Plac Zgody we Wrocławiu

plac Zgody
Przedmieście Oławskie
Ilustracja
Muzeum Etnograficzne
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Długość

155 m

Przebieg
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatłaPL road sign A-21.svgul. Traugutta
ul. Żabia Ścieżka
Ikona ulica koniec T.svgul. Zgodna
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „plac Zgody”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „plac Zgody”
51°05′59,763″N 17°03′11,255″E/51,099934 17,053126
Kamienica nr 7.
Kamienice nr 9-13.
Kamienica nr 13.
Budynek nr 1-5.
Ul. Zgodna 15, w tle ul. Kościuszki.
Ul. Traugutta i plac.
Budynek dawnego szpitala.

Plac Zgody (dawniej niem.: Webskyplatz) – plac położony we Wrocławiu na osiedlu Przedmieście Oławskie (dawniej niem.:Ohlauer Vorstadt), w obrębie dzielnicy Krzyki[1][2][3][4]. Tu mieści się dawny tzw. Letni Pałac Biskupów Wrocławskich, w którym obecnie ma swoją siedzibę Muzeum Etnograficzne[a][1][5][6].

Historia

Obszar w obrębie którego położony jest plac Zgody został włączony do miasta w 1808 roku[2][7]. Plan zabudowy tych obszarów położony na lewym brzegu rzeki Odry został sporządzony w 1856 roku i zabudowę realizowano sukcesywnie w XIX i XX wieku[2].

Główną ulicą Przedmieścia Oławskiego, która wcześniej stanowiła fragment średniowiecznej drogi do Oławy, była współczesna ulica Generała Romualda Traugutta, przebiegająca bezpośrednio przy terenie placu[7]. Natomiast w miejscu samego placu położony był tzw. Biały Folwark (Parschner Vorwerk, Allodium Album, Weisses Vorwerk), w obrębie majątku ziemskiego należącego do biskupów wrocławskich na gruntach lokacyjnych dawnej wsi Parschowici, który wzmiankowany jest od około 1360 roku, oraz letni Pałac Biskupów Wrocławskich, zbudowany około 1732–1737, z fundacji kardynała Philippa Ludwiga von Sinzendorf, prawdopodobnie wg projektu Chistopha Hacknera[1][7][8][9][10][11]. Obiekt nie był użytkowany przez biskupów od 1751 roku, odzyskany został w 1795 roku, a następnie w 1880 roku sprzedany Egmontowi Websky. Został wówczas – po przejęciu obiekt przez rodzinę Websky – rozbudowany wg projektu firmy Brost&Grosser. Pozostawał w ich władaniu do 1905 roku[1][9][12]. W pałacu od 1907 roku mieścił się urząd stanu cywilnego. Budynek zniszczony w 1945 roku podczas II wojny światowej został odbudowany, z uproszczeniami, w latach 1962–1965. Użytkowany był jako dom aktora, następnie od 2004 roku swoją siedzibę znalazło tu Muzeum Etnograficzne – oddział Muzeum Miejskiego, a następnie Muzeum Narodowego założonego 1.01.2000 rok[9][13][14].

Sam plac natomiast, wraz z ulicą Zgodną, został wytyczony w ramach parcelacji działki na której położone były wyżej opisane obiekty w 1908 roku[1][7][8], po rozebraniu w 1906 roku budynków gospodarczych dawnego folwarku i funkcjonujących w tych budynkach w latach 1803–1880 fabryki cykorii[8]. Wokół placu, w miejscu otaczającego pałac założenia parkowego, powstała zabudowa w postaci kamienic czynszowych w zabudowie ciągłej z lat 1898–1910. Budynki te zostały częściowo zniszczone podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku. Zabudowa została uzupełniona częściowo budynkami plombowymi z lat 1980–1990. Wybudowano między innymi budynek nr 3-7 w latach 1986–1992 według projektu A. Boryska[1][9]. Plac położony jest w obszarze zalanym podczas powodzi w 1997 roku[15].

Nazwy placu

Plac w swojej historii nosił następujące nazwy[1][4]:

  • Webskyplatz
  • Zgody.

Nazwa wcześniejsza placu – Webskyplatz – upamiętnia mieszkającego przy tym placu właściciela tzw. "Białego Folwarku", Egmonta Websky, (urodzony 17.06.1827 roku w Głuszycy, zmarły 26.02.1906 roku we Wrocławiu). Był on również przemysłowcem działającym w branży tekstylnej oraz tajnym, komunalnym radcą państwowym. Założył przy placu Muzeum Sztuki w pałacu biskupa Schaffgotscha[1][4][16].

Nazwa Plac Zgody nawiązuje do nazwy przyległej ulicy – ulica Zgodna[1].

Ulice

Do placu Zgody przypisana jest ulica od długości 155 m, biegnąca od ulicy Generała Romualda Traugutta, skręcająca pod kątem zbliżonym do prostego i dalej biegnąca do ulicy Zgodnej. Należy ona do kategorii drogowej – droga gminna, oraz klasy drogowej – D (droga dojazdowa)[17][18][19].

Ulice w najbliższym sąsiedztwie placu:

W ulicy Generała Romualda Traugutta przy placu znajduje się torowisko tramwajowe[27]. Położony w pobliżu przystanek nosi nazwę zaczerpniętą od tego placu – "Plac Zgody"[28].

Zabudowa i zagospodarowanie

Plac ma kształt trapezoidalny, o wymiarach około 100 na 50-70 m. Jego zagospodarowanie otwiera przestrzeń palcu ku ulicy Generała Romualda Traugutta, poprzez zieleniec, w obrębie którego położony jest dawny letni pałac biskupów wrocławskich[1].

Przy placu położone są budynki w zabudowie ciągłej pierzei północno-zachodniej i południowo-zachodniej o numerach 3, 5, 7, 9, 11, 13, obejmujące zachowane kamienice oraz uzupełniającą zabudowę plombową[1][29]. Kolejne kamienice tej zabudowy położone już przy ulicy Zgodnej mają nadane kolejne numery (od numeru 15 i dalej)[30]. Południowo-wschodnią pierzeję stanowi współczesna zabudowa mieszkalno-usługowa przy ul. Zgodnej 2, 4, 6[30].

W obrębie placu położony jest dawny letni Pałac Biskupów Wrocławskich, w którym od października 2004 roku mieści się Muzeum Etnograficzne[a], stanowiące oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Pierwsza wystawa stała w nowej siedzibie została otwarta w maju 2006 roku[5][9][13]. Sam budynek reprezentuje niewielki pałac barokowy (przebudowa w stylu neobarokowym), z okazałym ogrodem w stylu francuskim[9]. Pozostała część obszaru wraz z przypałacowym ogrodem – kwartału placu otoczonego ulicą przynależną do placu oraz ulicą Zgodną i ulicą Generała Romualda Traugutta o powierzchni 0,23 ha – przeznaczona jest na tereny zieleni z możliwością lokalizacji obiektu szczególnego, takiego jak np. fontanny, pomniki, rzeźby lub podobne[19][31].

Po przeciwnej do placu stronie ulicy Generała Romualda Traugutta, na północny wschód od placu, znajduje się kompleks budynków szpitalnych[b] zajmujących teren o powierzchni około półtora hektara[7][32][33] (współcześnie około 2,34 ha[24]). Powstał w latach 1852–1913 jako Szpital "Bethanien". Tu mieścił się po wojnie Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka – Centrum Medycyny Ratunkowej (obecnie przeniesiony do nowego kompleksu na Stabłowicach)[7][23][34][32][33]. W ramach tego kompleksu zachowały się także ruiny kaplicy ewangelickiej "Bethanien"[c] (z 1873 roku), przylegające do ulicy Żabia Ścieżka[7][23][24][35].

Ochrona i zabytki

Obszar Przedmieścia Oławskiego podlega ochronie konserwatorskiej, między innymi w zakresie historycznego, urbanistycznego układu przestrzennego z XIII-XIX wieku i wpisany jest do rejestru zabytków decyzją nr 538/A/05 z dnia 20.06.2005 roku[36][37][38]. Sam obszar placu (wraz z fragmentem ulicy Zgodnej) objęty został strefą ochrony konserwatorskiej[19]

Ochronie i wpisowi do ewidencji zabytków podlega Letni Pałac Biskupów[a] z lat 1732–1737 wpisany pod nr A/2793/182 z dnia 15.02.1962 roku[6][39][40][41], a wcześniej pon nr rej. Z/4 z 24.04.1958 roku[40]. Ponadto w wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków wymienne są kamienice przy placu Zgody numery: 9, 11, 13[42][43][44]. W ewidencjach tych figuruje także kamienica położone na rogu placu i ulicy Generała Romualda Traugutta, numery 107/109[45][46][47]. W gminnej ewidencji wymieniono także budynki kompleksu szpitalnego[48]. Za zabytek została uznana także kaplica "Bethanien" i budynek mieszkalny, wpisane pod numerem A/2357/435/Wm z 30.12.1987 roku[49][50][51].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b c Adres administracyjny Muzeum Etnograficznego: Ulica Generała Romualda Traugutta 111/113 we Wrocławiu. W przywołanym tu pliku stanowiącym wyciąg z rejestru zabytków Województwa Dolnośląskiego, błędnie określono adres na numery 111/112, podobnie jak w ewidencji wojewódzkiej.
  2. ↑ Adres administracyjny kompleksu budynków dawnego szpitala obejmuje numery od 110 (112) do 120 przy Ulicy Generała Romualda Traugutta we Wrocławiu.
  3. ↑ Adres administracyjny kaplicy: Żabia Ścieżka 1 we Wrocławiu.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Harasimowicz 2006 ↓, s. 1022 (Zgody).
  2. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 722 (Przedmieście Oławskie).
  3. ↑ Wratislavia.net osiedla 2012 ↓.
  4. ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 161 (Webskyplatz).
  5. ↑ a b Muzeum Etnograficzne b.d. ↓.
  6. ↑ a b WUOZ 2016 ↓, poz. 9122.
  7. ↑ a b c d e f g h Harasimowicz 2006 ↓, s. 918-919 (Traugutta Romualda).
  8. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 71 (Biały Folwark ).
  9. ↑ a b c d e f Harasimowicz 2006 ↓, s. 478 (Letni pałac b. wr.).
  10. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 806 (Sinzendorf Philipp graf von).
  11. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 261 (Hacknder Chistoph).
  12. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 95 (Brost & Grosser).
  13. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 567 (Muzeum Etnograficzne).
  14. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 568-569 (Muzeum Narodowe).
  15. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 709-710 (Powodzie).
  16. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 947 (Websky Egmont).
  17. ↑ a b c ZDiUM 2016 ↓, poz. 5089 (Zgody plac.
  18. ↑ MPZP 2008 ↓, § 32 ust. 2 pkt 1.
  19. ↑ a b c MPZP 2008 ↓, Zał. 1 Rysunek planu.
  20. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 84 (Klosestr.).
  21. ↑ ZDiUM 2016 ↓, poz. 5088 (Zgodna.
  22. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 161 (Webskystr.).
  23. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 1037 (Żabia Ścieżka).
  24. ↑ a b c MPZP 2002 ↓, zał. 1 Rysunek planu.
  25. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków b.d. ↓, poz. 10240.
  26. ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 10298.
  27. ↑ MPZP 2002 ↓, § 36 ust. 1 i 2.
  28. ↑ www.wroclaw.pl 2016 ↓.
  29. ↑ SIP Wrocław, pl. Zgody 2015 ↓.
  30. ↑ a b SIP Wrocław, ul. Zgodna 2015 ↓.
  31. ↑ MPZP 2008 ↓, § 24, § 2 pkt 5.
  32. ↑ a b Szpital im. Marciniaka b.d. ↓.
  33. ↑ a b MPZP 2002 ↓, § 27 ust. 1.
  34. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 68-69 (Bethanien).
  35. ↑ MPZP 2002 ↓, § 27 ust. 2 pkt 1 lit. a.
  36. ↑ MPZP 2008 ↓, § 8 ust. 1 i 2.
  37. ↑ NID 2016 ↓, s. 203.
  38. ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 53.
  39. ↑ MPZP 2008 ↓, § 8 ust. 3 pkt 2.
  40. ↑ a b NID 2016 ↓, s. 228.
  41. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków b.d. ↓, poz. 9078.
  42. ↑ MPZP 2008 ↓, § 8 ust. 4 pkt 10.
  43. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków b.d. ↓, poz. 10192-10194.
  44. ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 10251-10253.
  45. ↑ MPZP 2008 ↓, § 8 ust. 4 pkt 7.
  46. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków b.d. ↓, poz. 9077.
  47. ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 9121.
  48. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków b.d. ↓, poz. 9079-9084.
  49. ↑ NID 2016 ↓, s. 205.
  50. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków b.d. ↓, poz. 10238-10239.
  51. ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 10296-10297.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Plac Zgody, [w:] woj. dolnośląskie, Wrocław, Przedmieście Oławskie [online], fotopolska.eu [dostęp 2016-08-05] (pol.).
  • pl. Zgody, [w:] Wrocław, Przedmieście Oławskie [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2016-08-05] (pol.).
  • Plac Zgody, wikimapia.org [dostęp 2016-08-05] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Ikona ulica skrzyżowanie.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona skrzyżowania
PL road sign A-21.svg
Znak drogowy A-21: Uwaga na tramwaj
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Wrocław location map2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Wrocławia, Polska
Traffic lights icon.svg
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
Ikona ulica koniec T.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - zakończenie skrzyżowaniem
Wrocław - fotopolska.eu (253204).jpg
(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Plac Zgody, z prawej strony dawny pałac Webskych.
7489 ulica Traugutta skrzyzowanie z Placem Zgody. Foto B. Maliszewska.jpg
Autor: Barbara Maliszewska, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Wrocław, układ urbanistyczny Przedmieścia Oławskiego, XIII, XIX
5926 Kamienice na placu Zgody i fr. Muzeum Etnogralicznego foto B.Maliszewska.jpg
Autor: Barbara Maliszewska, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Wrocław, układ urbanistyczny Przedmieścia Oławskiego, XIII, XIX
Muzeum Etnograficzne, Wrocław.jpg
Autor: Garzena, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wrocław, pl Zgody - Muzeum Etnograficzne (zabytek nr A/2793/182)