Połonne

Połonne

Полонне

Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	chmielnicki
Rejon	połoński
Data założenia	1171
Prawa miejskie	XVI wiek, 1938
Powierzchnia	23,53 km²
Populacja (2018) • liczba ludności	21 053[1]
Nr kierunkowy	+380 3843
Kod pocztowy	30500 – 30509
Tablice rejestracyjne	BX
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego Połonne
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Połonne
50°07′N 27°31′E/50,116667 27,516667
Strona internetowa
Portal Ukraina

Połonne (ukr. Полонне) – miasto na Ukrainie, w obwodzie chmielnickim, siedziba administracyjna rejonu połońskiego, 135 km od Chmielnickiego. Przez miasto przepływa rzeka Chomora. Stacja kolejowa na linii Szepetówka – Berdyczów. Położone na historycznym Wołyniu.

Historia

Przez Połonne wiodła trasa wyprawy kijowskiej Bolesława Chrobrego. Położona w pobliżu Czarnego Szlaku miejscowość, wzmiankowana była w 1169 i 1172 r. w związku z najazdem Połowców. Na mocy układu z 1366 roku król Polski Kazimierz Wielki przekazał księciu Lubartowi m.in. Połonne.

W Koronie Królestwa Polskiego

Kościół św. Anny na pocz. XX w.

W 1607 r. wojewoda krakowski Stanisław Lubomirski ufundował kościół św. Anny. Miasto wraz z kościołem zostało spalone przez Tatarów w 1618 r. W 1621 r. miasto wraz z drewnianym zamkiem objęła w posiadanie Zofia Ostrogska, a po jej śmierci w 1623 r. właścicielem stał się jej mąż Stanisław Lubomirski, który ufortyfikował miasto w 1640 roku, a następnie przekazał je w 1642 r. swojemu najmłodszemu synowi Konstantemu Lubomirskiemu. W 1646 r. miasto zostało otoczone wałami w kształcie pięcioboku według projektu Krzysztofa Mieroszewskiego, co miało na celu zaryglowanie wojskom nieprzyjacielskim dostępu do Wołynia. W obrębie fortyfikacji zbudowanych według szkoły holenderskiej znalazło się Stare i Nowe Miasto Połonne, zamek i osada Wola.

W dniu 12 lipca 1648 na skutek zdrady miasto opanowali Kozacy pod wodzą Krzywonosa i całkowicie je spalili dokonując rzezi mieszkańców^[2]. Zginął wtedy też słynny kabalista Samson Ostropolski. Kozacy ponownie opanowali miasto w 1651 r. Gdy w sierpniu 1653 hetman Bohdan Chmielnicki wyprawił syna swego Tymosza na Mołdawię, wtedy oddział Demka Łysowca, wysunięty ku granicom Mołdawii przez wodza kozackiego zapewne w tym celu by ściągnąć w tę stronę uwagę wojsk polskich, zagarnął Połonne^[3].

W XVII wieku w Połonnem były dwa murowane kościoły katolickie: zamkowy i fara miejska.

W drodze z Kamieńca Podolskiego w dniu 23 listopada 1781 r. na zamku zatrzymał się Stanisław August Poniatowski, a w 1786 r. miasto otrzymało przywilej królewski organizowania jarmarków. W Połonnem stacjonowało dowództwo 3 Brygady Artylerii armii koronnej. Fortyfikacje wzmocnili Polacy po raz ostatni w 1792 roku przed spodziewaną wojną z Rosją. W tym samym roku na drodze w kierunku Zasławia stoczono zwycięską dla Polaków bitwę pod Zieleńcami. W tym czasie miasto było, po Dubnie i Zasławiu, trzecim miastem Wołynia.

Zabór rosyjski i ZSRR

Dwór w Hamerni

W II rozbiorze Polski miasto zostało zagarnięte przez Rosję. W czasie powstania styczniowego miasto zajął generał Edmund Różycki, który następnie stoczył zwycięską bitwę pod Salichą. W drugiej połowie XIX wieku w pobliżu miasta zbudowano linię kolejową. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Połonne nie powróciło do Polski, lecz zostało przyłączone do ZSRR. Tym ponurym czasom Marek A. Koprowski poświęcił cały rozdział swojej książki „Kresy we krwi”^[4].

W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 w Połonnem stacjonowały 7 Eskadra Myśliwska i 9 Eskadra Wywiadowcza lotnictwa Wojska Polskiego.

Prawa miejskie od 1938 roku^[5].

Od czerwca 1941 do 1944 zajęte przez hitlerowskie Niemcy. Od 1947 do 1955 roku proboszczem parafii katolickiej był Antoni Chomicki. Od 1991 roku w granicach Ukrainy.

Rodzinne miasto śpiewaczki operowej Walentyny Stepowej.

Zabytki

Kościół św. Anny

Pozostałości zamku

• Dwór w Hamerni wybudowany przez Tadeusza Walewskiego, posiadał werandy i balkony^[6]
• Kościół św. Anny z 1607 r. (pierwotnie zamkowy, następnie Jezuitów, obecnie parafialny). Kościół ten po wybudowaniu w 1607 roku do XVIII wieku nosił wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W latach 40. XVII wieku kościół został włączony w obręb fortyfikacji miejskich stojąc na platformie wysuniętego bastionu. W 1718 roku Jerzy Dominik Lubomirski ufundował przy kościele rezydencję dla trzech zakonników jezuickich, a wkrótce potem dokonano rozbudowy kościoła na potrzeby Jezuitów dodając do m.in. dwie wieże i monumentalne okna. Po zakończeniu prac budowlanych w 1738 roku kościół konsekrował sufragan kijowski Józef Czarnecki nadając mu wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Antoniego Padewskiego. Po kasacie zakonu jezuitów do kościoła została przeniesiona parafia św. Anny z nieistniejącej obecnie fary w Połonnem-Nowym Mieście. W latach 1936–1941 w kościele mieścił się oddział NKWD, a w kryptach cele i katownie. W okresie okupacji niemieckiej wierni odzyskali kościół, którego dzięki determinacji nie pozwolili sobie odebrać po 1945 roku. W okresie tym kościołem opiekowali się kapucyni, a od 1992 roku kościół znajduje się pod opieką Bernardynów. W stosunku do stanu pierwotnego kościół nie posiada barokowych hełmów na wieżach. W XIX wieku ołtarz główny nosił wezwanie MB Częstochowskiej^[7]. W ostatnich latach w kościele trwa szeroko opisywany konflikt parafian z proboszczem w związku z rugowaniem z nabożeństw języka polskiego^[8].
• Cerkiew Opieki Matki Bożej z 1720 r., ul. Łesi Ukrainki. Drewniana, po renowacji oszalowana sidingiem^[9]. Obecnie w jurysdykcji UKP PM
• Cmentarz polski, północna część miasta, ul. Chodjakowa
• Cmentarz żydowski, ul. Akademika Girasimczuka
• zamek^[10]
• młyn wodny z XIX w.

Ludność

W 2008 miasto miało 22 217 mieszkańców z których 89,9% stanowią Ukraińcy, 6,9% Polacy a 2,4% Rosjanie.

Polacy urodzeni w Połonnem

• Kasper Lubomirski – generał lejtnant wojsk rosyjskich
• Antoni Maksymilian Prokopowicz – historyk i kaznodzieja

Galeria

• 

  Rzeka Chomora i kościół św. Anny

• 

  Wnętrze kościoła św. Anny

• 

  Park

• 

  Młyn wodny

• 

  Fontanna i wały zamku

• 

  Cerkiew Opieki Matki Bożej (UKP PM)

• 

  Cerkiew Świętej Trójcy (KPU)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Połonne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 727 .
• Zamek w Połonnem
• Parafia pw. św. Anny w Połonnem. bernardyni.ofm.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
• Nieoficjalna strona miasta