Pistolet maszynowy Mors
 | |
| Państwo |  II Rzeczpospolita |
|---|---|
| Producent | Warszawska Fabryka Karabinów |
| Rodzaj | pistolet maszynowy |
| Historia | |
| Prototypy | 1936–1938 |
| Produkcja | 1939 |
| Wyprodukowano | 52 egz. |
| Dane techniczne | |
| Kaliber | 9 mm |
| Nabój | 9 x 19 mm Parabellum |
| Magazynek | pudełkowy na 25 nabojów |
| Wymiary | |
| Długość | 970 mm |
| Długość lufy | 300 mm |
| Masa | |
| broni | 3,25 kg (niezaładowanej) |
| lufy | 250 lub 300 g |
| Inne | |
| Szybkostrzelność teoretyczna | ok. 400 strz./min |
| Zasięg skuteczny | 200 m |
Pistolet maszynowy Mors wz. 39 – polski pistolet maszynowy z okresu międzywojennego. Przed wybuchem II wojny światowej wyprodukowano jedynie partię próbną 36 sztuk, użytych podczas kampanii wrześniowej.
Historia
Pistolet maszynowy Mors został opracowany w latach 1936-1938 przez Piotra Wilniewczyca i Jana Skrzypińskiego. Broń przeznaczona dla niektórych oddziałów piechoty, a także załóg wozów bojowych. Produkcję rozpoczęto w marcu 1939 roku. Nazwa pochodziła od łacińskiego mors – „śmierć”[1]. Cena jednej sztuki wynosiła 2500 zł[1].
Do września 1939 roku Fabryka Karabinów w Warszawie, oprócz trzech prototypów, wyprodukowała jedynie partię próbną w liczbie 36 egzemplarzy[2] (w starszych publikacjach podawano „prawdopodobnie około 50”[1]). Otrzymała je Komisja Doświadczalna przy Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Podczas mobilizacji część pistoletów otrzymał 3 Batalion Strzelców z Rembertowa, który m.in. użył ich w obronie Warszawy, dwa otrzymał Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy, a resztę broni otrzymała kompania sztabowa 39 Dywizji Piechoty zmobilizowana w Rembertowie.
Opis techniczny
Pistolet maszynowy wzór 1939 Mors jest bronią samoczynno-samopowtarzalną i działa na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka swobodnego. Lufa osadzona wewnątrz perforowanej chłodnicy w przednim korku komory zamkowej, posiadała sześć bruzd prawoskrętnych i była przystosowana do szybkiej wymiany w warunkach polowych, poprzez mocowanie za pomocą poprzecznego kołka-łącznika. Jej wylot przystosowano do zamocowania hamulca wylotowego. Iglica wkręcana była do trzonu zamkowego. Z chwilą wystrzelenia ostatniego naboju z magazynka, zamek pozostaje w tylnym położeniu. Po załadowaniu pełnego magazynka następuje samoczynne przestawienie się trzonu zamkowego na zaczep zamka, co pozwala na natychmiastowe strzelanie. Na tylnej części komory zamkowej osadzony celownik ramieniowo-krzywiznowy z krzywizną w ramieniu, jak w przypadku kbk Mauser, jednak inaczej skalowany. Z prawej strony komory zamkowej znajduje się szczelina prowadząca rączkę zamka oraz okno wyrzutowe łusek, z lewej zaś zostały wyryte oznaczenia fabryczne, tj. orzeł, producent: F.K. (Fabryka Karabinów), oznaczenie Mors wz.39 i pod nim numer fabryczny.
Pistolet maszynowy „Mors” wyposażono w dwa spusty, przedni do ognia ciągłego, tylny — do pojedynczego. Zabezpieczenie broni następowało przez wprowadzenie rączki zamkowej w specjalne wycięcie w tylnej części komory zamkowej.
Odpowiednią celność i szybkostrzelność osiągnięto przez zastosowanie pneumatycznego opóźnienia strzałów, które działa na zasadzie wytwarzania próżni za trzonem zamkowym.
Pistolet maszynowy ma drewniane łoże z chwytem oraz kolbą zakończoną metalowym trzewikiem. Zasilany jest z dwurzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 25 nabojów.
Pistolet posiada teleskopową podpórkę schowaną w przednim chwycie, co jest niespotykane w tego typu broni.
Zachowane egzemplarze
Podjęte po wojnie poszukiwania w kraju ocalałych pm Mors nie dały rezultatu, udało się je odnaleźć jedynie w zbiorach zagranicznych. W roku 1983 jeden niekompletny egzemplarz pistoletu maszynowego Mors, numer fabryczny 38, został podarowany z Centralnego Muzeum Sił Zbrojnych w Moskwie do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Egzemplarz ten otrzymał zrekonstruowaną lufę i magazynek[2][1].
Drugi egzemplarz, znajdujący się w zbiorach w Moskwie nosi numer fabryczny 39, a trzeci w Petersburgu ma numer 19. Oba nie posiadają magazynków, a nr 19 także chwytu przedniego z teleskopową podpórką (użytą do radzieckich eksperymentalnych konstrukcji karabinków)[2].
Czwarty niekompletny egzemplarz (pozbawiony m.in. całego mechanizmu spustowego, zamka i magazynka), oznaczony numerem fabrycznym 13, znajdował się w Muzeum Wojska w Budapeszcie[2]. W dniu 26 czerwca 2013 roku w Ambasadzie RP w Budapeszcie dyrektor węgierskiego Muzeum i Instytutu Historii Wojskowej wręczył Ministrowi Spraw Zagranicznych Radosławowi Sikorskiemu wspomniany wyżej egzemplarz pistoletu[3]. Został on następnego dnia przekazany przez MSZ do bydgoskiego Muzeum Wojsk Lądowych jako długoterminowy depozyt[2][4].
Przypisy
Bibliografia
- Andrzej Konstankiewicz: Broń strzelecka Wojska Polskiego 1918-39. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1986. ISBN 83-11-07266-3.
- Ireneusz Wojciechowski: Pistolet maszynowy wz. 1939 MORS, Typy Broni i Uzbrojenia nr 100. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1984. ISBN 83-11-07141-1.
- Witold Głębowicz: Indywidualna bron strzelecka II wojny światowej. Warszawa: Magnum X; Bellona, 2010. ISBN 978-83-88920-47-2 (Magnum X), ISBN 978-83-11-11804-1 (Bellona).
- Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 64-65. ISBN 83-211-1096-7.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Autor: https://commons.wikimedia.org/wiki/User:Halibutt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Polski Pistolet maszynowy Mors (egzemplarz z trzeciej serii) prezentowany w Muzeum Wojska Polskiego