Plac św. Michała w Sanoku

plac św. Michała
Ilustracja
Plac św. Michała (stan po rewitalizacji w 2013)
Państwo Polska
MiejscowośćSanok
Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „plac św. Michała”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „plac św. Michała”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „plac św. Michała”
Ziemia49°33′39,5″N 22°12′19,5″E/49,560972 22,205417

Plac św. Michała w Sanoku (dawniej Plac Mansjonarski, Plac Pokoju, Mały Rynek) – plac w centrum Sanoka.

Historia

Plac położony jest w centrum Sanoka, w dzielnicy Śródmieście[1]. Wraz z kościołem parafialnym usytuowany jest blisko sanockiego rynku za kamienicami zabudowy przyrynkowej, przy głównej ulicy Jana Grodka wiodącej z rynku do drogi krajowej nr 84. Plac przecina ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego (ze wschodu na zachód), zaś odchodzą ulica Grzegorza z Sanoka (na południe) oraz Łazienna (na północ). Patronem placu jest św. Archanioł Michał.

Plac ten ukształtowany został wtórnie w 1784 roku po niwelacji znajdującego się w tym miejscu cmentarza grzebalnego[2][3] należącego do kościoła pw. św. Michała. W przeszłości plac zwany był Mansjonarskim z racji mansjonarzy zamieszkujących w budynku przylegającym od zachodu. W okresie do 1944 roku był to obszerny plac targowy, postojowy dla kupców i miejsce dla jarmarków[4][5]. Plac przy kościele mógł także służyć innym potrzebom.

Do 1919 roku nosił nazwę Plac Celny. Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944 plac przemianowano na Danziger Freiheitsplatz[6] (pol. Plac Wolności Gdańska). W okresie PRL zwany był Placem Pokoju[7][8]. W grudniu 1989 uchwałą Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku Plac Pokoju został przemianowany na Plac św. Michała[9][10][11][12].

Zwyczajowo jest określany jako „Mały Rynek w Sanoku” w odróżnieniu do „Dużego Rynku” tj. rynku w Sanoku[13].

W 1989 roku na placu ustanowiono postój taksówek[14]. Od 1998 roku zarząd nad placem sprawuje miasto Sanok[15].

Z wykopalisk w 1890 roku pochodzą z terenu Sanoka denary cesarza Wespazjana i Nerwy[16]. W 1960 roku podczas prac budowlanych wykopano denary rzymskie Hadriana, Marka Aureliusza i Faustyny[17]. Od 2010 roku trwa rewitalizacja Placu św. Michała wraz z ulicami przyległymi. Jest to VII etap realizowanego od kilku lat miejskiego programu „Sanocki Park Dziedzictwa Kulturowego”. W jego ramach dokonano już przebudowy rynku miejskiego. Rewitalizacja placu ma zostać ukończona w roku 2013. W grudniu 2011 podczas prowadzonych prac ziemnych odkopano pod nadzorem archeologów pozostałości cmentarzyska przycerkiewnego na ulicy Jana III Sobieskiego, równoległej do pl. św. Michała. Od 2012 roku rozpoczęto proces zmierzający do rewitalizacji placu. Jest poprzedzony pracami archeologicznymi na całym terenie placu, w ramach których natrafiono m.in. na ludzkie szkielety, monety[18]. Odkryto także pozostałości kościoła, w którym w 1417 roku król Władysław II Jagiełło poślubił Elżbietę Granowską[19].

Plac św. Michała, widok od północnego wschodu

U wylotu do ulicy Jana Grodka rośnie kasztanowiec, zasadzony przed 1912 staraniem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka (powstałego w 1904) i stanowiący atrakcję turystyczną[20].

