Plac Maksa Borna we Wrocławiu

plac Maxa Borna
Nadodrze
Ilustracja
Plac Maxa Borna. Po prawej duży gmach byłego KW PZPR, obecnie Uniwersytet Wrocławski, na przednim planie Odra.
Państwo Polska
MiejscowośćWrocław
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, w centrum znajduje się punkt z opisem „plac Maxa Borna”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „plac Maxa Borna”
Ziemia51°07′02,1″N 17°01′41,5″E/51,117260 17,028182

Plac Maksa Borna – jeden z placów Wrocławia, położony w centrum miasta, na osiedlu Nadodrze. Upamiętnia niemieckiego fizyka, noblistę Maksa Borna.

Plac od zachodu i południa ograniczony jest zakolem koryta Odry, od północy ulicą Dubois i Mieszczańską (na tym odcinku niezabudowanymi). Od wschodu zamyka go kilka budynków: niepubliczna przychodnia oraz jeden nowy blok mieszkalny (z wejściem od Cybulskiego). W 2009 i 2010 centralna część placu jest ogrodzona i zajęta przez parking samochodowy. Na plac wychodzi tylko jedna ulica – Wojciecha Cybulskiego. Plac posiada nawierzchnię wykonaną z granitowej kostki brukowej, część placu przykryta jest trawnikami.

Historia

Do schyłku XVIII wieku na terenie obecnego placu znajdowały się ogrody i tereny zielone, według niektórych źródeł[1] również strzelnica bractwa kurkowego istniejąca tu od XVI w aż do 1772 roku. W czasie rozbudowy fortyfikacji wokół Wrocławia (od 1772) rejon ten wchodził w skład fortyfikacji Schiesswerder-Schanze. Po zburzeniu umocnień wokół miasta (w 1807 i latach późniejszych) na terenie obecnego placu zbudowano duże magazyny soli (widoczne na planach z 1831 i 1853, istniejące do 1870) i wytyczono ulicę Salzgasse (dzisiejsza Cybulskiego), która dochodziła tu do Odry, a jej odgałęzienie – krótki końcowy odcinek skręcający na północ – obramiał magazyny od wschodu. Odcinek ten, będący dziś wschodnim krańcem placu Borna, około 1875 wydzielono z ulicy Salzgasse i włączono do Schiesswerder Strasse (dziś Kurkowej). Zachodni, nadbrzeżny kraniec dzisiejszego placu stanowiła ulica Wilhelmsufer (nabrzeże Wilhelma, od imienia cesarza Wilhelma I), biegnąca wzdłuż Odry i widoczna na planie z 1875. Wkrótce potem cały rejon został zabudowany czteropiętrowymi kamienicami czynszowymi, co jest widoczne na pocztówkach z epoki i na planach miasta. Około 1936 zbudowano wedle projektu Rudolfa Kühna utrzymany zasadniczo w formach modernistycznych ze wpływami reprezentacyjnej architektury III Rzeszy[2] istniejący do dziś ciąg budynków użyteczności publicznej między Cybulskiego a Odrą, obejmujący również duży, istniejący do dziś, gmach przy placu Borna. W ciągu tym, do roku 1945 znajdował się urząd pracy (Arbeitsamt), urząd skarbowy i celny. W czasie oblężenia Wrocławia w 1945 ciąg ten nie uległ zburzeniu, natomiast pozostała zabudowa na terenie wyznaczonym przez plac, leżąca bliżej Wilhembrücke (Mostu Mieszczańskiego), była zniszczona w bardzo znacznym procencie (65-100%) i została w późniejszych latach rozebrana, co doprowadziło do powstania nienazwanego wówczas placu. Dawne Wilhelmsufer przemianowano na Wybrzeże Zawiszy Czarnego. W 1956 na miejscu ulicy Wybrzeże Zawiszy Czarnego, zachodniego krańca ulicy Cybulskiego, dochodzącego do Odry, południowego krańca ulicy Kurkowej i dawnych budynków leżących między nimi, oficjalnie powstał plac, nazwany imieniem Dąbrowszczaków, pod którą nazwą funkcjonował do 1992, gdy zyskał obecne miano. Wychodzącą na plac część wspomnianego wyżej ciągu z 1936 objął w 1948 r. Komitet Wojewódzki PZPR, który mieścił się tu do 1989 roku[3]. Następnie budynek przejął Uniwersytet Wrocławski, przeznaczając go na potrzeby Instytutów Fizyki Teoretycznej i Doświadczalnej oraz Instytutu Nauk Geologicznych. W 1996 r. ukończono dobudowany do przedwojennego kompleksu postmodernistyczny gmach ze szklaną rotundą mieszczący biblioteki naukowe fizyki i geologii, duże audytorium i stołówkę akademicką, całość projektu Ewy Frankiewicz[4].

Przypisy

  1. ↑ Encyklopedia Wrocławia, wyd. I, Wydawnictwo Dolnośląskie (hasło: „Berga Maxa plac”), str. 84, ISBN 83-7023-749-5.
  2. ↑ Janusz L Dobesz, Wrocławska architektura spod znaku swastyki na tle budownictwa III Rzeszy, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005, s. 11–13, 54–55, ISBN 83-7085-911-9, OCLC 69489347.
  3. ↑ Eysymontt R. et al., 2011: Leksykon architektury Wrocławia, strona 856. Wyd. Via Nova
  4. ↑ Eysymontt R. et al., 2011: Leksykon architektury Wrocławia, strona 734. Wyd. Via Nova

Bibliografia

  • Encyklopedia Wrocławia, wyd. I, Wydawnictwo Dolnośląskie (hasło: „Borna Maxa plac”), str. 84, ISBN 83-7023-749-5.
  • Oberc-Dziedzic T., 2003: Zakład Geologii Fizycznej. W: Grodzicki A. (red.), Historia nauk geologicznych na Uniwersytecie Wrocławskim 1811-2003. Wyd. Uniw. Wrocł., ISBN 83-229-2419-4, strona 134.
  • Roszkowska W., 1970. Wrocław. Przewodnik. Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa, strony: 223 i 263.
  • Plany Wrocławia od 1870 do 1946, m.in. FC Plan von Breslau, 1806; Plan von Breslau 1824, Plan z 1831, Plan v. Breslau, 1853 Lith. Inst. Herin Stein in Breslau; Plan von Breslau, 1853 bei Urban Kein; Befestigungs-Werke von Breslau in Jahre 1807. Lithogr. Kunstanstalt F. Pietsch, Breslau Ring, 51, 1903; Plan miasta Wrocławia 1946, Wyd. Przełom, Wrocław, wszystkie na [1].
  • Plan miasta Wrocław, Breslau 1945. Wratislavia, Wydawnictwo Towarzystwa Miłośników Wrocławia, 1994. (nazwa niemiecka i stopień zniszczenia domów)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Plac Maksa Borna Wrocław.jpg
Autor: Robert Niedźwiedzki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plac Maksa Borna, Wrocław
Wrocław location map2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Wrocławia, Polska