Plac Sejmu Śląskiego w Katowicach

plac Sejmu Śląskiego
Śródmieście
Ilustracja
Plac Sejmu Śląskiego (2021)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „plac Sejmu Śląskiego”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „plac Sejmu Śląskiego”
Ziemia50°15′13,6″N 19°01′25,4″E/50,253774 19,023734
Plac w kwietniu 1925 roku podczas wznoszenia gmachu Sejmu Śląskiego
Plac w 1939 roku, widoczny niemiecki pomnik orła na cokole planowanego pomnika Józefa Piłsudskiego
Gmach Urzędów Niezespolonych w czasie II wojny światowej
Pomnik Wojciecha Korfantego na Placu Sejmu Śląskiego
Gmach Sejmu Śląskiego – widok od placu Sejmu Śląskiego

Plac Sejmu Śląskiego w Katowicach – plac położony w katowickiej dzielnicy Śródmieście, pomiędzy ulicą Jagiellońską, ulicą Józefa Lompy i ulicą Juliusza Ligonia. Ten plac znajduje się w pasie placów miejskich (pl. Karola Miarki, pl. Sejmu Śląskiego, pl. Bolesława Chrobrego, pl. Rady Europy)[1].

Historia

Plac wziął swoją nazwę od znajdującego się przy nim gmachu Sejmu Śląskiego, powstałego w latach 1925–1929[2]. Plac był miejscem wielu uroczystości. Plac w dwudziestoleciu międzywojennym XX wieku nosił nazwę pl. Powstańców Śląskich[3]. 15 lipca 1939 na ówczesnym Placu Powstańców Śląskich odbył się koncert Jana Kiepury i Jerzego Gardy, z którego dochód został przekazany Funduszowi Obrony Narodowej[4]. W budynku Urzędów Niezespolonych w czasie II wojny światowej, gdy Katowice były w Rzeszy Niemieckiej w budynku nazwanym Polizeipräsidium, mieściła się siedziba regionalna Gestapo, którym kierował Johann Thümmler. W czasie Polski Ludowej patronem placu był Feliks Dzierżyński[5]. 14 marca 1968 tow. I Sekr. Komitetu Wojewódzkiego PZPR Edward Gierek wygłosił przemówienie o śląskiej wodzie, co pogruchocze kości syjonistom i innym wrogom ustroju[6].

Wiosną 1977 rozpoczęto prace nad wzniesieniem budynku będącego siedzibą Centrum Kultury Katowice – dawniej Górnośląskie Centrum Kultury. Pomysłodawcą tego przedsięwzięcia był Zdzisław Grudzień – ówczesny I Sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Przez dziesięć dni zabudowania, znajdujące się w miejscu inwestycji, rozebrano. Południowa pierzeja placu została zburzona, wyburzono m.in. secesyjną willę, w którym w 1957 zainaugurowano powstanie Telewizji Katowice, budynek Hurtowni Wyrobów Tytoniowych z ogrodem oraz kilka okolicznych kamienic (posiadały adresy ul. J. Ligodnia 35 oraz ul. J. Ligonia 37-39[7]). Budynek dzisiejszej siedziby CKK został oddany do użytku 3 grudnia 1979[8]. Dyrekcja Wojewódzkiej Hali Widowiskowo Sportowej zarząd nad nim przejęła 23 marca 1982, natomiast od 1 lipca 1983 funkcjonuje nowo powołana instytucja – Centrum Kultury w Katowicach[5].

19 czerwca 1999 na placu odsłonięto pomnik Wojciecha Korfantego dłuta Zygmunta Brachmańskiego[9]. Na cokole widnieje napis: Wojciech Korfanty 1873–1939. Jedną tylko wypowiadam prośbę do ludu śląskiego, by pozostał wierny swym zasadom chrześcijańskim i swemu przywiązaniu do Polski. Akt erekcyjny pomnika wmurowano 21 czerwca 1997 w obecności wnuka Korfantego – Feliksa. Przy tej okazji Wojciech Korfanty został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego[10].

W 2009 na placu zorganizowano festyn „Miasteczko PRL” w ramach ogólnopolskich obchodów dwudziestu lat demokracji i końca PRL[11].

Opis

Plac otaczają następujące budynki:

  • gmach Sejmu Śląskiego przy ul. Jagiellońskiej 25, wzniesiony w latach 1924–1927, czterofrontowy, zbudowany według projektu L. Wojtyczki, P. Jurkiewicza i S. Żerleńskiego w stylu wtórnego klasycyzmu; koszt budowy wyniósł 13 milionów złotych; budynek posiada 634 pomieszczenia, w 1929 był budynkiem o największej kubaturze w Polsce[12]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 13 500 000 złotych[13][14]; gmach wpisano do rejestru zabytków 19 sierpnia 1978 (nr rej.: A/285/09)[2][15];
  • sześciokondygnacyjny gmach Urzędów Niezespolonych przy ul. Jagiellońskiej 23 i pl. Sejmu Śląskiego 1[9], wzniesiony w latach 1935–1936 według projektu Witolda Kłębkowskiego[3][12]; od 1990 w budynku mieści się Wydział Filologii Uniwersytetu Śląskiego[16]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 2 200 000 złotych[13]; w południowej części elewacji po lewej stronie przed II wojną światową istniała płaskorzeźba, przedstawiająca orła wpisanego w koło, której autorem był Stanisław Szukalski (w 2011 planowane jest jej odtworzenie[17][18]); 10 kwietnia 2011 w budynku odsłonięto tablicę pamiątkową, poświęconą Krystynie Bochenek[19];
  • gmach przy placu Sejmu Śląskiego 2, siedziba m.in. Katowic – Miasta Ogrodów (obiekt wzniesiono w latach 1977–1979[20]).

Pomnik Wojciecha Korfantego jest otoczony przez miejsca parkingowe. W czasie uroczystości państwowych cały plac jest niedostępny dla samochodów osobowych[21].

Instytucje

Przy placu Sejmu Śląskiego swoją siedzibę mają[22]:

Zobacz też

Przypisy

  1. Raport o stanie miasta Katowice 2005. Urząd Miasta Katowice. [dostęp 2011-07-19].
  2. a b Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007–2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  3. a b Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
  4. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 129. ISBN 978-83-7729-021-7.
  5. a b Historia istnienia Górnośląskiego Centrum Kultury. www.ck.art.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  6. Gierek – Syjoniści.avi. maropro07 2010-03-06. [dostęp 2018-03-18].
  7. Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 69, 70, ISBN 978-83-7729-502-1.
  8. Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 226, 227. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
  9. a b Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  10. Pomniki Katowic. www.katowice.eu. [dostęp 2011-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-25)]. (pol.).
  11. Miasteczko PRL na placu Sejmu Śląskiego. www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  12. a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf-Mar, 2000, s. 165. ISBN 83-913341-0-4.
  13. a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf-Mar, 2000, s. 182. ISBN 83-913341-0-4.
  14. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010–2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-07-19]
  15. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2013-03-19].
  16. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf-Mar, 2000, s. 166. ISBN 83-913341-0-4.
  17. Orzeł Szukalskiego powstanie jeszcze w tym roku. www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  18. Orzeł wujka DiCaprio może wrócić do Katowic www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-07-19]
  19. Odsłonięcie tablic upamiętniających Krystynę Bochenek www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-07-19]
  20. Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, s. 54–56, ISBN 978-83-7729-386-7, OCLC 1066105156.
  21. Plac Sejmu Śląskiego w Katowicach – parking czy plac. www.katowice.naszemiasto.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  22. Urząd Miasta Katowice: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Cz. 1, Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  23. Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek. www.ck.art.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  24. Oficjalna strona internetowa Centrum Scenografii Polskiej. www.scenografia-polska.pl. [dostęp 2011-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-10)]. (pol.).
  25. Oficjalna strona internetowa Muzeum Śląskiego w Katowicach. www.muzeumslaskie.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  26. FA-art. www.fa-art.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  27. NOSPR Katowice. www.nospr.org.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
  28. PDM – Katalog Katowickich Firm. www.pdm.net.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).

Bibliografia

  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980.
  • Katowice – Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Katowice-Śródmieście S - pl. Sejmu Śląskiego (11).jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Śródmieście. Plac Sejmu Śląskiego. Centrum Kultury Katowice
Katowice - Gmach Sejmu Śląskiego 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Gmach Sejmu Śląskiego w Katowicach. Obecnie mieści się w nim Urząd Wojewódzki.
Sejmu Slaskiego square 1939.jpg
Plac Sejmu Śląskiego w Katowicach, gmach Urzędów Niezespolonych oraz cokół planowanego pomnika Józefa Piłsudskiego, a na nim niemiecki orzeł. Nazistowska impreza w ramach Dnia Wolności (niem. Tag der Freiheit), przemawia gauleiter Joseph Wagner (1899–1945).
Katowice - GCK.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Budynek Górnośląskiego Centrum Kultury (GCK) w Katowicach (m.in. siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia).
Sejmu Slaskiego square 1925.jpg
The future Sejmu Śląskiego square during construction of the building of the Sejm of Silesia, fragment of destroyed villa.
Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Katowice - Wojciech Korfanty.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Wojciecha Korfantego w Katowicach.