Plac Powstańców Warszawy w Warszawie

Plac Powstańców Warszawy w Warszawie
Śródmieście
Ilustracja
Plac Powstańców Warszawy,
widok w kierunku północnym
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Plac Powstańców Warszawy w Warszawie”
Ziemia52°14′07,0″N 21°00′47,6″E/52,235289 21,013219
Plac Warecki ok. 1892
Plac Warecki ok. 1908

Plac Powstańców Warszawy – plac w śródmieściu Warszawy.

W swojej historii plac nosił cztery nazwy. Obecną nadano we wrześniu 1957[1].

Historia

Plac wytyczony został w latach 1823–1826 między ulicami Szpitalną, Świętokrzyską i Warecką oraz obecnymi (przeprowadzonymi w 1902) ulicami Sienkiewicza i Moniuszki. W 1839 otrzymał nazwę plac Dzieciątka Jezus od istniejącego tu od roku 1758 Szpitala Dzieciątka Jezus. Monumentalny budynek główny szpitala zajmował teren między ul. Świętokrzyską a obecną ul. Boduena[2]. Przy szpitalu założono cmentarz[3].

W 1828 przy placu zakończono budowę dwupiętrowej kamienicy należącej do Karola Fryderyk Mintera, przy której powstała fabryka metalowej galanterii użytkowej i artystycznej[4]. Około 1865 fabryka została przeniesiona na ul. Smolną, a do dawnej kamienicy Minterów wprowadziła się Dyrekcja Poczt[5]. Na sąsiedniej posesji, w miejscu dawnego domu przedpogrzebowego i składu karawanów Szpitala Dzieciątka Jezus, od ok. 1862 działała stacja pocztowa z dużymi stajniami, warsztatami i budynkami mieszkalnymi dla pocztylionów[5].

Około 1870 plac został przemianowany na plac Warecki, gdyż został wytyczony na gruntach Józefa Pułaskiego – starosty wareckiego[6]. Na początku XX wieku Szpital Dzieciątka Jezus został przeniesiony do nowej siedziby zbudowanej w latach 1897–1901 na terenie dawnego folwarku świętokrzyskiego, w rejonie ul. Nowogrodzkiej[7]. Na rozparcelowanym terenie poszpitalnym zaczęto wznosić kamienice czynszowe[8]. W latach 1912–1916 stację pocztową zastąpiono monumentalnym gmachem Poczty Głównej. W okresie międzywojennym w budynku miało również siedzibę Ministerstwo Poczt i Telegrafów (z adresem ul. Warecka 16)[9].

Plac był pierwotną lokalizacją pomnika Fryderyka Chopina[10].

W 1921 roku, w setną rocznicę śmierci Napoleona Bonapartego, plac otrzymał nazwę plac Napoleona, a na samym placu postawiono jego pomnik (później rozebrany)[11]. Monument odsłonięto ponownie w 2011.

W latach 1931–1933 przy placu zbudowano 16-piętrowy wieżowiec Towarzystwa Ubezpieczeniowego Prudential. Pierwszy w Polsce drapacz chmur o wysokości 66 metrów w 1938 zyskał Eksperymentalną Stację Telewizyjną na 16. piętrze, a na dachu postawiono 27-metrową antenę nadawczą, skąd zaczęto od 5 października 1938 roku nadawanie próbnych programów.

Zabudowa placu ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[12]. Na placu powstał wtedy prowizoryczny cmentarz; groby zaczęto usuwać na rozkaz władz okupacyjnych niemieckich w listopadzie 1939[13]. W maju 1940 nazwa placu została przez nie zmieniona na Postplatz[14].

W 1944 powstanie warszawskie i walki na placu zaczęły się ok. godz. 16, czyli prawie godzinę przed godziną „W”. Budynek Prudentialu został zajęty przez powstańców i pozostawał w ich rękach do końca powstania. Z jego okien ostrzeliwano zajęty przez Niemców gmach Poczty Głównej, który został zdobyty 2 sierpnia. Jako najwyższy w Warszawie mocno ucierpiał od nalotów i ostrzału artyleryjskiego, m.in. 28 sierpnia został trafiony pociskiem o masie 2 ton kalibru 600 mm z samobieżnego moździerza typu Karl-Gerät[15].

Po 1945 placu nie odbudowano praktycznie w przedwojennej formie poza budynkiem Prudentialu, który w latach 1954–2002 funkcjonował hotel Warszawa. W 1957 nazwę placu zmieniono na plac Powstańców Warszawy[1][16].

