Plac Konstytucji 3 Maja w Radomiu

plac Konstytucji 3 Maja
Śródmieście
Ilustracja
Widok placu w kierunku zachodnim.
Państwo Polska
MiejscowośćRadom
Położenie na mapie Radomia
Mapa konturowa Radomia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „plac Konstytucji 3 Maja”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „plac Konstytucji 3 Maja”
Ziemia51°24′03,2″N 21°09′11,9″E/51,400889 21,153316

Plac Konstytucji 3 Maja – centralny plac Radomia, położony w dzielnicy Śródmieście. Usytuowany u zbiegu ulicy Żeromskiego z ulicami Piłsudskiego i Focha.

Historia

Plac zaprojektowany w 1846 wytyczono w 1875 przy okazji budowy cerkwi św. Mikołaja (po przebudowie w latach 1925–1930 kościół garnizonowy św. Stanisława). Powstał on zamiast przewidzianego w planie regulacyjnym Radomia z 1822 roku placu, usytuowanego na skrzyżowaniu ulic Sienkiewicza i Piłsudskiego[1].

Nazwa

Kościół garnizonowy pw. św. Stanisława Biskupa.
Kamienica z lat 30. XX wieku, usytuowany we wschodniej pierzei placu.

Nazwa placu wielokrotnie ulegała zmianom[2]:

Architektura

Dominującym typem zabudowy są reprezentacyjne kamienice mieszczańskie z XIX i I połowy XX wieku. Charakterystyczny elementem placu jest neobarokowa bryła[3] kościoła garnizonowego św. Stanisława, przebudowanego w latach 1925–1930 z cerkwi pw. św. Mikołaja[4] wraz z Grobem Nieznanego Żołnierza, usytuowanym przed frontonem świątyni od strony ulicy Żeromskiego.

Spośród pozostałej zabudowy wyróżniają się:

  • nr 3 – budynek dawnego hotelu Europejskiego, założonego w 1898 przez Ludwika Łagodzińskiego[5]. Na parterze budynku w okresie międzywojennym mieściły się kawiarnie – Łobzowianka i Bolesława Przybytniewskiego wraz z restauracją oraz sklep z artykułami kolonialnymi A. Borowskiej[6],
  • nr 5pałac Karschów i Wickenhagenów – monumentalna, eklektyczna kamienica mieszczańska o charakterze pałacowym, wzorowana na pałacu Kronenberga w Warszawie[7]. Wzniesiona w latach 1881–1882. W użytkowym parterze budynku mieściła się m.in. Apteka Łagodzińskich, cukiernia Przybytniewskiego, biura Sądu Okręgowego oraz rosyjska Resursa Obywatelska. W okresie okupacji niemieckiej w budynku umieszczono m.in. biura dyrekcji operacyjnej niemieckiej Kolei Wschodniej[8][9],
  • nr 6 – modernistyczna, pięciokondygnacyjna kamienica z lat 30. XX wieku[6],
  • nr 8dom Staniszewskich z 1876. W okresie międzywojennym w budynku mieściła się m.in. kawiarnia Bombonierka i Kasa Spółdzielcza dla Handlu i Przemysłu. Po 1945 Miejska i Wojewódzka Biblioteka Publiczna[9][10].

Północną pierzeję placu tworzą budynki usytuowane przy ulicy Żeromskiego:

  • nr 37dom Podworskich, wybudowany w latach 1866–1867 w stylu neorenesansowym, według projektu Antoniego Wąsowskiego. Pośród zabytkowej zabudowy radomskiego śródmieścia wyróżnia go ściana szczytowa zdobiona boniowaniem, trzema płytkimi arkadami oraz popiersiami starożytnych postaci, umieszczonymi na konsolach[11]. Razem z gmachem dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, kamienica Podworskich stanowi tło zrewitalizowanego w 2013 skweru[12],
  • nr 35gmach dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, wzniesiony w 1852 roku w stylu neorenesansowym, według projektu Henryka Marconiego i Ludwika Radziszewskiego. Do roku 1933 mieścił różnego rodzaju ziemiańskie instytucje finansowe, a następnie został przekazany na cele oświatowe[13][14],
  • nr 33 – eklektyczna kamienica, usytuowana na rogu ulicy Focha. W okresie międzywojennym w narożnym lokalu parteru działała bardzo popularna Cukiernia Rembikowskiego[9],
  • nr 31 – tzw. dom Pod amorkiem, zburzony po 1945 roku. Określenie wzięło się od figury kupidyna, umieszczonej na zwieńczeniu tympanonu ryzalitu środkowego[15].
Zabytki

W rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są poniższe obiekty, których adresem jest plac Konstytucji 3 Maja[16]:

  • nr 1 – dom, 1890
  • nr 3 – dom, 1890
  • nr 5 – dom, 1881–82
  • nr 6 – dom, po 1930
  • nr 8 – dom, 1890

Pomniki

Przed kościołem garnizonowym znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza – pomnik w kształcie płyty zbudowany w 1925 roku, zniszczony w czasie okupacji niemieckiej, odbudowany w 1995 roku. We wschodniej części placu, w pobliżu ulicy Żeromskiego, znajduje się pomnik Leszka Kołakowskiego, zaś w zachodniej pomnik Witolda Gombrowicza.

Galeria

Pałac Karschów i Wickenhagenów

Kościół garnizonowy św. Stanisława Biskupa

Budynki przy ul. Żeromskiego

Zobacz też

Przypisy

  1. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 124.
  2. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 184.
  3. Red. W. Kalinowski, Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1975, s. 195.
  4. A. Sawicki, Radom: Zabytki architektury, Radom 2009, s. 62.
  5. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 84–85.
  6. a b R. Metzger, Radom między wojnami: opowieść o życiu miasta 1918–1939, s. 103, 106.
  7. Stanisław Bochyński: Dziedzictwo przemysłowe Radomia cz. II (pol.). Cozadzien.pl, 2015-02-08. [dostęp 2015-02-11].
  8. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 48.
  9. a b c R. Metzger, Radom między wojnami: opowieść o życiu miasta 1918–1939, Łódź – Radom 2012, s. 106.
  10. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 50.
  11. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 49.
  12. Fontanny trysnęły. Muzyka, światło, kąpiel (pol.). gazeta.pl/radom. [dostęp 2013-07-19].
  13. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 29.
  14. A. Sawicki, Radom: Zabytki architektury, s. 50.
  15. A. Sawicki, Radom: Zabytki architektury, s. 93.
  16. Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie. 2020-09-30. [dostęp 2019-09-27].

Media użyte na tej stronie

Radom location map.svg
Autor:
Twórcy OpenStreetMap
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Radom, Poland
Ta mapa of Radom została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Konstytucji 3 Maja square, Radom, Poland.jpg
Autor: Kubsson94, Licencja: CC BY-SA 4.0
Konstytucji 3 Maja square, Radom, Poland
Garrison Church - Radom.jpg
Autor: Voytek S, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ta fotografia została przesłana w ramach projektu Wiki Lubi Zabytki będącego częścią inicjatywy Wiki Loves Monuments 2011.
Plac Konstytucji 3 Maja 6, Radom, Polska.jpg
Autor: Rafał T, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek dawnego hotelu "Marlene", pl. Konstytucji 3 Maja 6, Radom, Polska
Budynek dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.jpg
Autor: Rafał T, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego
Radom. Konstytucji 3 Maja 5 02.JPG
Autor: Rafał Terkner, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Radom - dawny pałac Karschów, fragment elewacji frontowej.
Plac Konstytucji w Radomiu.jpg
Plac Konstytucji 3 maja w Radomiu
Radom - Pałac Karschów. Pl. 3 Maja 5 01.jpg
Autor: Voytek S, Licencja: CC BY-SA 3.0
Radom - Pałac Karschów. pl. Konstytucji 3 Maja 5
01915 St. Nicholas Orthodox Church, Radom (1915).jpg
St. Nicholas Orthodox Church (1915)
Dom "Pod Amorem", Radom.jpg
Autor: Rafał T, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nieistniejąca kamienica przy ul. Żeromskiego w Radomiu
Radom. Konstytucji 3 Maja 5 04.JPG
Autor: Rafał Terkner, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Radom - dawny pałac Karschów, brama.
Radom. Konstytucji 3 Maja 5 01.jpg
Autor: Rafał Terkner, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Radom - dawny pałac Karschów.
Ulica Focha w Radomiu.jpg
Ulica Ferdynanda Focha w Radomiu, dawniej Marchlewskiego. In front on left 33 Żeromskiego street building