Plac Wyzwolenia w Katowicach

plac Wyzwolenia
	Janów-Nikiszowiec
	; Widok ogólny na plac Wyzwolenia od strony południowo-zachodniej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
	Położenie na mapie Katowic plac Wyzwolenia
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de plac Wyzwolenia
	Położenie na mapie województwa śląskiego plac Wyzwolenia
	50°14′37,6″N 19°04′55,8″E/50,243764 19,082174

Plac Wyzwolenia w Katowicach − plac położony w katowickiej jednostce pomocniczej Janów-Nikiszowiec, powstały około 1907–1908 roku. Jest to centralny plac^[1]^[2] historycznego założenia urbanistycznego osiedla patronackiego Nikiszowiec, popularnie nazywany rynkiem nikiszowieckim. Z placem sąsiaduje skwer Emila i Georga Zillmannów^[3].

Historia

Plac powstał wraz z budową osiedla Nikiszowiec, rozpoczętą w 1907 roku, zgodnie z założeniem projektantów − Georga i Emila Zillmannów^[4]. Jego południowo-wschodnią część miał zamykać budynek kościoła parafialnego^[5]. Do 1921 roku nosił nazwę Kirchplatz^[6], od 1921 roku − plac Kościelny (w dwudziestoleciu międzywojennym także plac Marszałka Józefa Piłsudskiego)^[7]. W budynku mieszkalnym przy placu znajdował się konsum − restauracja z szynkiem i salą widowiskową^[8]. W 1914 roku na centralnym placu rozpoczęto budowę kościoła, jednak prace przerwała I wojna światowa. Ukończono go dopiero w 1927 roku^[9].

W latach niemieckiej okupacji Polski (1939−1945) plac nosił nazwę Kirchplatz^[10], natomiast od 1945 roku funkcjonuje obecna nazwa^[7]. W latach 1952−1962 w budynku przy placu Wyzwolenia funkcjonowała świetlica zakładowa, prowadząca działalność kulturalno-oświatową^[11].

W 2010 roku plac zmodernizowano^[12]^[13]^[14]. Został wyłączony z ruchu kołowego dla samochodów, przejeżdżają natomiast przez niego autobusy ZTM (zlokalizowany jest tu przystanek Nikiszowiec Kościół^[15]). Na placu ułożono granitową kostkę^[16] w miejsce stuletniej kostki brukowej, znajdującej się wcześniej pod asfaltem^[17]^[18]. W 2011 roku Nikiszowiec został uznany za pomnik historii^[19]. Upamiętnia to tablica na fasadzie jednego z budynków przy placu Wyzwolenia.

Plac Wyzwolenia w 1912 roku
Plac Wyzwolenia w trakcie trwającej modernizacji w czerwcu 2010 roku
Zakład fotograficzny Niesporek, działający przy placu Wyzwolenia w latach 1919-2014^[20]

Obiekty zabytkowe

Kościół św. Anny przy pl. Wyzwolenia; na pierwszym planie przystanek autobusowy ZTM

Szkoła Podstawowa nr 53 przy pl. Wyzwolenia 18

Fragment bloku II, w którym mieści się agencja pocztowa

Tablica upamiętniająca uznanie Nikiszowca za pomnik historii

Plac sąsiaduje z neobarokowym kościołem pw. św. Anny. Przy placu zlokalizowane są także budynki mieszkalne i usługowe, posiadające charakterystyczne podcienia. Plac to niewielki trójkątny ryneczek osiedla, przy którym ulokowano szereg obiektów użyteczności publicznej^[21].

19 sierpnia 1978 roku osiedle robotnicze Nikiszowiec wpisano do rejestru zabytków (nr rej.: A/1230/78)^[22]^[23]. Granice ochrony obejmują cały układ przestrzenny osiedla między ulicami: Szopienicką, Zofii Nałkowskiej, torami kolejowymi i ulicą Giszowiecką oraz zespół zabudowań dawnego szpitala wraz z najbliższym otoczeniem (ulice: księdza Ficka, Giszowiecka, Odrowążów, Czechowa, Janowska, św. Anny, Garbarska, Rymarska, Zofii Nałkowskiej, Szopienicka, plac Wyzwolenia)^[21].

Obiekty zabytkowe, znajdujące się przy placu Wyzwolenia, pochodzące z lat 1908−1918^[24]:

budynki mieszkalne (pl. Wyzwolenia 1−16),
zespół budynków szkolnych (pl. Wyzwolenia 17−19),
kościół św. Anny z plebanią (pl. Wyzwolenia 21)^[25].

W 2017 odnowiono charakterystyczne róże na fasadzie budynku przy pl. Wyzwolenia 4.

Instytucje

Przy placu swoją siedzibę mają m.in.: parafia św. Anny w Katowicach-Janowie (pl. Wyzwolenia 21)^[26], Szkoła Podstawowa nr 53 (pl. Wyzwolenia 18)^[27], Urząd Pocztowy Katowice 16 (pl. Wyzwolenia 4)^[28], firmy handlowo-usługowe^[3] oraz ośrodek szkolenia kierowców^[29].

