Pląsawica Huntingtona

Choroba Huntingtona

chorea chronica hereditaria progressiva
Neurony prążkowia z wtrętami huntingtyny
ICD-10	G10
DiseasesDB	6060
OMIM	143100
MedlinePlus	000770
MeSH	D006816

Pląsawica Huntingtona lub choroba Huntingtona (łac. chorea chronica hereditaria progressiva, ang. Huntington's disease, chorea progressiva maior, HD) – choroba genetyczna ośrodkowego układu nerwowego objawiająca się zaburzeniami ruchowymi, zaburzeniami psychicznymi oraz otępieniem. Pląsawica Huntingtona ma przebieg postępujący. Początek zazwyczaj objawia się między 30. a 50. rokiem życia. Choroba występuje rodzinnie i dziedziczona jest autosomalnie dominująco. Wśród osób pochodzenia europejskiego występuje z częstością od 4 do 15 na 100000.

Historia

Nazwa choroby pochodzi od nazwiska amerykańskiego lekarza George'a Huntingtona, który dokładnie opisał ją w 1872^[1]. Choroba znana była jednak wielu innym lekarzom przed Huntingtonem. Norweski lekarz Johan Christian Lund w 1860 roku przedstawił opis przypadków pląsawicy wśród mieszkańców wioski Setesdal w południowo-zachodniej Norwegii^[2]. W Norwegii pląsawica Huntingtona do dziś znana jest także jako setesdalsrykkja.

Epidemiologia

Choroba ujawnia się w późnym wieku (na ogół u osób w wieku 30 - 50 lat). Młodzieńcza odmiana choroby (postać Westphala) dotyczy ludzi przed 20. rokiem życia. Od momentu rozpoznania średni czas przeżycia wynosi 15-20 lat^[3]. Częstość występowania choroby Huntingtona szacuje się na 4-15:100000^[4].

Etiologia

Przyczyną choroby jest mutacja w genie IT15 (huntingtin) kodującym białko huntingtynę, położonym na krótkim ramieniu chromosomu 4. Choroba dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący. Oznacza to, że statystycznie połowa potomstwa chorego na pląsawicę odziedziczy zmutowany allel powodujący chorobę. Zmutowany allel genu utrzymuje się w populacji ze względu na późne wystąpienie objawów choroby. Około 10% przypadków spowodowanych jest mutacją de novo^[4]

Mutacja polega na ekspansji trójki nukleotydowej CAG (kodon oznaczający aminokwas glutaminę). Powoduje to, że w sekwencji aminokwasowej huntingtyny pojawia się długi ciąg glutamin. Jeśli powtórzeń trójki CAG jest więcej niż 35, mutacja staje się niestabilna i przy kolejnych podziałach komórkowych liczba powtórzeń się zwiększa. W związku z tym w kolejnych pokoleniach ciąg glutamin w białku jest coraz dłuższy, a co za tym idzie, objawy choroby pojawiają się wcześniej i są silniejsze. Takie zjawisko nazywa się antycypacją. W chorobie Huntingtona ekspansja trójnukleotydów jest znacząco większa przy przekazaniu mutacji od ojca.

Nieprawidłowe białko gromadzi się w komórkach nerwowych, powodując ich śmierć. Przypuszcza się, że neurotoksyczność zmutowanej huntingtyny wiąże się z dysfunkcją mitochondriów, jednak dokładny mechanizm patogenezy nie jest znany. Zmiany dotyczą przede wszystkim jądra ogoniastego, skorupy i kory mózgowej.

Rozpoznanie

Obraz MRI głowy pacjenta, u którego doszło do zaniku głowy jądra ogoniastego, powiększenia komór bocznych i zaniku kory mózgu

Diagnozy dokonuje się na podstawie objawów klinicznych. W badaniach obrazowych (TK i MRI) stwierdza się poszerzenie układu komorowego mózgowia, z charakterystycznym obrazem komór bocznych, mających kształt „skrzydeł motyla”.

Badania genetyczne mogą dać odpowiedź, czy pacjent ma zmutowany allel genu, także zanim wystąpią objawy choroby. Możliwe są również genetyczne badania prenatalne.

Diagnostyka preimplantacyjna

Diagnostyka preimplantacyjna (PGD) pozwala wykryć mutację jeszcze przed implantacją zarodka w jamie macicy. W przypadku obecności mutacji, można zrezygnować z implantacji zarodka obciążonego tą jednostką chorobową^[5].

Różnicowanie

Diagnostyka różnicowa pląsawicy Huntingtona obejmuje:

• inne choroby uwarunkowane genetycznie, takie jak:
  • neuroakantocytoza
  • choroba Wilsona
  • typ 17 ataksji rdzeniowo-móżdzkowej
  • choroba podobna do pląsawicy Huntingtona (HDL2);
• wtórne ruchy pląsawicze
• zakażenia i choroby autoimmunologiczne:
  • pląsawica Sydenhama
  • toczeń rumieniowaty układowy
  • zapalenie mózgu;
• działanie niepożądane leków (lewodopa, cholinolityki)
• zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne (m.in. pląsawica ciężarnych)
• choroby naczyniowe - objawy podobne do pląsawicy (hemibalizm, balizm) może dać np. udar niedokrwienny w okolicy jądra niskowzgórzowego.

Objawy i przebieg

Do objawów choroby Huntingtona należą:

• niekontrolowane ruchy (ruchy pląsawicze)
• pojawienie się drżenia rąk i nóg
• zmniejszenie napięcia mięśni (nie dotyczy postaci młodzieńczej, w której napięcie mięśni jest wzmożone)
• postępujące zaburzenia pamięci, otępienie
• zmiany osobowości
• drażliwość (38-73%)^[6]
• apatia (34-76%)^[6]
• lęk (34-61%)^[6]
• obniżony nastrój (33-69%)^[6]
• obsesje i kompulsje (10-52%)^[6]
• objawy psychotyczne (omamy, urojenia) (3-11%)^[6]

Przebieg jest powolny i postępujący. Z czasem pojawiają się zaburzenia mowy i połykania, a chory staje się uzależniony od pomocy innych ludzi. Zachłystowe zapalenie płuc spowodowane zaburzeniami połykania jest pierwszą przyczyną śmierci pacjentów z HD, odpowiadając za 85% zgonów^[3]. W 9% przypadków przyczyną śmierci jest samobójstwo^[7].

Leczenie

Jak na razie nie ma skutecznych metod leczenia tej choroby. Stosuje się jednak leczenie objawowe mające na celu złagodzenie zaburzeń ruchowych, objawów psychotycznych czy depresyjnych. W 2008 roku FDA zgodziła się na rejestrację tetrabenazyny w chorobie Huntingtona^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom II. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 1939-1940. ISBN 83-7430-031-0.
• Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 254-255. ISBN 83-200-3244-X.
• Stwardnienie zanikowe boczne. W: Irena Hausmanowa-Petrusewicz, Janina Rafałowska: Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 363-364. ISBN 83-200-2636-9.
• Elena Cattaneo, Dorotea Rigamonti, Chiara Zuccato. Zagadka pląsawicy Huntingtona. „Świat Nauki”. 2, s. 42-47, 2003. 

Linki zewnętrzne

• HUNTINGTON DISEASE; HD w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)
• Polskie Stowarzyszenie Choroby Huntingtona (pol.)
• Stanford University - A guide to the science of Huntington's disease
• Huntington's chorea w bazie Who Named It (ang.)
• HDBuzz - Wiadomości naukowe o chorobie Huntingtona, prostym językiem, napisane przez naukowców (pol.)