Pm36

Pm36

Pm36-2 jadący do Kołobrzegu
Producent	Fablok Chrzanów
Lata budowy	1937
Układ osi	2'C1'
Wymiary
Masa pustego parowozu	Pm36-1: 87 t Pm36-2: 84,3 t
Masa służbowa	Pm36-1: 95,4 t Pm36-2: 92,7 t
Długość	14 843 mm
Długość z tendrem	23 800 mm
Wysokość	4 130 mm
Rozstaw osi skrajnych	11 750 mm
Średnica kół napędnych	2000 mm
Średnica kół tocznych	Pm36-1:  1000 mm Pm36-2:  1200 mm
Napęd
Trakcja	parowa
Typ tendra	32D36
Ciśnienie w kotle	18 at/1,8MPa
Powierzchnia ogrzewalna kotła	198 m²
Powierzchnia przegrzewacza	71 m²
Powierzchnia rusztu	3,9 m²
Średnica cylindra	530 mm
Skok tłoka	700 mm
Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa	1323 kW
Maksymalna siła pociągowa	12 800 kG
Prędkość konstrukcyjna	Pm36-1:  140 km/h Pm36-2:  130 km/h
Portal Transport szynowy

Pm36 – parowóz pośpieszny polskiej konstrukcji z 1937 roku, o układzie osi 2'C1', zbudowany w liczbie dwóch egzemplarzy. Pierwszy, wyposażony w otulinę aerodynamiczną, został utracony podczas II wojny światowej. Drugi był nieczynnym eksponatem Muzeum Kolejnictwa, po odbudowie stacjonowała w parowozowni Wolsztyn jako czynna lokomotywa.

Historia

Projekt parowozu powstał w roku 1936 w biurze konstrukcyjnym Pierwszej Fabryki Lokomotyw w Polsce (Fablok), na zlecenie Ministerstwa Komunikacji, reprezentowanego przez członka Rady Technicznej Ministerstwa, prof. Antoniego Xiężopolskiego, który przedstawił założenia wstępne do tego projektu^[1][2]. Głównym konstruktorem był prof. Kazimierz Zembrzuski. Lokomotywa była przewidziana jako parowóz pospieszny do ciągnięcia lekkich pociągów ekspresowych z dużą prędkością (do 140 km/h)^[2]. W następnym roku wyprodukowano dla PKP doświadczalną serię dwóch maszyn, z czego pierwsza (Pm36-1, nr fabryczny 662), ukończona na początku 1937 roku, otrzymała wraz z tendrem otulinę aerodynamiczną, odsłaniająca jedynie koła napędowe. Jej kształt został zaakceptowany przez Instytut Aerodynamiczny Politechniki Warszawskiej, po badaniach w tunelu aerodynamicznym drewnianego modelu, wyprodukowanego przez Fablok w skali 1:20. Lokomotywa ta otrzymała złoty medal na Wystawie Techniki i Sztuki w Paryżu w roku 1937. Druga lokomotywa Pm36-2, ukończona w październiku 1937, była dla celów porównawczych pozbawiona otuliny. Lokomotywy nieco różniły się charakterystykami: Pm36-1 był cięższy o 2,7 t w stanie próżnym, lecz dzięki otulinie rozwijał prędkość o 20 km/h większą (140 km/h)^[3]. Obydwie maszyny były wykorzystywane w ruchu planowym do prowadzenia pociągów pośpiesznych, w eksploatacji badawczej pod nadzorem Referatu Doświadczalnego Ministerstwa Komunikacji. Dalszej serii nie budowano, gdyż charakterystyki parowozów, służących do prowadzenia lekkich ekspresów, nie do końca odpowiadały potrzebom przewozowym PKP^[3].

W czasie II wojny światowej oba parowozy zostały przejęte przez władze niemieckie i były nadal wykorzystywane. Parowóz Pm36-1 został utracony, lecz okoliczności zakończenia jego eksploatacji nie zostały dokładnie ustalone. Parowóz został wcielony do kolei niemieckich DRG pod numerem 18 601. Początkowo pracował w dalszym ciągu na terenie dawnej warszawskiej dyrekcji kolei^[3]. Według niektórych źródeł, w październiku 1942 roku doszło do wytopienia korków łatwotopliwych i wyżarzenia skrzyni ogniowej, po czym został odesłany do Niemiec^[4] i przekazany ośrodkowi badawczemu niemieckich kolei LVA Grünewald, gdzie przeprowadzano jego badania. Następnie służył jako parowóz kompresyjny (hamulcowy) przy badaniach innych pojazdów^[3], w międzyczasie zdjęto z niego otulinę aerodynamiczną. Według niektórych źródeł został złomowany podczas wojny^[4], zaś według źródeł niemieckich w 1945 roku został zdobyty przez wojska radzieckie i odesłany do ZSRR, gdzie miał zostać złomowany w 1952 roku^[3].

