Platon (Rożdiestwienski)

Platon

Porfirij Rożdiestwienski
Metropolita całej Ameryki i Kanady
Kraj działania	Stany Zjednoczone
Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1866 gubernia kurska
Data i miejsce śmierci	7 kwietnia 1934 USA
Metropolita całej Ameryki i Kanady
Okres sprawowania	1922–1934
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Śluby zakonne	1894
Prezbiterat	6 stycznia 1887
Chirotonia biskupia	1902

Jako arcybiskup amerykański z wikariuszami archieparchii: biskupem Brooklynu Rafałem oraz biskupem Alaski Aleksandrem (z prawej)

Platon, imię świeckie Porfirij Fiedorowicz Rożdiestwienski (ur. 23 lutego 1866 w guberni kurskiej, zm. 7 kwietnia 1934 w USA) – biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Ostatni egzarcha Gruzji w episkopacie tegoż Kościoła, następnie metropolita całej Ameryki i Kanady. W 1924 w niejasnych okolicznościach odwołany z urzędu przez patriarchę moskiewskiego Tichona, odmówił wykonania jego polecenia i został wykluczony z Kościoła jako sprawca rozłamu w kanonicznej Cerkwi. Mimo to przez kolejne 10 lat, do swojej śmierci, kierował autonomiczną Metropolią amerykańską, złożoną z dawnych struktur Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na kontynencie amerykańskim, które nie uznały ważności dekretu patriarchy. Uważany za współtwórcę autokefalii Kościoła Prawosławnego w Ameryce^[1].

Życiorys

Młodość i wczesna działalność

Urodził się w rodzinie kapłana prawosławnego^[1]. W 1886 ukończył naukę w seminarium duchownym w Kursku, po czym ożenił się. 6 stycznia 1887 przyjął święcenia kapłańskie i został skierowany do pracy duszpasterskiej w eparchii kurskiej. W 1891, po urodzeniu córki, zmarła jego żona^[1].

W 1895 duchowny ukończył Kijowską Akademię Duchowną. Będąc jeszcze studentem, w 1894, złożył wieczyste śluby zakonne, przyjmując imię zakonne Platon. Po ukończeniu nauki został zatrudniony w Akademii jako wykładowca. W 1898 uzyskał tytuł naukowy magistra nauk teologicznych, zaś w 1902 stanął na czele uczelni jako jej rektor^[1]. W tym samym roku miała miejsce jego chirotonia na biskupa czehryńskiego, wikariusza eparchii kijowskiej^[1]. Był deputowanym II Dumy (wybrany w 1907)^[1].

Przed rewolucją październikową

8 czerwca 1907 biskup Platon został podniesiony do godności arcybiskupiej i przeniesiony na katedrę Aleutów i Ameryki Północnej. Na katedrze tej kontynuował działalność swojego poprzednika, Tichona (Bieławina), otwierając nowe parafie i prowadząc działalność misyjną^[1]. 20 marca 1914 został przeniesiony na katedrę kiszyniowską i chocimską, zaś w roku następnym, 15 grudnia, mianowany egzarchą Gruzji z tytułem arcybiskupa kartlijskiego i kachetyńskiego^[1]. Jako biskup w szczególny sposób interesował się zagadnieniami pracy misyjnej, zasiadał w organach Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego odpowiedzialnych za tego typu działalność^[1].

13 sierpnia 1917 został podniesiony do godności metropolity i otrzymał tytuł egzarchy Kaukazu, metropolity Tyflisu^[1].

Metropolita całej Ameryki i Kanady

Brał udział w Soborze Lokalnym Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 1917–1918, w czasie którego był wymieniany jako liczący się kandydat na przyszłego patriarchę. W grudniu tego samego roku został członkiem Świętego Synodu Kościoła. W styczniu roku następnego udał się na Sobór Wszechukraiński, gdzie stał na czele delegacji reprezentującego Patriarchat Moskiewski. 22 lutego 1918 został wyznaczony na ordynariusza eparchii chersońskiej i odeskiej^[1].

