Pluty (województwo warmińsko-mazurskie)

Pluty

wieś
Kościół pw. św. Wawrzyńca
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Pieniężno
Liczba ludności (2022)	84[1]
Strefa numeracyjna	55
Kod pocztowy	14-520[2]
Tablice rejestracyjne	NBR
SIMC	0155145
Położenie na mapie gminy Pieniężno Pluty
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pluty
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pluty
Położenie na mapie powiatu braniewskiego Pluty
54°15′38,16″N 20°16′37,97″E/54,260600 20,277214

Ołtarz w kościele pw. św. Wawrzyńca

Pluty (niem. Plauten) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Pieniężno. Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia.

Przez teren wsi przepływa Wałsza.

Historia

Wieś została założona w pobliżu pruskiego grodu Pelten. Około 1325 r. Jordan – prepozyt kapituły warmińskiej – zbudował tu zamek. Ów zamek z pewnością przypominał wcześniejszy gródek pruski – konstrukcja drewniana i umocnienia ziemne. Parafia w Plutach powstała w pierwszej połowie XIV w. – uposażenie w 1326 r.

Wieś została zniszczona w 1410 r. w czasie Wielkiej wojny.

W roku 1583 odnotowano funkcjonowanie szkoły parafialnej w Plutach.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim.

Zabytki

• Gotycki kościół parafialny, pw. św. Wawrzyńca z połowy XIV w., przebudowywany w wieku XVI, i rozbudowany w 1801 r. – przedłużony w kierunku zachodnim, z dobudowaną w tym czasie wieżą, od tyłu podparty czterema przyporami. Kościół wybudowano na planie prostokąta, murowany w przyziemiu z kamieni polnych, wyżej z cegły, współcześnie otynkowany z wyjątkiem wieży obudowanej grobowcami. Po bokach okien niewielkie blendy ostrołukowe. Kościół posiada przybudówki: zakrystię od północy i kruchtę od południa. Wyposażenie wnętrza barokowe. Ołtarz główny z 1694 r. wykonany został w Królewcu, najprawdopodobniej w warsztacie Izaaka Riga. Ołtarze boczne z około 1697. W lewym bocznym ołtarzu obraz Piotra Kolberga z 1702 r. Ostatnia Wieczerza. Ambona i ławy późnobarokowe z 1732 r., chór muzyczny z XIX w. i neobarokowe organy z początku XX w. Z okresu średniowiecza są granitowe chrzcielnica i kropielnica, rokokowy prospekt organowy, klasycystyczne empora i obrazy. Kościół otoczony jest starym cmentarzem i pomnikowymi drzewami^[3].
• Grodzisko leży na południowy wschód od wsi, nad Wałszą, na wzgórzu wyniesionym 30 m ponad dolinę. Widoczne są pozostałości wałów obronnych i fos. Miejsce gdzie od 1325 roku stał zbudowany przez proboszcza kapituły Jordana drewniany zamek należący do kapituły warmińskiej, a wcześniej od XI do XIII wieku wznosił się gród jednego z plemion pruskich^[4] w Ziemi Wewa. Warownia w czasach krzyżackich była wykonana głównie z drewna, ale jej fundament o grubości pół metra był ceglano-kamienny. Była to przypuszczalnie dwupiętrowa konstrukcja z niewielką wieżą^[4].

Demografia

Liczba mieszkańców: w roku 1933 – 319 osób, w 1939 – 310.

Zobacz też

• Plutycze

Przypisy

Bibliografia

• Mieczysław Orłowicz,"Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii", Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn, 1991, ISBN 83-900155-0-1, (Str. 262–264).
• Tadeusz Chrzanowski, Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1978. (str. 133–135)
• Andrzej Kopiczko, Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525-1772, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Olsztyn, 1993 (str 207 – szkoły parafialne)
• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 120.