Pniarek obrzeżony
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | pniarek obrzeżony |
| Nazwa systematyczna | |
| Fomitopsis pinicola (Sw.) P. Karst. Meddn Soc. Fauna Flora fenn. 6: 9 (1881) | |
.JPG)
.JPG)
Pniarek obrzeżony (Fomitopsis pinicola (Sw.) P. Karst.) – gatunek grzybów z rodziny pniarkowatych (Fomitopsidaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fomitopsidaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1810 r. Olof Swartz nadając mu nazwę Boletus pinicola. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1881 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Fomitopsis[1].
Synonimów nazwy naukowej ma około 60[2].
Nazwa polska pojawiła się w pracy Stanisława Domańskiego i in. w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma również inne nazwy polskie: huba obrzeżona, huba sosnowa, huba czerwonobrzeżna, żagiew sosnowa[3].
Morfologia
- Pokrój
Huba o wieloletnim owocniku przyrośniętym bokiem do drzewa (żywego lub martwego)[4].
Szerokość dochodzi do 40 cm, grubość do 15 cm. Młode egzemplarze mają owocnik spłaszczony, starsze – grubszy, kopytowaty. Starsze owocniki pokryte twardą skórką barwy szarobrązowej z jaśniejszą strefą przyrostu. W czasie dużych upałów skórka ulega stopieniu. Strefa przyrostu – u młodych barwy białawej, pomarańczowej do wiśniowej, u starszych – ciemniejsza i węższa[4].
Na dolnej stronie owocnika jest kilka warstw rurek o długości do 8 mm w każdej warstwie, barwy kremowej do żółtawej. Z wiekiem spód owocnika staje się brązowy. Pory rurek okrągłe, regularne. Hymenofor po zgnieceniu, lub na starych owocnikach, przyjmuje barwę kremową[5][6]. Na podstawie ilości warstw rurek nie można jednak określić wieku owocnika, gdyż w ciągu roku może on wytworzyć od jednej do kilku tych warstw[7].
Barwy drewna lub cytrynowożółty do żółtobrązowego, uszkodzony lekko różowieje[4]. W smaku jest gorzki[5].
Biały. Zarodniki gładkie i bezbarwne, eliptyczne lub podłużnie jajowate, o rozmiarach 6–8 × 3–4 μm[4].
Występowanie i siedlisko
Występuje tylko na półkuli północnej, w Ameryce Północnej, Europie i Azji[8]. W Europie Środkowej jest pospolity[7]. Również w Polsce jest pospolity[3].
Występuje pospolicie na drzewach iglastych, najczęściej na sośnie zwyczajnej i świerku pospolitym, rzadziej na jodle pospolitej i modrzewiu europejskim[3]. Dość często wyrasta również na drzewach liściastych: olszy czarnej, olszy szarej i brzozie brodawkowatej, ale można go również zaobserwować na licznych drzewach o twardym drewnie, takich jak: różne gatunki klonów, buków, grabów, głogów, także na drzewach owocowych: wiśni ptasiej (czereśni), jabłoni domowej i różnych śliwach[3]. Notowany również na wierzbie białej[3] oraz ogrodowych i parkowych drzewach ozdobnych, takich jak: jodła wonna, jodła balsamiczna, jodła kalifornijska, cyprysik Lawsona, modrzew japoński, Picea asperata, świerk Engelmanna, świerk kłujący, świerk sitkajski, sosna Banksa, sosna wejmutka, daglezja zielona i żywotnik zachodni[9]. Występuje zarówno na żywych jak i martwych drzewach. W górach występuje aż po górną granicę lasu[4].
Znaczenie
Grzyb niejadalny. Groźny pasożyt drzew, powodujący brunatną zgniliznę drewna. Dawniej, pokrojony i rozbity na płatki owocnik służył do tamowania zewnętrznych krwawień. Tak przygotowany i wysuszony owocnik odznacza się znakomitymi właściwościami higroskopijnymi i antybiotycznymi w stosunku do bakterii zakażających otwarte rany[10].
Gatunki podobne
Pniarek różowy (Fomitopsis rosea) o mniejszych owocnikach (do 8 cm szerokości) w kolorze od brudnoróżowego przez purpuroworóżowy do prawie czarnego[4]. Starsze owocniki pniarka obrzeżonego stają się szare i bardzo podobne do hubiaka pospolitego (Fomes fomentarius). Rozróżnić je można po kolorze porów (u pniarka są żółte), strefie przyrostu (u hubiaka jest brązowa) lub próbą zapałki: u hubiaka skórka pod zapaloną zapałką tylko zwęgla się, u pniarka topi[5].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum (ang.). [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum (ang.). [dostęp 2013-11-12].
- ↑ a b c d e Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-02-08].
- ↑ Jan Dominik, Andrzej Grzywacz, Zagrożenie obcych gatunków drzew iglastych ze strony rodzimej entomofauny oraz mikoflory, Warszawa: Fundacja "Rozwój SGGW", 1998, s. 75-138.
- ↑ Xue-Ting Liu i inni, Antibacterial Compounds from Mushrooms II: Lanostane Triterpenoids and an Ergostane Steroid with Activity Against Bacillus cereus Isolated from Fomitopsis pinicola, „Planta Medica”, 76 (05), 2010, s. 464–466, DOI: 10.1055/s-0029-1186227, ISSN 0032-0943 [dostęp 2020-01-23] (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fomitopsis pinicola on Abies alba (location: Poland, Gorce)