Pluteus (grzyby)
 Drobnołuszczak jeleni (Pluteus cervinus) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | drobnołuszczak |
| Nazwa systematyczna | |
| Pluteus Fr. Fl. Scan.: 338 (1836) | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Pluteus cervinus (Schaeff.) P. Kumm. | |
Pluteus Fr. (drobnołuszczak) – rodzaj grzybów z rodziny łuskowcowatych (Pluteaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pluteaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Synonimy naukowe: Agaricus ser. Hyporhodius Fr., Hyporrhodius (Fr.) Staude, Rhodosporus J. Schröt[2].
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Dawniej w piśmiennictwie mykologicznym rodzaj ten miał nazwę łuskowiec, jednak według Wojewody jest ona mylna, gdyż przedstawiciele tego rodzaju nie mają wyraźnych łusek[3].
Charakterystyka
Większość gatunków to saprotrofy rosnące na drewnie drzew liściastych i iglastych, nieliczne tylko rosną bezpośrednio na ziemi, tworząc mikoryzę z roślinami. Większość gatunków jest szeroko rozprzestrzeniona. Kapelusz za młodu dzwonkowaty, później szeroko rozpostarty, nigdy nie lejkowaty. Ma powierzchnię zawsze suchą, gładką, aksamitną lub pokrytą łuseczkami w kształcie włókienek, u niektórych gatunków promieniście żyłkowaną. Trzon zawsze bez pierścienia, cylindryczny, czasami tylko ze zgrubiałą podstawą, o powierzchni nagiej lub z podłużnymi włókienkami. Od kapelusza oddziela się łatwo. Miąższ białawy, u żadnego gatunku nie zmienia barwy po uszkodzeniu. Hymenofor w postaci wolnych blaszek, za młodu białych, potem różowych[4]. Nie dochodzą do trzonu. Wysyp zarodników łososioworóżowy. Zarodniki szerokoeliptyczne, gładkie, bez pory rostkowej. Trama blaszek odwrócona (strzępki w kształcie litery V biegną od zewnątrz ku środkowi), często z typowymi cystydami[5].
W Europie występuje około 50 gatunków. Żaden nie jest trujący, jedynie drobnołuszczak szarobrązowy (Pluteus cinereofuscus) zawiera pewne ilości halucynogennej psylocybiny. Teoretycznie większość gatunków jest jadalna, jednak są mało smaczne i zwykle przez grzybiarzy nie są zbierane[4].
Wiele gatunków drobnołuszczaków jest niemożliwe do rozróżnienia tylko na podstawie wyglądu zewnętrznego. Przyczyną tego jest nie tylko bardzo zbliżony wygląd niektórych gatunków, ale również duże zróżnicowanie budowy morfologicznej w obrębie jednego gatunku, co sprawia, że czasami dwa okazy w obrębie jednego gatunku bardziej różnią się od siebie niż okazy z różnych gatunków[4]. Nawet przez fachowców ten sam gatunek drobnołuszczak gruczołowaty (Pluteus plautus) opisywany był pod różnymi nazwami gatunkowymi. Z tego też powodu rozróżnienie niektórych gatunków możliwe jest tylko na podstawie morfologicznych szczegółów budowy[6].
Liczniejsze występowanie gatunków z tego rodzaju jest uważane za wskaźnik naturalności lasów bukowych w Europie[7].
Gatunki występujące w Polsce
- Pluteus atromarginatus (Konrad) Kühner – drobnołuszczak czarnoostrzowy
- Pluteus aurantiorugosus (Trog) Sacc. – drobnołuszczak pomarańczowoczerwony
- Pluteus cervinus (Schaeff.) P. Kumm – drobnołuszczak jeleni[8]
- Pluteus chrysophaeus (Schaeff.) Quél. – drobnołuszczak żółtooliwkowy
- Pluteus cinereofuscus J.E. Lange – drobnołuszczak szarobrązowy
- Pluteus dianae Pilát – drobnołuszczak cuchnący
- Pluteus exiguus (Pat.) Sacc. – drobnołuszczak niepozorny[9]
- Pluteus godeyi Gillet – drobnołuszczak szarobiały[9]
- Pluteus ephebeus (Fr.) Gillet – drobnołuszczak brązowoczarny
- Pluteus hispidulus (Fr.) Gillet – drobnołuszczak kosmaty
- Pluteus inquilinus Romagn. – drobnołuszczak bulwiastotrzonowy
- Pluteus leoninus (Schaeff.) P. Kumm. – drobnołuszczak żółtawy
- Pluteus luctuosus Boud. 1905 – drobnołuszczak brązowoostrzowy
- Pluteus nanus (Pers.) P. Kumm. – drobnołuszczak malutki,
- Pluteus pellitus (Pers.) P. Kumm. – drobnołuszczak białokremowy
- Pluteus petasatus (Fr.) Gillet, – drobnołuszczak trocinowy
- Pluteus phlebophorus (Ditmar) P. Kumm. – drobnołuszczak pomarszczony
- Pluteus plautus (Weinm.) Gillet – drobnołuszczak gruczołowaty
- Pluteus podospileus Sacc. & Cub. – drobnołuszczak fioletowoczarniawy
- Pluteus pouzarianus Singer – drobnołuszczak sarni
- Pluteus pseudorobertii M.M. Moser & Stang – drobnołuszczak czarnołuskowy
- Pluteus pusillulus Romagn. – drobnołuszczak najmniejszy
- Pluteus robertii (Fr.) P. Karst. – drobnołuszczak kremowobeżowy
- Pluteus romellii (Britzelm.) Lapl. – drobnołuszczak żółtonogi
- Pluteus salicinus (Pers.) P. Kumm. – drobnołuszczak zielonawoszary
- Pluteus thomsonii (Berk. & Broome) Dennis – drobnołuszczak szarotrzonowy
- Pluteus umbrosus (Pers.) P. Kumm. – drobnołuszczak czarnożyłkowy
Wykaz gatunków (nazwy naukowe) na podstawie Index Fungorum[10]. Nazwy polskie według Władysława Wojewody[3].
Przypisy
- ↑ a b Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, s. 54. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ Susanne Winter, Martin Flade, Heiko Schumacher, Eberhard Kerstan and Georg Möller. The importance of near-natural stand structures for the biocoenosis of lowland beech forests. For. Snow Landsc. Res. 79, 1/2: 127–144 (2005)
- ↑ W. Wojewoda podaje polską nazwę dla synonimu Pluteus atricapillus
- ↑ a b W Index Fungorum gatunek niezweryfikowany (10-12 2013)
- ↑ Index Fungorum (gatunki) [dostęp 2015-12-16] (ang.).
Media użyte na tej stronie
(c) I, Strobilomyces, CC-BY-SA-3.0
Pluteus leoninus in the Forêt de Marly near Paris, France.
Autor: User:Strobilomyces, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pluteus cervinus in a park near Massy, France.