozwinęło się z brahmi, starszej formy pisma indyjskiego, którego najwcześniejsza postać znana jest z napisów cesarza Aśoki (poł. III w. p.n.e.). Najstarsze inskrypcje pochodzą z VII wieku.

Spółgłoski

	Zwarte												Nosowe			Sonorne			Szczelinowe
	Bezdźwięczne						Dźwięczne												Szczelinowe
	Nieprzydechowe			Przydechowe			Nieprzydechowe			Przydechowe									Bezdźwięczne			Dźwięczne
Welarne	क	ka	k ə	ख	kha	k ʰ ə	ग	ga	ɡ ə	घ	gha	ɡ ʱ ə	ङ	ṅa	ŋ ə							ह	ha	ɦ ə h ə
Palatalne	च	ca	tʃ ə ts ə	छ	cha	tʃ ʰ ə ts ʰ ə	ज	ja	dʒ ə dz ə	झ	jha	dʒ ʱ ə dz ʱ ə	ञ	ña	ɲ ə	य	ya	j ə	श	śa	ɕ ə ʃ ʲ ə
Retrofleksyjne	ट	ṭa	ʈ ə	ठ	ṭha	ʈ ʰ ə	ड	ḍa	ɖ ə	ढ	ḍha	ɖ ʱ ə	ण	ṇa	ɳ ə	र	ra	ɹ ə ɾ ə	ष	ṣa	ʂ ə ʃ ə
Dentalne	त	ta	t̪ə	थ	tha	t̪ʰ ə	द	da	d̪ə	ध	dha	d̪ʱ ə	न	na	n ə	ल	la	l ə	स	sa	s ə
Labialne	प	pa	p ə	फ	pha	p ʰ ə	ब	ba	b ə	भ	bha	b ʱ ə	म	ma	m ə	व	va	ʋ ə w ə

Na końcu tabeli alfabetu umieszcza się dwie grupy innego charakteru, używane w sanskrycie wedyjskim, języku marathi i radżasthani.

	Transliteracja		Wymowa (IPA)
	IAST	ITRANS	Sanskryt	Hindi	Marathi
ळ	ḷa	La			/ɭ ə /
क्ष	kṣa	kSha	/k ʂ ə /	/k ʃ ə /
ज्ञ	jña	jña	/dʒ ɲ ə /	/ɡ j ə /	/d n j ə /

	ITRANS	IPA
क़	qa	/q ə /
ख़	Ka	/x ə /
ग़	Ga	/ɢ ə /
ज़	za	/z ə /
फ़	fa	/f ə /
य़	Ya	/ʒ ə /
ड़	.Da	/ɽ ə /
ढ़	.Dha	/ɽ ʱ ə /

Implozje sindhi podkreślone.

	Implozyjne
	Voiced
Welarne	ग	/ɠ ə /
Palatalne	ज	/ʄ ə /
Alweolarne	ड	/ɗ ə /
Labialne	ब	/ɓ ə /

Przykłady ligatur
1.	Pionowy ukośnik	ग्ल	g l a	न्त	n t a	स्क	s k a	श्व	ś v a	त्त	tt a
2.	Znak diakrytyczny r	र्न	r n a	न्र	n r a	र्त	r t a	त्र	t r a	र्र	rr a
3.	Połączenia pod	द्ग	d g a	द्घ	d g h a	द्द	dd a	द्ध	dd h a	द्न	d n a
		द्ब	dba	द्भ	dbh a	द्म	d m a	द्य	d y a	द्व	d v a
		क्त	k t a	ह्ण	h ṇ a	ह्म	h m a	ह्य	h y a	ह्र	h r a
4.	Podwójny ukośnik r	ट्र	ṭ r a	ठ्र	ṭ h r a	ड्र	ḍ r a	ढ्र	ḍ h r a	ङ्र	ṅ r a
5.	Inne	क्ष	k ṣ a	क्ष्म	k ṣ m a	ज्ञ	j ñ a	न्त्व	n t v a	न्त्र्य	n t r y a

Ligatura z n jako drugim elementem
grupa-ka	क्न	k n a	ख्न	k h n a	ग्न	g n a	घ्न	g h n a
grupa-ta	त्न	t n a	थ्न	t h n a	द्न	d n a	ध्न	d h n a	न्न	nn a
grupa-pa	प्न	p n a	फ्न	p h n a	ब्न	b n a	भ्न	b h n a	म्न	m n a
grupa-ya	—		र्न	r n a	ल्न	l n a	व्न	v n a
grupa-va	श्न	ś n a	ष्न	ṣ n a	स्न	s n a	ह्न	h n a

Cyfry


०	१	२	३	४	५	६	७	८	९
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9

Bibliografia

Andrzej Gawroński: Podręcznik sanskrytu Kraków 1932, wznowienia Lublin 1978, 1985, Warszawa 2004: s. 2–5.
Georg Bühler: Podręcznik sanskrytu Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1977 (Tytuł oryginału: Leitfaden für den elementarcursus des Sanskrit, Wien 1927. Przekład i opracowanie Bolesław Baranowski): s. 17–27.

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Pismo dewanagari

Spis treści

Spółgłoski

Cyfry

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie