Plac Wielkopolski w Poznaniu

plac Wielkopolski
	Stare Miasto
	; Widok z wieży Zamku Królewskiego
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Poprzednie nazwy	plac Sapieżyński (?–1945)
	Położenie na mapie Poznania plac Wielkopolski
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de plac Wielkopolski
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego plac Wielkopolski
	52°24′38,0″N 16°55′53,0″E/52,410556 16,931389

Aleje Marcinkowskiego i Plac Wielkopolski (u góry, po prawej) na planie Corvinusa z 1856

Stoisko owocowo-warzywne

Widok z północy - w tle Zamek Królewski i Archiwum Państwowe

Plac Wielkopolski w Poznaniu (daw. plac Sapieżyński) – rozległy, prostokątny plac położony na terenie dawnego przedmieścia Glinki, na północ od Góry Przemysła na Starym Mieście w obrębie osiedla administracyjnego Stare Miasto. Ma powierzchnię 1,54 hektara^[1].

Historia

Od czasów średniowiecznych przedmieście Glinki stanowiło teren cegielniany. W XVII i XVIII wieku funkcjonowała tu strzelnica bractwa kurkowego. W 1786 Jan Geisler nabył ten teren i otworzył jedną z pierwszych kawiarni w Poznaniu. Później ziemie te kupili Sapiehowie, co przyczyniło się do powstania nazwy plac Sapieżyński, po 1945 zmienionej na obecną. W 1800 nastąpiła regulacja placu. Do 1876 w południowej części istniał staw na spiętrzonej Bogdance (dziś płynie w kanale pod placem^[2]). Był on pozostałością po młynie Krotochwila. Dziś jest tu zagospodarowany skwer. Plac był główną areną zdarzeń podczas rozruchów głodowych w 1847^[3].

Współczesność

Obecnie większą część placu zajmuje targowisko, codziennie licznie odwiedzane przez Poznaniaków. Wokół targowiska ułożone torowiska tramwajowe tworzą pętlę, używaną wyłącznie w sytuacji awarii lub czasowych zmian w ruchu. Zabytkowa zabudowa wokół placu została w większości całkowicie zniszczona podczas II wojny światowej, ostała się tylko jedna kamienica z początku XX wieku oraz pruski budynek Archiwum Państwowego, dawniej Sądu Nadziemskiego (1879-1882). Reszta pochodzi z lat 1953-1955, kiedy to spójną koncepcję architektoniczną placu opracowali i zrealizowali architekci: Stefan Słoński, Leszek Klause, Henryk Błaszkiewicz i Henryk Kara^[4]. Historyczny układ placu, a zwłaszcza jego połączenie z dzielnicą Św. Wojciech został zniszczony w latach 70. XX wieku na skutek budowy ulicy Solnej w ramach powstającej wtedy Trasy Chwaliszewskiej (obecnie I rama komunikacyjna).

Liczba taksonów drzew jest w obrębie placu większa niż krzewów (2016)^[1].

Architektura socrealistyczna

Obecną, socrealistyczną zabudowę wybrano w drodze konkursu architektonicznego na zabudowę placu oraz przyległej ulicy Działowej. Projekty prezentowano na Regionalnym Pokazie Architektury w Poznaniu w 1952 i w warszawskiej Zachęcie w 1953 (I Krajowa Narada Architektów). Całość założenia zrealizowano w latach 1953-1956, w oparciu o skromne normatywy, co zaowocowało ciasnymi i mało funkcjonalnymi mieszkaniami. Docelowo architektura placu miała łączyć stary Poznań z nowym, a więc zastosowano w elewacjach liczne detale o charakterze historyzującym. Autorami koncepcji byli: Stefan Słoiński, Henryk Błaszkiewicz, Henryk Kara oraz Leszek Klause^[5].

Komunikacja miejska

Przez obszar placu przebiega dwutorowa trasa tramwajowa oraz okazyjnie użytkowana pętla. Północnym skrajem, w ciągu ulicy Wolnica, wytyczono przebieg linii autobusowych kursujących na zlecenie Zarządu Transportu Miejskiego w Poznaniu. Według stanu na 2 listopada 2021 r.^[6] są to następujące połączenia:

linie tramwajowe
- dzienne
  - 3 Franowo ↔ Lechicka/Naramowicka
  - 8 Górczyn PKM ↔ Miłostowo
  - 13 Junikowo ↔ Starołęka PKM
  - 16 Franowo ↔ Osiedle Sobieskiego
  - 17 Ogrody ↔ Starołęka PKM
  - 36 Osiedle Sobieskiego ↔ Plac Wielkopolski (linia specjalna na czas przebudowy ulicy Święty Marcin i Alei Marcinkowskiego^[7])
- nocne^[8]
  - 201 Osiedle Sobieskiego ↔ Unii Lubelskiej (linia nie kursuje w noce ndz. – pn. i pn. – wt.)
  - 202 Franowo ↔ Osiedle Sobieskiego (kursuje tylko w nocy pt. – sob.)
linie autobusowe
- dzienne
  - 160 Garbary PKM ↔ Stary Strzeszyn
  - 163 Garbary PKM ↔ Górczyn PKM
- nocne^[8]
  - 213 Dębiec PKM ↔ Mogileńska
  - 214 Junikowo ↔ Radojewo
  - 223 Kacza ↔ Zieliniec
  - 224 Boranta ↔ Junikowo PKM^[a]
  - 231 Poznań Główny ↔ Unii Lubelskiej (kursuje tylko w noce ndz. – pn. i pn. – wt.)

Przez plac kursuje także sezonowo (od maja do września) linia turystyczna 0 o trasie Zajezdnia Madalińskiego → Muzeum Głogowska^[b] → plac Wielkopolski → Zajezdnia Madalińskiego, obsługiwana zabytkowym taborem.

Uwagi

↑ Wybrane kursy w niedziele i święta do przystanku Plewiska/Straż Pożarna
↑ Wybrane kursy do muzeum znajdującego się na terenie zajezdni przy ulicy Głogowskiej

Przypisy

↑ ^a ^b Bożena Łukasik, ZRÓŻNICOWANIE FORM I UKŁADÓW ZIELENI NA POZNAŃSKICH PLACACH MIEJSKICH, w: TOPIARIUS STUDIA KRAJOBRAZOWE, wydanie monograficzne, tom 1, Rzeszów, 2016, s. 238, 242, ISBN 978-83-63359-18-8
↑ PawełP. Szumigała PawełP., PiotrP. Urbański PiotrP., Tożsamość miejsca w krajobrazie kulturowym miasta Poznań – odbudowa Zamku Królewskiego Przemysła II, s. 65 .
↑ Lech Trzeciakowski, O pyrze potocznie zwanej ziemniakiem lub kartoflem, w: Kronika Miasta Poznania, nr 4/2003, ss.131-133, ISSN 0137-3552
↑ Projekt - Miasto. Wspomnienia poznańskich architektów 1945-2005, HenrykH. Marcinkowski i inni, Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2013, s. 106, ISBN 978-83-7768-069-8, OCLC 871701842 .
↑ Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, s. 307, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 .
↑ Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń ZTM Poznań (pol. • ang.). ztm.poznan.pl, 2021-11-02. [dostęp 2021-11-04].
↑ Nowy łuk dla tramwajów na pl. Wiosny Ludów (pol.). Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, 2021-03-12. [dostęp 2021-11-04].
↑ ^a ^b Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań [PDF], Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, 2 listopada 2021 [dostęp 2021-11-04] (pol. • ang.).

Bibliografia

Poznań - atlas aglomeracji 1:15.000, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8
Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz, Poznań od A do Z, wyd. KAW, Poznań, 1986, ss.107-108, ISBN 83-03-01260-6
System Informacji Miejskiej na Placu

Linki zewnętrzne

Zdjęcia socrealistycznej zabudowy placu

[9] Wybrane kursy w niedziele i święta do przystanku Plewiska/Straż Pożarna

[10] Wybrane kursy do muzeum znajdującego się na terenie zajezdni przy ulicy Głogowskiej

[:0-1] Bożena Łukasik, ZRÓŻNICOWANIE FORM I UKŁADÓW ZIELENI NA POZNAŃSKICH PLACACH MIEJSKICH, w: TOPIARIUS STUDIA KRAJOBRAZOWE, wydanie monograficzne, tom 1, Rzeszów, 2016, s. 238, 242, ISBN 978-83-63359-18-8

[2] PawełP. Szumigała PawełP., PiotrP. Urbański PiotrP., Tożsamość miejsca w krajobrazie kulturowym miasta Poznań – odbudowa Zamku Królewskiego Przemysła II, s. 65 .

[3] Lech Trzeciakowski, O pyrze potocznie zwanej ziemniakiem lub kartoflem, w: Kronika Miasta Poznania, nr 4/2003, ss.131-133, ISSN 0137-3552

[4] Projekt - Miasto. Wspomnienia poznańskich architektów 1945-2005, HenrykH. Marcinkowski i inni, Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2013, s. 106, ISBN 978-83-7768-069-8, OCLC 871701842 .

[5] Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, s. 307, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 .

[ztm-dzien-6] Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń ZTM Poznań (pol. • ang.). ztm.poznan.pl, 2021-11-02. [dostęp 2021-11-04].

[7] Nowy łuk dla tramwajów na pl. Wiosny Ludów (pol.). Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, 2021-03-12. [dostęp 2021-11-04].

[ztm-noc-8] Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań [PDF], Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, 2 listopada 2021 [dostęp 2021-11-04] (pol. • ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[b]

Obszary Systemu Informacji Miejskiej	Centrum Dzielnica Cesarska Garbary (Grochowe Łąki) Grobla Piaski Piekary Przepadek Rybaki Święty Marcin Święty Wojciech Chwaliszewo Stare Miasto
Osiedla mieszkaniowe	Osiedle Nad Wartą Osiedle robotnicze na Czartorii Zespół domów profesorskich przy ul. Libelta Zespół domów urzędniczych przy ulicy Kościuszki Zespół mieszkaniowy przy Placu Bernardyńskim
Atrakcje turystyczne	Fontanna Prozerpiny Odwach Pałac Anderschów Pałac Działyńskich Pałac Górków Pałac Mielżyńskich Pręgierz Ratusz Stary Browar Studzienka Bamberki Waga miejska Zamek Cesarski Zamek Królewski
Teatry	Polski Teatr Tańca Scena na Piętrze Teatr Animacji Teatr Ósmego Dnia Teatr Muzyczny Teatr Polski Teatr U Przyjaciół Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki
Kina	Kino Apollo Kino „Malta” Kino „Muza” Kino Pałacowe Multikino Stary Browar
Miejsca kultu religijnego	Kościół św. Antoniego Padewskiego Kościół Bożego Ciała Kościół św. Franciszka Serafickiego Kościół św. Józefa Kościół św. Marcina Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława Biskupa Kościół Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia Kościół Najświętszego Zbawiciela Kościół Najświętszej Krwi Pana Jezusa Kościół Najświętszej Marii Panny Wspomożycielki Wiernych Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego Kościół Przemienienia Pańskiego Kościół Świętego Krzyża Kościół św. Wojciecha Kościół Wszystkich Świętych Synagoga
Targowiska	Plac Bernardyński Plac Wielkopolski
Stacje kolejowe	Poznań Garbary

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne