Piza

Ten artykuł od 2011-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Piza

Pisa

(c) Arne Müseler / www.arne-mueseler.com, CC BY-SA 3.0 de Panorama miasta
Herb Flaga
Państwo	Włochy
Region	Toskania
Prowincja	Piza
Zarządzający	Marco Filippeschi↗
Powierzchnia	185 km²
Wysokość	4 m n.p.m.
Populacja (2000) • liczba ludności • gęstość	85 379 461,5 os./km²
Nr kierunkowy	0-50
Kod pocztowy	56100
Tablice rejestracyjne	PI
Położenie na mapie Toskanii Piza
Położenie na mapie Włoch Piza
43°43′N 10°24′E/43,716667 10,400000
Strona internetowa

Piza (wł. Pisa) – miasto we Włoszech, w Toskanii, 85 379 mieszkańców, nad rzeką Arno, oddalone o 13 km od wybrzeża Morza Tyrreńskiego.

Piza jest także jedną z prowincji Toskanii o powierzchni 2448 km², zamieszkaną przez 384 957 osób, podzieloną na 39 gmin.

Historia

Założona przez Etrusków lub Ligurów, później port morski. Stała się potężną republiką między X a XII wiekiem. W roku 1081 uzyskała prawa miejskie i zrzeczenie się księcia Toskanii wszelkiej jurysdykcji oraz nadanie praw mieszkańcom wyboru margrabiów. Piza wzbogaciła się w tym okresie na łupach pochodzących z kampanii przeciwko Saracenom na Sycylii i Sardynii – najlepiej świadczy o tym kunszt wykonania słynnej w świecie Krzywej Wieży (Torre Pendente). Od XVI w. podupadło głównie z winy nanoszonego przez rzekę Arno mułu, który doprowadził do zapiaszczenia portu. W 1409 miejsce soboru. W Pizie znajduje się również jeden ze starszych uniwersytetów na świecie, utworzony w 1343.

• 180 p.n.e. – zdobyta przez Rzym
• 313 – stolica biskupia
• 860 – miasto złupili wikingowie pod wodzą Hastinga
• 1063 – rozpoczęcie budowy katedry
• 1075 – miasto wystąpiło do papieża z prośbą o nadanie praw miejskich
• 1081 – nadanie praw miejskich
• 1152 – rozpoczęcie budowy baptysterium
• 1284 – miasto zdobyte przez Genueńczyków
• 1343 – założenie uniwersytetu
• 1406 – zdobyta przez Florencję
• 1409 – Sobór w Pizie
• 1494 – odzyskanie niepodległości
• 1509 – po raz drugi zdobyta przez Florencję
• 1987 – Campo dei Miracoli zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO^[1]

Zabytki

• Campo dei Miracoli (Pole cudów) – duży plac, na którym znajdują się 4 arcydzieła architektury średniowiecznej: katedra, baptysterium, kampanila, zwana Krzywą Wieżą oraz cmentarz:
  • Katedra – zbudowana w latach 1063–1118, następnie po pożarze w 1595 odbudowana w 1604 roku. Fasada katedry w stylu lombardzkim^[2] ozdobiona kolorowym piaskowcem oraz płytkami ze szkła i majoliki. Najcenniejsze zabytki to południowe drzwi wykonane z brązu (1180) przez Bonannusa, mozaika Chrystus w Majestacie (1302) w apsydzie i ambona (1302–1311) autorstwa Giovanniego Pisano;
  • Baptysterium – w budowli można zidentyfikować kilka stylów architektonicznych, romański w bryle budynku, gotycki w zdobiących elewacje pinaklach, renesans w półkolistych arkadach. Projekt budynku wykonał Diotisalvi, natomiast budowę ukończyli Giovanni Pisano i Nicola Pisano. Wewnątrz zwraca uwagę marmurowa chrzcielnica Guida Bigaralliego oraz ambona Nicoli Pisano;
  • Torre Pendente (Krzywa Wieża) – budowę której rozpoczęto w 1173 jako dzwonnicy katedry, jednakże ze względu na piaszczysty grunt zaczęła się przechylać już w trakcie budowy;
  • Camposanto – nekropolia w północnej części Campo dei Miracoli w pobliżu katedry;
• Bazylika San Piero a Grado – rzymskokatolicki kościół znajdujący się w miejscu, gdzie według tradycji św. Piotr zszedł na ląd w drodze z Antiochii do Rzymu, znaczący przykład lokalnego stylu romańskiego;
• kościół Santa Maria della Spina – mały kościół położony nad brzegiem Arno zbudowany w 1230 i przebudowany w stylu gotyckim w 1323 roku. W 1871 kościół rozebrano i przesunięto o kilka metrów. Nazwa kościoła pochodzi od przechowywanej tu kiedyś relikwii ciernia z korony cierniowej Jezusa;
• Piazza dei Cavallieri – plac otoczony średniowiecznymi budynkami;
• Museo dell'Opera del Duomo – eksponujące skarby katedry i baptysterium;
• Museo Nazionale di San Matteo – muzeum z bogatym zbiorem toskańskiej rzeźby i malarstwa, w szczególności twórców związanych z Pizą i Florencją;
• Museo delle Sinopie – muzeum eksponuje szkice fresków które ozdabiały mury Camposanto. Freski te zostały zniszczone w czasie nalotów bombowych w 1944 roku;

Znane postacie

• Filippo Buonarroti (1761–1837), rewolucjonista
• Giorgio Chiellini (ur. 1984 ), piłkarz
• Ulisse Dini (1845–1918), matematyk
• Eugeniusz III, papież
• Leonardo Fibonacci (ok. 1175–1250), matematyk
• Galileo Galilei (1564–1642), astronom, fizyk i filozof
• Antonio Pacinotti (1841–1912), fizyk
• Rustichello da Pisa (XIII wiek), powieściopisarz
• Giovanni Pisano (ok. 1250–1314), rzeźbiarz i architekt
• Nicola Pisano (ok. 1220–1278), rzeźbiarz
• Bruno Pontecorvo (1913–1993), fizyk
• Ippolito Rosellini (1800–1843), orientalista i egiptolog
• Titta Ruffo (1877–1953), śpiewak operowy

Miasta partnerskie

• Francja: Angers
• Izrael: Akka
• Stany Zjednoczone: Niles
• Niemcy: Unna
• Brazylia: Corumbá
• Grecja: Rodos

Zobacz też

• Torpes z Pizy

Przypisy

Bibliografia

• Tim Jepson: Przewodnik National Geographic – Włochy. Warszawa: G+J RBA Sp. z o.o.& Co. Spółka Komandytowa, 2002, s. 263. ISBN 83-88132-80-6.
• Baedeker – Włochy północne. Wyd. I. Bielsko-Biała: Pascal sp. z o.o., 2008, s. 363-370. ISBN 978-3-8297-6558-9.
• Praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia – Florencja i Toskania. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2009, s. 156–161. ISBN 978-83-7575-692-0.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona turystyki w Pizie
• Strona oficjalna prowincji
• Piza – artykuł i zdjęcia