Plac Ratuszowy w Bielsku-Białej

plac Ratuszowy

Biała Śródmieście
Plac Ratuszowy widziany od północy
Państwo	Polska
Miejscowość	Bielsko-Biała
Poprzednie nazwy	Schweinplan Feuerwehrplatz Rathausplatz Beskidenplatz Plac Bohaterów Stalingradu
Położenie na mapie Bielska-Białej plac Ratuszowy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de plac Ratuszowy
Położenie na mapie województwa śląskiego plac Ratuszowy
49°49′18,0″N 19°03′04,0″E/49,821667 19,051111

Plac Ratuszowy – plac w centrum Bielska-Białej, w historycznej dzielnicy Biała (administracyjnie: Biała Śródmieście), pomiędzy ulicą Dmowskiego, ulicą Stojałowskiego i rzeką Białą. Główną budowlą placu jest gmach ratusza, potrzebom Urzędu Miejskiego służą też przebudowane obiekty fabryczne w pierzei wschodniej.

Układ

Parking na placu

Jest to zbliżony kształtem do prostokąta plac o długości około 180 m na osi północ–południe. Szerokość placu wynosi w najszerszej północnej części – od około 60 m w najszerszej części do około 25 m w najwęższej.

Od północy jest ograniczony ulicą Stojałowskiego. Przedłużeniem placu w kierunku północnym jest ulica Ratuszowa łącząca go z placem Wojska Polskiego – rynkiem dawnej Białej. Na południu przechodzi w parking ciągnący się wzdłuż rzeki Białej i ulicy Dmowskiego. Na zachodzie jego kontynuacją jest park miejski o powierzchni 9800 m², zwany nieformalnie parkiem koło ratusza lub ratuszowym. Od południowego zachodu plac ogranicza rzeka Biała, wzdłuż której od ratusza do mostu na ul. Stojałowskiego biegnie bulwar. Plac Ratuszowy z położoną na drugim brzegu ulicą Bohaterów Warszawy łączy pieszy mostek.

Dominującą budowlą jest położony w zachodniej części gmach ratusza, którego długość wzdłuż placu wynosi 65 m.

Obecnie plac stanowi przede wszystkim płatny parking. Pomiędzy gmachem ratusza a rzeką oraz na północno-zachodnim skraju urządzono niewielki skwer.

Historia

Plac Straży Ogniowej około 1915

Kinoteatr miejski w 1933

Pomnik konfederatów barskich

W drugiej połowie XIX wieku w miejscu dzisiejszego placu znajdował się tzw. świński rynek (Schweinsplan). W 1869 we wschodniej jego części powstał kompleks zabudowań fabryki sukna Franza Vogta. W 1890 w sąsiedztwie fabryki powstał budynek bialskiej straży pożarnej. Odtąd plac nosił nazwę Feuerwehrplatz (Plac Straży Ogniowej).

W 1895 rozpoczęto budowę nowego ratusza w Białej. Z uwagi na brak miejsca w ciasnych strukturach urbanistycznych budynek powstał w zachodniej części słabo jeszcze zabudowanego Placu Straży Ogniowej. Neorenesansowy gmach projektu Emanuela Rosta juniora został oddany do użytku w 1897 i mieścił początkowo zarówno magistrat, jak i kasę oszczędności, kilkanaście miejskich instytucji (m.in. muzeum, straż miejska i Towarzystwo Obywatelskie) oraz mieszkania urzędników. W tym samym roku doszło do zmiany nazwy na Rathausplatz (po 1918 spolszczona jako Plac Ratuszowy). Wraz z ratuszem powstał w sąsiedztwie park miejski, w którym m.in. umieszczono głaz narzutowy w postaci czerwonego granitu skandynawskiego z czasów zlodowacenia znalezionego w Lipniku i podarowanego w 1908 bialskiemu muzeum.

W 1903 między strażą pożarną a fabryką Vogta powstała kamienica Alojzy Gwoździowskiej, z kolei w roku 1913 między ratuszem a rzeką Niwką, która płynie pod dzisiejszą ulicą Stojałowskiego, zbudowano kinoteatr miejski znany po II wojnie światowej pod nazwą Wanda. Był to budynek secesyjno–neobarokowy, na rzucie prostokąta, z mansardowym dachem, zaprojektowany przez Artura Corazzę z Igławy; rozebrano go w 1968. W latach 1914–1926 koryto Niwki na odcinku od placu do rzeki Białej zostało przykryte dzisiejszą ulicą Stojałowskiego (wówczas Augasse, w okresie międzywojennym Nad Niwką) przez co zlikwidowano most łączący plac z ulicą Ratuszową; zasklepienie pozostałej części potoku aż do kościoła Opatrzności Bożej przypadło na lata 60. XX wieku.

W 1922 w sąsiedztwie fabryki Vogta powstała nowa żelbetowa hala podobnego zakładu Fryderyka Tislowitza z zaokrąglonym narożnikiem i narożną rotundą, która pozbawiała ją wyglądu typowej budowli przemysłowej. W 1923 na rogu ulicy Ratuszowej powstał gmach Polskiego Banku Krajowego (później Bank Gospodarstwa Krajowego, dziś Pekao SA). Jest to najmłodszy istniejący obiekt przy placu. W 1938 powstała kładka piesza łącząca plac z Alejami Sułkowskiego.

W 1943 dokonano zmiany nazwy na Beskidenplatz (Plac Beskidzki), a po II wojnie światowej na Plac Bohaterów Stalingradu. W 1949 odsłonięto na placu Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej. Po rozbiórce w 1990 pozostał jego cokół, który w 2002 wykorzystano do nowego pomnika konfederatów barskich (Rada Generalna konfederacji została założona w 1769 w Białej).

Budowa Osiedla Śródmiejskiego na przełomie lat 70. i 80. XX wieku wiązało się z przekształceniem układu komunikacyjnego i wyeliminowaniem ruchu przelotowego, w tym komunikacji miejskiej, z placu, którego płyta zaczęła pełnić funkcję parkingu. W latach 90. przebudowana została płyta placu, a także wnętrza dawnej kamienicy Gwoździowskiej oraz opuszczonych hal fabrycznych (w okresie PRL Zakłady Przemysłu Wełnianego WEGA), które zaadaptowano na biura Urzędu Miejskiego. Gmach ratusza przeszedł gruntowny remont w latach 1995–1997, stopniowo odnowiono też pozostałe budynki wokół placu.

Zabudowa

• nr 1 – Ratusz w Bielsku-Białej
• nr 3–4 – kamienica o cechach neorenesansowych z drugiej połowy XIX wieku, siedziba Miejskiego Centrum Informacji Turystycznej i zarządu okręgowego partii Prawo i Sprawiedliwość
• nr 5 – dawna hala fabryki sukna Fryderyka Tislowitza wzniesiona w 1922 według projektu firmy budowlanej spadkobierców Carla Korna; w okresie PRL część Zakładów Przemysłu Wełnianego WEGA; w latach 90. XX wieku zaadaptowana na siedzibę Urzędu Stanu Cywilnego oraz części biur Urzędu Miejskiego
• nr 6 – dawna hala fabryki sukna Franza Vogta wzniesiona w 1869 i kilkukrotnie przebudowywana; w okresie PRL część Zakładów Przemysłu Wełnianego WEGA; w latach 90. XX wieku zaadaptowana na potrzeby Urzędu Miejskiego, mieści się tu większość biur związanych z bieżącą obsługą interesantów; w trakcie ostatniej przebudowy w 1996 dobudowano od tyłu przeszkloną rotundę;
• nr 7 – kamienica wybudowana w stylu secesyjnym dla Alojzy Gwoździowskiej w 1903; w latach 90. XX wieku zaadaptowana na potrzeby Urzędu Miejskiego
• nr 9 – budynek straży pożarnej z charakterystyczną nietynkowaną ceglaną elewacją wybudowany w 1891 według projektu Carla Korna, pierwotnie jednopiętrowy; pierwotną funkcję pełnił do 2009, obecnie siedziba Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego

Nie należy do numeracji, ale faktycznie tworzy północną pierzeję placu:

• Stojałowskiego 23 / Ratuszowa 4 – gmach bankowy o eklektycznym wyglądzie z elementami secesyjnymi i neoklasycznymi wybudowany w 1923 według projektu Leopolda Landaua; pierwotnie siedziba Polskiego Banku Krajowego, obecnie Pekao SA

• 

  Ratusz

• 

  Kamienica nr 3–4

• 

  Dawna fabryka Tislowitza

• 

  Dawna fabryka Vogta

• 

  Kamienica Gwoździowskiej (nr 7)

• 

  Dawny gmach straży pożarnej

• 

  Bank Pekao SA

Zobacz też

• Rynek w Bielsku-Białej
• Plac Wojska Polskiego w Bielsku-Białej

Bibliografia

• Ewa Chojecka: Architektura i urbanistyka Bielska-Białej do 1939 roku. Miasto jako dzieło sztuki. Bielsko-Biała: Urząd Miejski w Bielsku-Białej, 1994, seria: Biblioteka Bielska-Białej. ISBN 83-901390-0-6.
• Ewa Janoszek: Architektura przemysłowa Bielska-Białej w latach 1806-1939. Bielsko-Biała: Urząd Miejski w Bielsku-Białej, 2008, seria: Biblioteka Bielska-Białej. ISBN 978-83-60136-70-6.
• Piotr Kenig, Wojciech Kominiak: Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce w czasach monarchii austro-węgierskiej. Bielsko-Biała: WMW, 2008. ISBN 978-83-915603-0-3.
• Wojciech Dziubek, Wojciech Kominiak: Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce i fotografii w czasach II wojny światowej. Bielsko-Biała: beskidia.pl, 2021. ISBN 978-83-953489-1-4.

Linki zewnętrzne

• Plac Ratuszowy w serwisie fotopolska.eu
• Plac Ratuszowy na portalu polska-org.pl