Zobacz też

Przypisy

↑ Urząd Miasta Katowice: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Cz. 1, Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].
↑ Route 4. Nikiszowiec – or the "Nikisz" (ang.). www.katowice.eu. [dostęp 2011-09-03].
↑ ^a ^b OpenStreetMap: Mapa Podstawowa (pol.). www.openstreetmap.org. [dostęp 2020-11-01].
↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 7. ISBN 978-83-87727-68-0.
↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 9. ISBN 978-83-87727-68-0.
↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 49. ISBN 978-83-87727-68-0.
↑ ^a ^b Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 136, 137. ISBN 978-83-87727-68-0.
↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 8. ISBN 978-83-87727-68-0.
↑ Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Wydawnictwo Naukowe "Śląsk", 2010, s. 269. ISBN 978-83-7164-636-2.
↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 72. ISBN 978-83-87727-68-0.
↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 104. ISBN 978-83-87727-68-0.
↑ Spotkania z mieszkańcami (pol.). www.katowice.eu. [dostęp 2011-09-03].
↑ Rewitalizacja miasta − budowa oddziału Muzeum Historii Katowic przy ul. Rymarskiej 4 (pol.). www.katowice.eu. [dostęp 2011-09-03].
↑ Anna Malinowska: Po wybrukowanym rynku na Nikiszowcu hula tylko wiatr (pol.). www.katowice.wyborcza.pl, 2010-11-25. [dostęp 2020-11-01].
↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM (pol.). rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2020-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
↑ Rynek w katowickim Nikiszowcu już na ukończeniu (pol.). www.dziennikzachodni.pl. [dostęp 2011-09-03].
↑ Anna Malinowska: Stara kostka wróci na Nikiszowiec. Ale nie na rynek (pol.). www.katowice.wyborcza.pl, 2010-06-16. [dostęp 2020-11-01].
↑ Remont rynku w Nikiszowcu. Będzie nowa nawierzchnia (pol.). www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-09-03].
↑ Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 101.
↑ Anna Malinowska: Znany zakład fotograficzny znika z Nikiszowca. Jego miejsce zajmuje Ewa Minge (pol.). katowice.wyborcza.pl, 2018-03-21. [dostęp 2020-11-01].
↑ ^a ^b Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007-2013 (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].
↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach (pol.). www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2011-09-03] .
↑ Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].
↑ Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 235. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.)
↑ Rzymskokatolicka Parafia Świętej Anny: Kontakt (pol.). www.sw-anna.wiara.org.pl. [dostęp 2020-10-31].
↑ Urząd Miasta Katowice: Szkoła Podstawowa nr 53 przy Placu Wyzwolenia 18 w Katowicach (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].
↑ Poczta Polska - Urząd Pocztowy Katowice 16 (pol.). mojekatowice.pl. [dostęp 2020-11-01].
↑ Ośrodek Szkolenia Kierowców MATRIX (pol.). oskmatrix.prv.pl. [dostęp 2020-11-01].

[autonazwa2-1] Urząd Miasta Katowice: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Cz. 1, Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].

[2] Route 4. Nikiszowiec – or the "Nikisz" (ang.). www.katowice.eu. [dostęp 2011-09-03].

[OSM-3] OpenStreetMap: Mapa Podstawowa (pol.). www.openstreetmap.org. [dostęp 2020-11-01].

[4] Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 7. ISBN 978-83-87727-68-0.

[5] Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 9. ISBN 978-83-87727-68-0.

[6] Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 49. ISBN 978-83-87727-68-0.

[tofilnazwy-7] Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 136, 137. ISBN 978-83-87727-68-0.

[8] Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 8. ISBN 978-83-87727-68-0.

[9] Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Wydawnictwo Naukowe "Śląsk", 2010, s. 269. ISBN 978-83-7164-636-2.

[10] Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 72. ISBN 978-83-87727-68-0.

[11] Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 104. ISBN 978-83-87727-68-0.

[12] Spotkania z mieszkańcami (pol.). www.katowice.eu. [dostęp 2011-09-03].

[13] Rewitalizacja miasta − budowa oddziału Muzeum Historii Katowic przy ul. Rymarskiej 4 (pol.). www.katowice.eu. [dostęp 2011-09-03].

[14] Anna Malinowska: Po wybrukowanym rynku na Nikiszowcu hula tylko wiatr (pol.). www.katowice.wyborcza.pl, 2010-11-25. [dostęp 2020-11-01].

[ZTMRJ-15] Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM (pol.). rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2020-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].

[16] Rynek w katowickim Nikiszowcu już na ukończeniu (pol.). www.dziennikzachodni.pl. [dostęp 2011-09-03].

[17] Anna Malinowska: Stara kostka wróci na Nikiszowiec. Ale nie na rynek (pol.). www.katowice.wyborcza.pl, 2010-06-16. [dostęp 2020-11-01].

[18] Remont rynku w Nikiszowcu. Będzie nowa nawierzchnia (pol.). www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-09-03].

[19] Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 101.

[20] Anna Malinowska: Znany zakład fotograficzny znika z Nikiszowca. Jego miejsce zajmuje Ewa Minge (pol.). katowice.wyborcza.pl, 2018-03-21. [dostęp 2020-11-01].

[bippdf-21] Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007-2013 (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].

[autonazwa66-22] Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach (pol.). www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].

[zabytek-23] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2011-09-03] .

[UMKtowicezabytk-24] Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].

[uliceiplace-25] Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 235. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.)

[ParKontakt-26] Rzymskokatolicka Parafia Świętej Anny: Kontakt (pol.). www.sw-anna.wiara.org.pl. [dostęp 2020-10-31].

[27] Urząd Miasta Katowice: Szkoła Podstawowa nr 53 przy Placu Wyzwolenia 18 w Katowicach (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03].

[28] Poczta Polska - Urząd Pocztowy Katowice 16 (pol.). mojekatowice.pl. [dostęp 2020-11-01].

[29] Ośrodek Szkolenia Kierowców MATRIX (pol.). oskmatrix.prv.pl. [dostęp 2020-11-01].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

Ulice	ul. Grodowa ul. Leśnego Potoku ul. Lwowska ul. Oswobodzenia ul. Szopienicka ul. T. Ociepki ul. Zamkowa
Place i skwery	pl. Wyzwolenia skw. E. i G. Zillmannów

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne