Plac Zwycięstwa w Łodzi

plac Zwycięstwa
Fabryczna Widzew
Ilustracja
Domy scheiblerowskie na Wodnym Rynku
Państwo Polska
MiejscowośćŁódź
Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, w centrum znajduje się punkt z opisem „plac Zwycięstwa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „plac Zwycięstwa”
Ziemia51°45′40,9″N 19°28′29,3″E/51,761367 19,474800

Plac Zwycięstwa w Łodzi (do wybuchu II wojny światowej Wodny Rynek) – jeden z najstarszych łódzkich placów. Plac jest otoczony ulicami: Wodną (od wschodu) i Targową (od zachodu).

Plac powstał na początku lat 40. XIX wieku wraz z resztą wytyczonej wówczas Nowej Dzielnicy. Zajął teren między posiadłami wodno-fabrycznymi w osadzie włókienniczej Łódka a ogrodami Nowego Miasta i objął obszar lasu ekonomii Łaznów. Karol Scheibler około roku 1865, w północnej części Wodnego Rynku, wybudował istniejące do dzisiaj osiedle robotnicze w postaci szeregu bliźniaczych domów. Po przeciwnej stronie plac sąsiaduje z parkiem Źródliska.

Widok na Wodny Rynek od strony północno-zachodniej, lata 90. XIX wieku. W dalszym planie zabudowania fabryczne i pałac Karola Scheiblera
Targ na Wodnym Rynku przed II wojną światową

Plac nie spełnia już dawnej funkcji placu targowego[1]. Został przedzielony na dwie części przez wybudowaną w latach 70. dwujezdniową trasę W-Z (obecnie al. Piłsudskiego). Północna część placu spełnia rolę parkingu. Południowa część, sąsiadująca z parkiem Źródliska, została przekształcona w skwer, któremu w 2009 roku nadano imię Leona Niemczyka[2]. Obie części placu łączy jedynie przejście podziemne, prowadzące także na przystanek tramwajowy na trasie W-Z. Targ został natomiast przeniesiony o ok. 250 metrów na północ, na plac przy ul. Nawrot między ul. Targową a ul. Wodną.

W grudniu 2017 wojewoda łódzki w drodze zarządzenia zastępczego nadał placowi Zwycięstwa nową nazwę plac Lecha Kaczyńskiego[3]. Łódzcy radni podjęli decyzję o zaskarżeniu zarządzenia wojewody do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego[4]. Niezależnie od tego faktu, 5 stycznia 2018 roku, na nadzwyczajnej sesji Rady Miejskiej przyjęto uchwałę zmieniającą nazwę z placu Lecha Kaczyńskiego na plac Zwycięstwa[5][6]. Za przywróceniem dotychczasowej nazwy placu (jednak ze zmianą uzasadnienia nazwy na zwycięstwo Polski nad Rosją Radziecką w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku[7]) głosowało 25 radnych, 12 było przeciw[8]. 2 lutego w rozstrzygnięciu nadzorczym wojewoda stwierdził nieważność uchwały[9].

Przypisy

  1. „Targowiska w Łodzi” na stronie Archiwum Państwowego w Łodzi.
  2. Łódź. Jest skwer im. Leona Niemczyka ::: Artykuły ::: Encyklopedia teatru polskiego, www.encyklopediateatru.pl [dostęp 2018-01-03] (pol.).
  3. m, Dekomunizacja 28 łódzkich ulic., tulodz.com, 14 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-15] (pol.).
  4. Wyborcza.pl, lodz.wyborcza.pl [dostęp 2017-12-31].
  5. Uchwała nr LXIV/1650/18 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 5 stycznia 2018 r. zmieniająca nazwę Placu Lecha Kaczyńskiego na plac Zwycięstwa. „Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego”. 2018 (poz. 454), s. 1, 2018-01-23. Łódź: Zarząd Województwa Łódzkiego. [dostęp 2018-01-25]. 
  6. Marcin Bereszczyński: Plac Zwycięstwa w Łodzi. Wojewoda potwierdził, że od 7 lutego zacznie obowiązywać stara-nowa nazwa. W: Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-01-25. [dostęp 2018-01-25].
  7. Nazwy ulic. Konsultacje społeczne i sesja nadzwyczajna – Urząd Miasta Łodzi, uml.lodz.pl [dostęp 2018-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-03] (pol.).
  8. Rada Miejska w Łodzi, www.facebook.com [dostęp 2018-01-05] (pol.).
  9. Marcin Bereszczyński: Dekomunizacja nazw ulic w Łodzi. Kolejna bitwa w wojnie o plac Zwycięstwa. Wojewoda uchylił uchwałę Rady Miejskiej. W: Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-02-02. [dostęp 2018-02-02].

Media użyte na tej stronie

Łódź location map 2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors, edited by User:Dwie szyszki
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Łódź, Poland
Ta mapa of Łódź została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Bronisław Wilkoszewski – Wodny Rynek.jpg

Fotografia przedstawia widok Wodnego Rynku w kierunku południowym (obecnie plac Zwycięstwa przy alei Piłsudskiego, z prawej strony widoczny fragment ulicy Targowej). Widoczne są zabudowania fabryczne Karola Scheiblera i jego pałac. Rynek wytyczono w 1840 roku. W 1854 roku Scheibler otrzymał od władz miasta plac przy Wodnym Rynku, na którym rozpoczął budowę zespołu fabrycznego, nazywanego później „Centralą”. Od 1855 roku na Wodnym Rynku powstawały: przędzalnie bawełny, tkalnie, magazyny i wykończalnie. Dodatkowo w latach 1865–1868 zbudowano zespół pięciu domów robotniczych (na północnej stronie placu, niewidoczne na zdjęciu). Obok fabryki w 1855 roku Scheibler wybudował dom mieszkalny dla siebie i swojej rodziny, w 1865 rozbudowano go według projektu Jana Karola Mertschinga do postaci pałacyku i dobudowano jedno piętro. Znacząca zmiana w wyglądzie rezydencji nastąpiła po śmierci Karola Scheiblera, kiedy to wdowa po nim zleciła projekt przebudowy spokrewnionemu z nią warszawskiemu architektowi Edwardowi Lilpopowi. Modernizacja, dzięki której gmach zyskał neorenesansowy charakter, przebiegała w latach 1884-1886. Pałac pełnił przede wszystkim funkcję mieszkalną, chociaż posiadał sale reprezentacyjne: salę lustrzano-koncertową czy palarnię w stylu mauretańskim. W rezydencji działała pierwsza winda w Łodzi, który to wynalazek Karol Scheibler podpatrzył w Paryżu i zapragnął umieścić u siebie w domu. Pałac pozostawał w posiadaniu rodziny Scheiblerów do roku 1932, kiedy to zamieszkał w nim Feliks Maciszewski, przedstawiciel Banku Gospodarstwa Krajowego, głównego wierzyciela zadłużonego przedsiębiorstwa. W czasie II wojny światowej pałac zajmowany był przez Wermacht. Od czerwca 1945 do roku 1950 budynek był siedzibą Politechniki Łódzkiej. W kolejnych latach jego lokatorzy często się zmieniali, a byli to: Biuro Dokumentacji Technicznej Remontów Budowlanych Przemysłu Lekkiego, Łódzkie Zakłady Remontowo-Montażowe Przemysłu Lekkiego, Ministerstwo Przemysłu Lekkiego, Liceum Bibliotekarskie, Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia, Łódzki Oddział Przedsiębiorstwa Państwowego Pracowni Konserwacji Zabytków, Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Wojewódzki Konserwator Zabytków. 1 kwietnia 1986 roku stał się siedzibą Muzeum Kinematografii w Łodzi. Od 2015 roku, na mocy rozporządzenia Prezydenta RP, został częścią Pomnika Historii „Łódź – Wielokulturowy Krajobraz Miasta Przemysłowego”. Wnętrza pałacu zagrały w „Ziemi obiecanej”, serialu „Stawka większa niż życie”, „ Powrocie wilczycy”, "Między ustami a brzegiem pucharu", "Pożegnaniu jesieni" i innych. Parterowy budynek widoczny w lewym rogu zdjęcia to dom Towarzystwa Strzeleckiego wybudowany w 1880 roku nieopodal mieszczącej się w pobliskim parku Źródliska strzelnicy. W budynku znajdowała się duża sala, w której odbywały się różne uroczystości. Po rozwiązaniu Towarzystwa Strzeleckiego gmach w 1911 roku stał się siedzibą świeżo założonej w Łodzi Resursy Rzemieślniczej. Po I wojnie światowej mieściła się w nim wypożyczalnia książek oraz Miejski Kinematograf Oświatowy, w którym wyświetlano w filmy naukowe i rozrywkowe dla młodzieży szkolnej i robotników. Sala kina była też udostępniana na wiece i masówki robotnicze, poprzedzające wystąpienia strajkowe. Oprócz tego w budynku znajdowało się też pomieszczenie Miejskiego Uniwersytetu Powszechnego. Budynek został rozebrany w końcu lat 30. XX wieku.

Fotografia pochodzi z wydanego w 1896 roku albumu Bronisława Wilkoszewskiego „Widoki m. Łodzi”. Saryusz Bronisław Paweł Wilkoszewski (1847-1901), zwany "łódzkim Canaletto" był mistrzem fotografii ilustracyjnej. Udokumentował zabudowę Łodzi z końca XIX wieku przede wszystkim wille, fabryki, budynki użyteczności publicznej, obiekty sakralne, ulicę Piotrkowską. Jego zakład fotograficzny znajdował się w willi "Trianon" w Pasażu Meyera 5 (obecnie ulica Moniuszki).
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Wodny Rynek-Plac Zwycięstawa w Łodzi -3739 MZW.tif
Autor: M Z Wojalski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Domy Scheiblerowskie na Wodnym Rynku (Placu Zwycięstwa) w Lodzi