Pneumocystoza

Choroba wywołana przez HIV, której skutkiem jest zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii

Pneumocystosis
ICD-10	B20.6

Pneumocystis jiroveci – barwienie toluidyną, preparat uzyskany z popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych

Pneumocystoza (łac. pneumocystosis, PCP) – zapalenie płuc wywołane przez grzyba Pneumocystis jiroveci (dawna nazwa Pneumocystis carini, który był klasyfikowany jako pierwotniak), u osób z zaburzeniami odporności komórkowej^[1]. Do zakażeń dochodzi drogą wziewną, u chorych na AIDS, białaczki, chłoniaki lub leczonych immunosupresyjnie.

Etiologia

Choroba wywoływana jest przez oportunistyczny pasożytniczy grzyb Pneumocystis jiroveci. Do zarażenia dochodzi przez inhalację cyst pasożyta.

Objawy i przebieg

Typowy obraz radiologiczny pneumocystozy

Do rozwoju objawów zakażenia dochodzi w przeciągu kilku tygodni od momentu zakażenia. U osób chorych na AIDS okres inkubacji choroby może trwać nawet kilka miesięcy. Zarażenie często wygasa, nie pozostawiając trwałej odporności. Główne objawy to:

• gorączka
• kaszel, zwykle suchy
• duszność.

W rzadkich przypadkach dochodzi do rozsianej pneumocystozy pozapłucnej.

Rozpoznanie

Produkty DNA otrzymanego z BAL pacjenta z infekcją płuc powielone w PCR i poddane rozdziałowi elektroforetycznemu na żelu agarozowym. S – standardowy pasek prążków (100 pz); 1 – produkt otrzymany w amplifikacji ze starterami pAZ102-E/pAZ102-H o długości 346 pz; 2 – produkt 550 pz otrzymany w zagnieżdżonym PCR ze starterami 1724F/ITS2R (pierwszy etap) i ITS1F/ITS2R1 (drugi etap). Produkty te są charakterystyczne dla P. jiroveci.

Nie ma objawów klinicznych patognomonicznych dla pneumocystozy. Na rozpoznanie takie mogą wskazywać zmiany w rtg i TK klatki piersiowej dające obraz „mlecznej szyby”, narastające objawy niedotlenienia (gazometria wykazująca hipoksemię), limfopenia, hipoalbuminemia, odchylenia w stanie immunologicznym. Badanie plwociny i popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych uzyskanych podczas bronchoskopii lub odkrztuszonych po inhalacji stężonego roztworu NaCl na obecność pasożytów daje niepewne wyniki. Rzadko wykonuje się przezskórną lub przezoskrzelową biopsję tkanki płucnej.

Różnicowanie

Diagnostyka różnicowa pneumocystozy niemowląt i wcześniaków obejmuje wrodzone wady serca i zapalenia płuc o innej etiologii. U osób dorosłych różnicowanie powinno uwzględniać zapalenia płuc o etiologii grzybiczej, bakteryjnej (w tym gruźliczej) i wirusowej. Należy mieć na uwadze możliwość koincydencji dwóch czynników etiologicznych u jednego pacjenta (zwłaszcza cytomegalia często współistnieje z pneumocystozą).

Leczenie

Lekiem z wyboru jest kotrimoksazol podawany dożylnie przez okres 3 tygodni. U osób z objawami niewydolności oddechowej konieczne jest podanie kortykosteroidów. Kotrimoksazol często jest źle tolerowany przez chorych z AIDS; lekami drugiego rzutu są związki pentamidyny (zaleca się unikanie podawania drogą wziewną ze względu na powikłania), pirymetamina z sulfadoksyną, klindamycyna z prymachiną.

Po zakończeniu leczenia u chorych z AIDS zaleca się leczenie podtrzymujące:

• kotrimoksazol 960 mg 3 razy w tygodniu lub 960 mg raz dziennie
• pentamidynę 300 mg wziewnie raz w miesiącu
• dapson 100 mg raz dziennie p.o.
• atowakwon 1500 mg raz dziennie p.o.

Zapobieganie

U pacjenta z HIV/AIDS i CD4 <100/μL ryzyko nawrotu pneumocystozy wynosi 60-70% na rok, a ryzyko wystąpienia pierwszego zarażenia szacuje się na 40-50%^[2]. Stąd konieczność profilaktyki pierwotnej i wtórnej u pacjentów z grup ryzyka. Zalecane jest profilaktyczne podawanie kotrimoksazolu w dawce 960 mg 1 x dziennie lub 3 x w tygodniu. Obowiązuje izolacja chorych od innych osób z obniżoną odpornością.

Rokowanie

Śmiertelność wynosi około 30% u osób chorych na AIDS, do 10% wśród innych chorych. Przed wprowadzeniem HAART pneumocystoza była najczęstszym zakażeniem oportunistycznym u chorych z HIV/AIDS^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Inwazje i choroby pasożytnicze. W: Zbigniew Pawłowski: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wyd. wydanie III uaktualnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 453-456. ISBN 83-200-2748-9.
• Andrzej Szczeklik: Choroby wewnętrzne, t. I, II. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005, s. 568, 2136. ISBN 83-7430-069-8.
• Zakażenia oportunistyczne. W: Waldemar Halota, Małgorzata Pawłowska: HIV/AIDS – podręcznik dla lekarzy i studentów. Waldemar Halota, Jacek Juszczyk (red.). Poznań: Wydawnictwo Termedia, 2006, s. 59-60. ISBN 83-89825-01-5.

Linki zewnętrzne

• Pneumocystis jiroveci Center na Uniwersytecie Stanforda
• Pneumocystis infection. CDC Division of Parasitic Diseases. [dostęp 2007-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 marca 2013)].