W 2008 ogłoszono konkurs architektoniczny na projekt rewitalizacji Placu św. Michała wraz z ulicami przyległymi. Wygrało biuro Podczaszy Pracownia Architektury z Krakowa[21], które znacząco zmieniło funkcję ówczesnej przestrzeni, starając się powrócić do korzeni tego miejsca: kultu religijnego czyli kształtu Kościoła św.Michała, gdzie ślub brał Władysław Jagiełło oraz produkcji i handlu kafli piecowych, która mieściła się na terenie obecnego budynku MDK. Centralną część Placu stanowi przestrzeń wypoczynku chwilowego, zagospodarowana elementami małej architektury, zielenią niską i średnio- wysoką. Jednolity kolor nawierzchni pozwala na przestrzenne usystematyzowanie przedmiotów małej architektury, drzew, elementów infrastruktury oraz przestrzennej funkcji poszczególnych miejsc placu. Całość Placu ograniczona jest wyrazistymi w pokroju sześciu lip, które pozwalają wyznaczyć początek powierzchni placu. W nawierzchni placu odzwierciedlono dokładny kształt i lokalizację Kościoła Św. Michała, którego wytyczono po długich badaniach archeologicznych.

Zabudowa

  • Kościół Farny pw. Przemienienia Pańskiego z XIX wieku z płytą nagrobną starosty sanockiego Sebastiana Lubomirskiego z 1558 roku. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1990)[22] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[23].
  • Dom mansjonarski z XVIII w.[24] pod numerem 6. W okresie PRL pod adresem ówczesnego Placu Pokoju 5[25]. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1952)[22] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[23].
  • Kamienica pod adresem Plac Świętego Michała 3, położona od strony północnej, u zbiegu z ulicą Łazienną. Budynek wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[23].
  • Budynek pod adresem Plac Świętego Michała 4.
  • Kamienica pod adresem Plac Świętego Michała 5, położona od strony północno-wschodniej, u zbiegu z ulicą Jana Grodka. Budynek wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[23].
  • Budynek we wschodniej części placu, w którym istniał lokal cukierniczy zwyczajowo zwany „U Popka”, prowadzony przez Piotra Popka[26][27]. W 1998 w tym miejscu ulokowano sklep obuwniczy[28].
  • Na placu 17 listopada 2018 został odsłonięty pomnik św. Michała Archanioła, poświęcony tego dnia przez ks. abp. Adama Szala[29]. Rzeźba, według projektu Agnieszki Świerzowicz-Maślaniec i Marka Maślańca, została odlana w brązie i liczy łącznie z cokołem 5 m, zaś za projekt budowlany instalacji monumentu odpowiadała inż. arch. Mariola Sidor[30][31]. Zgodnie z atrybutem świętego, na tarczy Archanioła Michała widnieje napis w języku łacińskim: „Quis ut Deus” (pol. „Któż jak Bóg”)[32].

Plac w kulturze i sztuce

  • Kalman Segal: Nad dziwną rzeką Sambation, 1957 (strony 31, 33, 70).

Przypisy

  1. ↑ O dzielnicy. sanoksrodmiescie.pl. [dostęp 2015-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
  2. ↑ Edward Zając. Cmentarze sanockie. „Tygodnik Sanocki”. Nr 44 (260), s. 5, 1 listopada 1996. 
  3. ↑ "Ogroiec na Cmentarzu od wschodu słońca, w którym Passya snycerskiej roboty stara. Kosnica za kaplicą murowana bez przykrycia. Cmentarz ten dostatni na koło murem obwiedziony, mający w sobie bram trzy, iedne od Wschodu słońca, na którym Passya, drugą od północy ,trzecią od Probostwa z wrotami podwoynemi na zawiasach żelaznych czterech y z haczykiem żelaznym do zamykania, y furtką ku Południu otworzystą" (AAD Przemyśl,172, Opisanie Kościoła Farnego Prepozyturalnego Sanockiego, cum Supellectilis Ejusdem iako y Budynków podczas Wizyty Generalney die 17ma. Julii. Anno Domini 1745, k.23) w: Paweł Nestorowicz „Boża Rola – Przyczynek do historii cmentarzy sanockich”; starecmentarze.sanok.pl
  4. ↑ Janusz Szuber: Mojość. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2005, s. 22. ISBN 83-919470-8-4.
  5. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 170. ISBN 978-83-60380-26-0.
  6. ↑ Franciszek Oberc. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Okupacyjna administracja Sanoka 1939-1944. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 97, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  7. ↑ Andrzej Brygidyn, Sanok między wojną a stanem wojennym, Sanok 1999, s. 111.
  8. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 174, 176, 178, 184, 348, 350. ISBN 978-83-60380-26-0.
  9. ↑ Nowe nazwy sanockich ulic. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 13 (484) z 1–10 maja 1989. 
  10. ↑ Nowe nazwy sanockich ulic. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1, 2, Nr 32 (503) z 20-30 listopada 1989. 
  11. ↑ Ulice zmieniają patronów. „Nowiny”, s. 5, Nr 2 z 2 stycznia 1990. 
  12. ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 310, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  13. ↑ Agata Skowrońska-Wydrzyńska, Maciej Skowroński: Sanok. Zabytkowa architektura miasta. Sanok: San, 2004, s. 1. ISBN 83-919725-2-6.
  14. ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 43.
  15. ↑ Zbigniew Osenkowski, Kalendarium sanockie 1995-2000, Rocznik Sanocki Tom VIII – Rok 2001, Sanok 2001, s. 344.
  16. ↑ D Vespasianus , D Nerva (1890) w: Andrzej Kunisz. Znaleziska monet rzymskich z Małopolski.1985. str. 198
  17. ↑ Położenie znaleziska: na placu Św. Michała. 1. D Hadrianus 117-138 2. D M. Aurelius (140) 161-180 3. D Faustina filia 147-180 w: Andrzej Kunisz. Znaleziska monet rzymskich z Małopolski. 1985. str. 198
  18. ↑ Raport Archeologiczny | Portal Esanok.pl | Telewizja Sanok - Aktualności - Ogłoszenia - Firmy, esanok.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  19. ↑ RAPORT Z PLACU ŚW. MICHAŁA: Mamy kościół, w którym ślub brał Władysław Jagiełło (VIDEO HD, ZDJĘCIA) | Portal Esanok.pl | Telewizja Sanok - Aktualności - Ogłoszenia -..., esanok.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  20. ↑ W Sanoku zakwitł kasztan. „Nowiny”, s. 4, Nr 249 z 19 października 1967. 
  21. ↑ Część opisowa „Konkurs – rewitalizacja placu św. Michała i ul. Piłsudskiego w Sanoku”; podczaszy-pa.com
  22. ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. 2020-09-30. s. 143. [dostęp 2016-10-19].
  23. ↑ a b c d Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 2. [dostęp 2016-10-19].
  24. ↑ Urząd Marszałkowski-Departament Edukacji i Kultury. Program opieki nad zabytkami w województwie podkarpackim. Rzeszów. 2006. [dostęp 2009-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-20)].
  25. ↑ Artur Bata. Działalność Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w 1972 r.. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 17-18, s. 92, 1973. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. 
  26. ↑ U Popka. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 2, Nr 31 (196) z 1-10 listopada 1980. 
  27. ↑ Roman Bańkowski. Pan Piotruś. „Tygodnik Sanocki”. Nr 8 (537), s. 1, 6, 22 lutego 2002. 
  28. ↑ Znak czasów. „Buty” zamiast Popka.... „Tygodnik Sanocki”. Nr 46 (366), s. 3, 13 listopada 1998. 
  29. ↑ Poświęcono pomnik patrona miasta. sanok.pl, 2018-11-18. [dostęp 2018-11-19].
  30. ↑ Aneta Metyk: Uchwała Nr LVI/465/18 Rady Miasta Sanoka z dnia 19 lipca 2018r. w sprawie budowy pomnika Św. Michała Archanioła. Projekt budowlany. Budowa pomnika św. Michała Archanioła. bip.um.sanok.pl, 2018-07-26. s. 8, 9. [dostęp 2018-11-19].
  31. ↑ Zielone światło dla budowy pomnika św. Michała Archanioła. sanok.pl, 2018-07-27. [dostęp 2018-11-19].
  32. ↑ ,,Któż jak Bóg” – wezwanie i wyzwanie dla mnie…. fara.sanok.pl, 2018-11-19. [dostęp 2018-12-04].
Ulice i place w Sanoku
Ulice
Place

Herb Sanok

Media użyte na tej stronie

Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844
Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Świętego Michała Square in Sanok September 2013.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plac św. Michała w Sanoku. Stan na wrzesień 2013