Plecha

Plecha wielkomorszczu gruszkonośnego

Plecha pleśniaka białego z zarodniami

Plecha grzybów (boczniak ostrygowaty)

Plecha porostnicy wielokształtnej

Plecha (thallus) – wegetatywne ciało organizmów zaliczanych w dawnych systemach taksonomicznych do roślin, niezróżnicowane na korzeń i pęd. Większość botaników za plechę nie uważa ciał jednokomórkowych, z wyjątkiem komórczaków^[1][2]. Rzadziej plechą określa się ponadto ciała jednokomórkowych glonów i grzybów (lub protistów grzybopodobnych)^[3] lub beztkankowych roślin lądowych, np. wątrobowców^[4]. Organizmy zbudowane z plechy określa się zbiorczą nazwą plechowce (Thallophyta), do których należą glony i grzyby (w szerokim tych pojęć znaczeniu, łącznie z protistami). U grzybów plecha nazywana jest grzybnią i składa się z nitkowatych strzępek.

Stopnie organizacji plechy

Ze względu na budowę plechy właściwe (wielokomórkowe) dzielą się na komórczakowe, nitkowate, plektenchymatyczne i tkankowe.

W fykologii wyróżnia się następujące typy organizacji morfologicznej^[5]:

• jednokomórkowe (nie zawsze uznawane za plechy)
  • Monadowy, czyli wiciowcowy: naga komórka z jedną lub kilkoma wiciami (tzw. wiciowce, np. eugleniny i bruzdnice, ale poza tym we wszystkich grupach glonów, z wyjątkiem sinic, brunatnic i krasnorostów)
  • Ryzopodialny (rizopodialny): komórka pełzakowata, naga, poruszająca się za pomocą nibynóżek (tzw. korzenionóżki, wśród glonów rzadkie, np. Rhizochloris stigmatica)
  • Kokalny (kokalny, kokoidalny) lub protokokalny: komórki obłonione, bez wici, w zasadzie nieruchome (np. Chroococcales, okrzemki, desmidie, chlorokokowce, ale poza tym we wszystkich grupach glonów, z wyjątkiem euglenin i brunatnic)

• kolonie wielokomórkowe:
  • Kapsalny czyli tetrasporalny, najbardziej prymitywny stopień organizacji kolonii, polega na utrzymaniu czterech lub więcej komórek zespolonych galaretą lub błoną (Tetrasporales i rzadko wśród bruzdnic i złotowiciowców)
  • Trychalny, stopień organizacji kolonii mający postać nici, złożony z jednojądrowych komórek (trzęsidłowce, zygnematales, ale poza tym we wszystkich grupach glonów, z wyjątkiem euglenin)
  • Syfonalny stopień rozwoju kolonii (plechy) – plecha wielojądrowa, w postaci dużych nitkowatych lub rurkowatych lub kulistych komórczaków (Botrydium, Vaucheria, Caulerpa i in.)
  • Syfonokladialny (cenocytyczny) typ kolonii – wielojądrowe komórki łączą się w plechy gałęziste lub inne

Istnieją również postacie łączące powyższe typy – kolonie są tworzone przez monady (toczkowce) lub formy kokalne gwiazdoszek.

W prostszych systemach powyższe typy łączone są w bardziej ogólne w następujący sposób^[6]:

• Wiciowiec (monada)
• Forma palmelloidalna (kapsalna, tetrasporalna)
• Forma kokkalna
• Forma nitkowata (trychalna)

Stopnie organizacji dzielone są również w następujący sposób^[2]:

• Protophyta
  • jednokomórkowce (np. euglena, niektóre sinice)
  • cenobia – luźne połączenia komórek powstałych w wyniku podziału komórki macierzystej, czasem tworzące nici (sinice nitkowate, niektóre okrzemki i złotowiciowce, zrostnicowate)
  • plazmodia – nagie masy plazmy (śluzowce) lub pseudoplazmodia zbudowane z komórek ameboidalnych (akrazjowce)
• Thallophyta – właściwe plechy
  • skupienia komórek – twory powstające z początkowo wolnych komórek (gwiazdoszek)
  • kolonie – zbiory komórek połączonych przez całe życie
  • plechy nitkowate – nici komórek o wspólnych błonach komórkowych
    • łańcuchy komórek – wszystkie komórki równowartościowe
    • plechy zróżnicowane biegunowo
    • plechy skręcone i rozgałęzione
    • plechy symetryczne
    • plechy plektenchymatyczne i pseudoparenchematyczne (zbudowane z tkanki rzekomej – liczne grzyby i krasnorosty)
    • plechy tkankowe (brunatnice, wątrobowce)
• Cormophyta – nieplechowa budowa osiowa i tkankowa (większość roślin lądowych)

Zobacz też

• plecha heteromeryczna
• plecha homeomeryczna

Przypisy

Bibliografia

• I. Rejment-Grochowska: Cykle rozwojowe roślin. Wyd. V. Warszawa: PWN, 1983, s. 200.