W 1979 na placu odsłonięto płytę-pomnik upamiętniającą walki batalionu „Kiliński” podczas powstania warszawskiego[17].

W 2012 na placu została wybudowana wentylatornia linii M2 warszawskiego metra, przebiegającego pod ul. Świętokrzyską[18]. W trakcie prac natrafiono na pocisk z samobieżnego moździerza typu Karl-Gerät kalibru 600 mm, taki sam, który w sierpniu 1944 roku trafił w Prudential[18].

W 2014, w związku z 70. rocznicą wybuchu powstania warszawskiego, nawierzchnia placu została wyremontowana. W 2017 dokonano jego kolejnej modernizacji, m.in. usuwając wielkie kolorowe donice ustawione w 2014 oraz sadząc 25 lip srebrzystych[19]. W 2022 pod placem rozpoczęła się budowa czterokondygnacyjnego parkingu podziemnego z 420 miejscami postojowymi[20].

Ważniejsze obiekty

Obiekty nieistniejące

Galeria

  • Plac ok. 1928−1931
    Plac ok. 1928−1931
  • Plac Napoleona w okresie międzywojennym, po prawej gmach Poczty Głównej
    Plac Napoleona w okresie międzywojennym, po prawej gmach Poczty Głównej
  • Plac w 1945
    Plac w 1945
  • Plac w latach 60. XX wieku, na pierwszym planie Dom Chłopa
    Plac w latach 60. XX wieku, na pierwszym planie Dom Chłopa
  • Plac w latach 60. XX wieku
    Plac w latach 60. XX wieku

Przypisy

  1. ↑ a b Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 385. ISBN 83-86619-97X.
  2. ↑ Józef Galewski, Ludwik B. Grzeniewski: Warszawa zapamiętana. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1961, s. 56.
  3. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 97.
  4. ↑ Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 63. ISBN 83-7181-084-9.
  5. ↑ a b Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 79. ISBN 83-7181-084-9.
  6. ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 142. ISBN 978-83-931203-1-4.
  7. ↑ Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 219.
  8. ↑ Maria Nietyksza, Witold Pruss: Zmiany w układzie przestrzennym Warszawy [w:] Irena Pietrzak-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973, s. 34.
  9. ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łodź: Księży Młyn, 2009, s. 16, 44. ISBN 978-83-61253-51-8.
  10. ↑ Hanna Kotkowska-Bareja: Pomnik Chopina. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 8, 14.
  11. ↑ Karol Mórawski, Wiesław Głębocki: Bedeker warszawski. W 400-lecie stołeczności Warszawy. Warszawa: Iskry, 83-207-1525-3, s. 191.
  12. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 21–22.
  13. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 24. ISBN 978-83-07-03239-9.
  14. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 48. ISBN 978-83-07-03239-9.
  15. ↑ Krzysztof Traczyński. Gmach-symbol. „Stolica”, s. 50, lipiec−sierpień 2021. 
  16. ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 86, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  17. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 677. ISBN 83-01-08836-2.
  18. ↑ a b Krzysztof Traczyński. Gmach-symbol. „Stolica”, s. 51, lipiec−sierpień 2021. 
  19. ↑ Michał Wojtczuk. Plac do trzech razy sztuka?. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 23 listopada 2017. 
  20. ↑ Prace na pl. Powstańców Warszawy. um.warszawa.pl, 8 grudnia 2022. [dostęp 2022-12-11].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Plac Powstańców Warszawy w Warszawie w latach 60.jpg
Plac Powstańców Warszawy w Warszawi
Plac Warecki w Warszawie 1908.jpg
Plac Warecki w Warszawie (obecnie plac Powstańców Warszawy)
Plac powstańców Warszawy w Warszawie lata 60.jpg
Plac Powstańców Warszawy w Warszawie
Plac Warecki w Warszawie ok. 1892.jpg
Plac Warecki (obecnie plac Powstańców w Warszawie) w Warszawie
Plac Powstańców Warszawy w Warszawie 2020.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Plac Powstańców Warszawy w Warszawie, widok w kierunku północnym
Plac Powstańców Warszawy w 1945 roku.jpg
Plac Powstańców Warszawy w 1945 roku
Plac Napoleona w Warszawie po 1920.jpg
Plac Napoleona (obecnie Powstańców Warszawy) w Warszawie