Plac Muranowski w Warszawie

Plac Muranowski w Warszawie
Śródmieście
Ilustracja
Plac Muranowski ok. 1910
Państwo Polska
MiejscowośćWarszawa
Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Plac Muranowski w Warszawie”
Ziemia52°15′12,9″N 20°59′49,4″E/52,253572 20,997048
Fragment placu w czasie funkcjonowania getta, ok. 1941

Plac Muranowski – nieistniejący obecnie plac, który do lat 40. XX wieku znajdował się na Muranowie w Warszawie.

Historia

Plac został wytyczony ok. 1770 w miejscu dziedzińca znajdującego się przed pałacem Murano[1], wzniesionym w 1686 przez Józefa Szymona Bellottiego[2]. Plac powstał u wylotu ul. Nalewki, na osi ul. Muranowskiej[3]. Zaczynały się na nim ulice: Miła i Sierakowska[4]. Powstał na gruntach prywatnych z przeznaczeniem na targowisko[1][5] i miał kształt wydłużonego prostokąta[3]. W tym czasie oprócz pałacu znajdowały się tam także: kamienica, browar i siedem dworków[4]. Główny ciąg komunikacyjny prowadził ulicami Nalewki i Pokorną; dużą niedogodnością przez cały okres istnienia placu pozostawał dojazd do ulicy Pokornej, prowadzący między dwoma jego narożnikami[1].

Od 1818 w piątki[6] na placu zaczęto organizować targ koński, przeniesiony na Muranów z ul. Królewskiej[3]. Sprzedawano tam również słomę, siano, drewno i zboże, wwożone do miasta przez rogatki Marymonckie i Powązkowskie[6]. W 1864 oberpolicmajster warszawski nakazał przeniesienie targu końskiego na pobliski plac Broni[7]. Później na placu Muranowskim handlowano głównie artykułami spożywczymi[8]. Odbywały się tam również występy cyrków i teatrów[3].

Po zakończeniu budowy zajezdni tramwajowej przy ul. Sierakowskiej, w 1881 uruchomiono linię tramwaju konnego prowadzącą z placu Muranowskiego do rogatek Mokotowskich[9].

Około 1900 pałac Murano rozebrano, a na jego miejscu powstały kamienice czynszowe[3]. Z uwagi na lokalizację w dzielnicy północnej zamieszkała w nich głównie ludność żydowska[4][7]. Kamienice znajdujące się przy placu były przypisane do numeracji ulicy Muranowskiej: od nr 8 do 16 po stronie parzystej (północnej) i od nr 9 do 23 po stronie nieparzystej (południowej)[10][11].

W 1908 przejeżdżające przez plac tramwaje konne zostały zastąpione tramwajami elektrycznymi[12]. W 1930 na placu urządzono dwa skwery ogrodzone metalowymi balustradami[13].

W listopadzie 1940 plac Muranowski w całości znalazł się w warszawskim getcie[14]. W latach 1941–1942 z placu kursowała wewnętrzna linia tramwajowa oznaczona Gwiazdą Dawida (od lutego do grudnia 1941 do tzw. małego getta, a od grudnia 1941 do prawdopodobnie lipca 1942 jako linia okólna w dużym getcie)[15]. W marcu 1942 z dzielnicy zamkniętej wyłączono obszar między ulicami: Bonifraterską, Muranowską, Pokorną i Żoliborską, tj. również budynki znajdujące się w północnej pierzei placu[14]. Mieszkający w nich Żydzi musieli wyprowadzić się do getta, a na ich miejsce wprowadzili się Polacy[16].

Podczas powstania w getcie w kwietniu 1943 plac był miejscem walk między zgrupowanymi tam powstańcami z Żydowskiego Związku Wojskowego i oddziałami niemieckimi[17]. Po upadku powstania zburzono większość znajdujących się w dawnym getcie budynków, a przez plac przeprowadzono tory kolejki wąskotorowej, którą wywożono złom i gruz[16][18].

Plac Muranowski został zlikwidowany w czasie budowy w latach 1947–1948 ulicy Nowomarszałkowskiej[16] (nazwanej w 1950 imieniem Marcelego Nowotki[19], a w 1990 przemianowanej na ul. gen. Władysława Andersa)[20]. Współcześnie jest to rejon skrzyżowania tej ulicy z ul. Stawki[10].

Przypisy

  1. ↑ a b c Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 144.
  2. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 515, 602. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ a b c d e Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 131.
  4. ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 515. ISBN 83-01-08836-2.
  5. ↑ Maria Mórawska: Od Marywilu do Wola Park. Bazary, targowiska i hale targowe w Warszawie od połowy XVII w. do dziś. Warszawa: Muzeum Woli. Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, 2005, s. 26. ISBN 83-88477-32-3.
  6. ↑ a b Jan Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 242.
  7. ↑ a b Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 453. ISBN 83-88372-30-0.
  8. ↑ Maria Mórawska: Od Marywilu do Wola Park. Bazary, targowiska i hale targowe w Warszawie od połowy XVII w. do dziś. Warszawa: Muzeum Woli. Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, 2005, s. 27. ISBN 83-88477-32-3.
  9. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998. Cz. II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 4. ISBN 83-907574-00.
  10. ↑ a b Jarosław Zieliński, Jerzy S. Majewski: Spacerownik po żydowskiej Warszawie. Warszawa: Agora SA i Muzeum Historii Żydów Polskich, 2014, s. 358. ISBN 978-83-268-1283-5.
  11. ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 31. ISBN 978-83-931203-1-4.
  12. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998. Cz. II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 9. ISBN 83-907574-00.
  13. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 455. ISBN 83-88372-30-0.
  14. ↑ a b Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
  15. ↑ Dariusz Walczak i in.: Tramwajem przez Stadt Warschau, czyli okupacyjne dzieje warszawskiej komunikacji miejskiej w latach 1939–1945. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2016, s. 30, 38, 92. ISBN 978-83-63652-19-7.
  16. ↑ a b c Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 458. ISBN 83-88372-30-0.
  17. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 797. ISBN 978-83-63444-27-3.
  18. ↑ Alicja Kaczyńska: Obok piekła. Wspomnienia z okupacji niemieckiej w Warszawie. Gdańsk: Wydawnictwo Marpress, 1993, s. 93–94. ISBN 83-85349-16-2.
  19. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 381. ISBN 83-86619-97X.
  20. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 325. ISBN 83-86619-97X.

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Plac Muranowski w Warszawie 1910.jpg
Plac Muranowski w Warszawie
Plac Muranowski w Warszawie.jpg
Plac Muranowski w Warszawie. Widok z placu w kierunku północno-wschodnim, po lewej wylot ulicy Sierakowskiej, po prawej − Muranowskiej