W pierwszych latach wojny domowej w Rosji zaangażował się po stronie Białych^[2]. Brał udział w organizacji Tymczasowego wyższego zarządu cerkiewnego na południowym wschodzie Rosji^[3]. W 1920 r., ewakuując się razem z odchodzącymi wojskami białych, wyjechał z Odessy do Stanów Zjednoczonych^[2], gdzie uważano go już za zabitego przez bolszewików^[1]. Metropolita Platon został nieformalnie uznany za specjalnego przedstawiciela patriarchy Tichona w Stanach Zjednoczonych, wspierającego arcybiskupa Aleksandra (Niemołowskiego) w zarządzaniu strukturami Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na kontynencie amerykańskim^[1]. Ponadto w 1921 duchowny wziął udział w zjeździe rosyjskich biskupów na emigracji w Karłowicach Sremskich, gdzie został powołany do Soboru Biskupów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji^[4].

W 1922, gdy arcybiskup Aleksander zrezygnował z urzędu zwierzchnika archieparchii amerykańskiej, metropolita Platon zaczął pełnić jego obowiązki jako locum tenens, po czym został ordynariuszem archieparchii na mocy decyzji III Soboru Wszechamerykańskiego, z tytułem metropolity całej Ameryki i Kanady^[5].

Patriarcha Tichon początkowo zatwierdził wybór metropolity Platona jako kanoniczny, jednak już w roku 1924 na łamach prasy radzieckiej ukazał się jego dekret usuwający hierarchę z urzędu z powodu „kontrrewolucyjnej działalności antyradzieckiej”. Sam duchowny uznał akt ten za wymuszony na patriarsze lub też całkowicie sfałszowany, twierdził również, że nie zapoznał się nawet z jego pełną treścią. Jego stanowisko poparł IV Sobór Wszechamerykański, zwołany w tym samym roku w Detroit, który ogłosił również, iż wobec niemożności utrzymywania normalnych stosunków między patriarchą Moskwy a podległą mu strukturą w Ameryce ta ostatnia ogłasza czasową autonomię, do momentu zwołania w Rosji soboru lokalnego^[2]. Z powodu odmowy wykonania polecenia Tichona metropolita Platon został uznany za sprawcę schizmy w Kościele, wyłączony z Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, zaś o jego losach miał przesądzić sąd biskupów^[6].

Metropolita Platon pozostawał również hierarchą Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji, z którego wystąpił dopiero w 1926, razem z egzarchą zachodnioeuropejskim metropolitą Eulogiuszem. Obydwaj duchowni zaprotestowali w ten sposób przeciwko politycznemu zaangażowaniu Kościoła Zagranicznego po stronie rosyjskiej emigracji monarchistycznej^[4].

W 1928 metropolita Platon zwrócił się do locum tenens patriarchatu moskiewskiego metropolity Sergiusza z prośbą o potwierdzenie autonomicznego statusu Metropolii (taką nazwę przyjęła archieparchia amerykańska). Nie uzyskał jednak spodziewanej aprobaty, w dodatku odmówił złożenia wymaganej przez Sergiusza obietnicy lojalności wobec rządu ZSRR. Po przedłużającej się wymianie listów metropolita Sergiusz skierował w 1933 na inspekcję do USA arcybiskupa Beniamina (Fiedczenkowa), po czym mianował właśnie jego patriarszym egzarchą w Ameryce. W Metropolii doszło do podziału. Część parafii zgłosiła akces do egzarchatu powołanego przez Sergiusza, część włączyła się do eparchii północnoamerykańskiej Kościoła Zagranicznego, jednak zdecydowana większość uważała za prawowitego metropolitę jedynie Platona^[7]. Duchowny zmarł w roku następnym, pozostając formalnie poza Rosyjskim Kościołem Prawosławnym. Został pochowany w monasterze św. Tichona w South Canaan^[1]. W 1946 patriarcha moskiewski Aleksy I symbolicznie unieważnił pośmiertnie jego usunięcie z Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Pospielovsky D., The Russian Church under the Soviet regime 1917–1982, St. Vladimir's Seminary Press, New York 1984, t.I–II, ISBN 0-88141-033-0