Pm36-2 podczas kampanii wrześniowej znalazł się na wschodzie kraju, po czym został wcielony do kolei radzieckich, jeżdżąc na torze standardowej szerokości w rejonie Lwowa. Po ataku na ZSRR w 1941 roku został zdobyty przez Niemców. W 1944 roku został wyewakuowany do Austrii, skąd w 1947 roku wrócił do kraju^[3]. Po ponownym wejściu do inwentarza PKP otrzymał on numer Pm36-1 jako jedyna istniejąca lokomotywa serii. Pracował na liniach PKP w poznańskiej dyrekcji kolei, używany do pracy podrzędnej – ciągnięcia lekkich pociągów osobowych^[3]. W 1966 roku został wycofany z eksploatacji, a 19 czerwca 1970 skreślony z inwentarza PKP^[5]. Został następnie odstawiony w Tarnowskich Górach, a w 1973 roku jako nieczynny eksponat przekazany do Muzeum Kolejnictwa w Warszawie, które jest jego właścicielem^[5].

W roku 1995, w związku z rocznicą 150-lecia kolei na ziemiach polskich, parowóz został wyremontowany w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Pile i przywrócony do ruchu. Numer inwentarzowy zmieniono mu przy tym symbolicznie na dawny Pm36-2 i nazwano Piękna Helena^[3]. Tablice z „imieniem” Piękna Helena są dwujęzyczne umieszczone na wiatrownicach, lewa angielska, prawa polska. Stacjonuje obecnie w parowozowni Wolsztyn^[5]. Wykorzystywany do ciągnięcia tzw. pociągów retro, np. podczas imprezy Blues Express^[6][7] lub pociągu specjalnego „Pirat”^[8]. W latach 1997–2012 wielokrotnie brał udział w wolsztyńskiej Paradzie Parowozów. W kwietniu 2012 roku został wycofany z eksploatacji, w oczekiwaniu na kolejną naprawę^[5].

Właściwości trakcyjne

Maksymalna siła pociągowa maszyny jest ograniczona jej przyczepnością i wynosi 12 800 kG (125,5 kN). Pm36 opalany lepszym gatunkiem węgla mógł ciągnąć 4-osiowe wagony osobowe o masie 665 ton z prędkością 100 km/h lub 975 t – 90 km/h. Współczesny rekord prędkości Pm36-2 Piękna Helena to 128 km/h ustanowiony 19 stycznia 2003 roku na szlaku z Leszna do Poznania.

Dane techniczne

Tender 32D36:

• liczba osi: 4
• masa tendra:
  • próżnego: 31,5 t (do Pm36-1); 32,9 t (do Pm 36-2)
  • służbowa: 70,5 t (do Pm36-1); 72,9 t (do Pm 36-2).
• pojemność tendra:
  • wody: 32 m³
  • węgla: 9,0 t

Galeria

• 

  Pm36-2 z widocznymi wiatrownicami

• 

  Wnętrze Pm36-2 – widoczna klapa do rusztu paleniska

• 

  Pm36-2 w Kołobrzegu

• 

  Pm36-2 - 160 lecie kolei w Bydgoszczy 2011 r.

• 

  Model parowozu Pm36-1 prezentowany na targach Trako 2015

• 

  Pm36 z otuliną aerodynamiczną, Wystawa Światowa w Paryżu, 1937

• 

  Model Pm36 z otuliną aerodynamiczną, Wystawa Światowa w Nowym Jorku w 1939 roku

Przypisy

Bibliografia

• Bogdan Pokropiński, Parowozy normalnotorowe produkcji polskiej. Warszawa: WKiŁ 2007. ISBN 978-83-206-1617-0.
• J. Fijałkowski i W. Kowalewski, Charakterystyki Normalnotorowych Pojazdów Trakcyjnych, Wydawnictwa Komunikacyjne 1959.

Linki zewnętrzne

• Opis ze strony parowozy.net
• Opis ze strony www.paradaparowozow.pl
• Pojazdy Komunikacji - Parowóz Pm 36
• Pm36 na Oldtimery.com. oldtimery.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-17)].
• Montaż otuliny na parowozie Pm 36 ze strony fablok.com.pl. fablok.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-04)].
• Parowóz pośpieszny Pm 36 z otuliną aerodynamiczną ze strony fablok.com.pl. fablok.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-04)].
• Złoty Medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu w 1937 roku za parowóz Pm 36 ze strony fablok.com.pl. fablok.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-04)].