Pożar w Zakładach „Stomil” w Poznaniu (1972)

Pożar w Poznańskich Zakładach Opon Samochodowych „Stomil”
Ilustracja
Zawalony budynek magazynu
Państwo

 PRL

Miejsce

„Stomil”
Poznań, ul. Starołęcka

Rodzaj zdarzenia

pożar

Data

9–12 marca 1972

Godzina

ok. 21:00

Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Stomil”
Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975
Mapa konturowa Polski w latach 1951–1975, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stomil”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Stomil”
Ziemia52°22′28,121″N 16°56′11,735″E/52,374478 16,936593

Pożar w Zakładach „Stomil” w Poznaniu (1972) – największy powojenny pożar w Poznaniu[1] i jeden z większych pożarów obiektów przemysłowych w powojennej Polsce[2][3][4][5].

9 marca 1972 około godziny 21 w Poznańskich Zakładach Opon Samochodowych „Stomil” w magazynie mieszanek wybuchł pożar[6][7]. Po kilku godzinach konstrukcja magazynu rozpadła się[8].

Pożar był gaszony przez jednostki straży pożarnej z Poznania oraz Szczecina, Torunia, Bydgoszczy, Łodzi, Wrocławia, Legnicy, Zielonej Góry, Koła; w akcji brali również udział słuchacze Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarnictwa z Warszawy i Szkoły Chorążych Pożarnictwa z Poznania[8][9][10][11], a także strażacy z Ochotniczych Straży Pożarnych, m.in. z Chełmc[12], Dobrzycy[13], Lubonia[14], Lwówka[15], Ostrowite[16], Pleszewa[17], Połajewa[18], Sieroszewic[19], Strzałkowa[20], Witkowa[21] oraz Ludowe Wojsko Polskie[a][8]. Udział w akcji mieli też pracownicy dużych zakładów znajdujących się w Poznaniu: Fabryki Maszyn Żniwnych „Agromet”, POMETu, ZNTK[9], Alco-Centra i Lechii[8]. Pożar ogółem gasiło 105 sekcji gaśniczych[b] i 8 sekcji specjalnych[10].

Na miejsce przybyli sekretarze KW PZPR: Jerzy Zasada i Tadeusz Grabski oraz prezydent miasta Stanisław Cozaś[8].

12 marca udało się zlokalizować źródło pożaru i ograniczyć jego zasięg[9]. Przez następne dni dogaszano pożar[10][1]. Do gaszenia zużyto 165 ton środków gaśniczych[10].

Według oficjalnych danych jedynym poszkodowanym był strażak, który uległ zatruciu gazem[9]. Pożar zniszczył magazyn mieszanek i część walcowni[6]; straty oszacowano na 100 mln zł. Przyczyną pożaru było podpalenie przez jednego z pracowników, który miał zatarg z kierownikiem magazynu[9].

30 grudnia 1972 oddano do użytku odbudowaną walcownię; na uroczystość przybył wicepremier Franciszek Kaim i I sekretarz KW PZPR Jerzy Zasada[22]. Nowe magazyny zakładu zbudowano w Karolinie[9].

Przebieg wydarzeń

Miejsce[23]

Zakłady Stomil w 1972 składały się z 4 obiektów (walcownia, magazyn kauczuku, hala produkcyjna, budynek biurowy) oraz stawu (zbiornik przeciwpożarowy). Magazyn kauczuku znajdował się bezpośrednio przy hali produkcyjnej. Magazyn, o konstrukcji szkieletowej żelbetowej, miał 5 kondygnacji (4 nadziemne i 1 podziemna). Wyposażony był w windę (drugi szyb windy był w budowie) i klatki schodowe. Wjazd do budynku – z poziomu piwnicy (brama). W magazynie składowano łatwopalne materiały produkcyjne:

Parter budynku zajmowały biura, odważalnia oraz walcarki. Magazyn pracował na 3 zmiany, z jednogodzinną przerwą między 6 a 7.

Wymiary, konstrukcja i rozmieszczenie materiałów łatwopalnych w magazynie


9 marca[23][24]

przed 21:00: Magazynier, pod koniec drugiej zmiany, opuścił budynek, pozostawiając magazyn bez dozoru.

21:05: Mistrz walcowni zauważył dym w budynku magazynu. Prawdopodobne ognisko pożaru znajdowało się w piwnicy, w strefie składowania kauczuku, na powierzchni około 1200m² (połowa powierzchni kondygnacji).

21:07: Mistrz zmianowy zawiadomił Zakładową Zawodową Straż Pożarną. Do pożaru wyjechało 7 osób w samochodzie Star GBAM.

21:15: Dowódca sekcji prosił o posiłki z uwagi na trudne warunki do gaszenia. Dwa prądy piany skierowano do szybu po windzie.

21:25: Przyjechały 2 sekcje: GBAM i SD z Zawodowej Straży Pożarnej w Poznaniu.

21:30: Natarcie wewnątrz piwnicy 4 prądami, na odległość 50 m od wejścia. Płynny kauczuk, temperatura i dym uniemożliwiały pracę strażakom wewnątrz budynku.

21:35: Przyjechało 5 sekcji drugiego rzutu z Zawodowej Straży Pożarnej w Poznaniu. Rozmieściły sprzęt gaśniczy przy oknach budynku (zasięg do wewnątrz ok. 10 m).

ok. 21:45: Wycofanie się z wnętrza budynku z uwagi na niebezpieczne warunki.

21:58: Przyjechał komendant Zawodowej Straży Pożarnej w Poznaniu Zygfryd Bittner, jego zastępca i grupa operacyjna.

22:10: Przyjechały kolejne jednostki ZSP w Poznaniu i 3 sekcje ze Szkoły Chorążych Pożarnictwa w Poznaniu (GBM). Zbudowano linie zasilające z Warty dla 12 prądów piany ciężkiej.

22:30: Podjęcie decyzji o dalszym wsparciu: 9 jednostek straży zawodowych i ochotniczych z okolic Poznania, 11 jednostek straży z województwa poznańskiego oraz jednostek z odwodu centralnego. Wezwanie na miejsce 7 oficerów Wojewódzkiej Komendy Straży Pożarnej. Gromadzenie zapasów piany, motopomp z innych zakładów pracy, montaż reflektorów dostarczonych przez Ludowe Wojsko Polskie.

22:40: Uruchomienie agregatu na pianę lekką w celu zatkania szybu windy i odcięcia dopływu powietrza do piwnicy. Piana nie zdołała powstrzymać dymu, była wypierana ku górze.

10 marca[23]

po 0:00: Dowództwo przejął płk. Fidler.

0:50: Przyjechała jednostka Portu Lotniczego Ławica.

1:00: Przyjechały siły z Lotniska Wojskowego Krzesiny – 7 sekcji (3 Tatra i 4 GBM) z 34 ludźmi. Pożar gaszony jest 20 prądami piany ciężkiej, 7 prądami wody i agregatem na pianę lekką.

ok. 6:00: Przyjechały 3 jednostki z odwodu centralnego.

8:05: Rozpoczęto natarcie. Wcześniej zgromadzono zapasy środka pianotwórczego (według obliczeń miało to być 30 ton).

ok. 8:35: Niepowodzenie natarcia. Piana wypływała z budynku kanałami do Warty i do stawu przeciwpożarowego. Rozpoczęcie ewakuacji strażaków z budynku. Budynek zaczął pękać wzdłuż fundamentów.

9:30: Zawalenie się konstrukcji magazynu. Pożar przeniósł się na wyższe kondygnacje. Budowa dodatkowych linii zasilających z rzeki.

11 marca

Burzenie pozostałości murów zawalonej konstrukcji magazynu w celu stłumienia pożaru[8].

12 marca

Opanowanie i dogaszanie pożaru[9].

Uwagi

  1. ↑ m.in. dostarczono reflektory przeciwlotnicze do oświetlenia terenu.
  2. ↑ 24 GCBA, 81 GBM i GBAM (zob. oznaczenia samochodów pożarniczych)

Przypisy

  1. ↑ a b Krzysztof Nowicki: Perełka z gumy, o której niewielu pamięta.... 204-04-17. [dostęp 2014-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-19)]. (pol.).
  2. ↑ Straż pożarna ćwiczyła na terenie Stomilu w: epoznan.pl z 24.09.2013
  3. ↑ Krzysztof Błażejewski: PRL nie chciała mówić o pożarach w: Express Bydgoski z 24-04-2009; on-line: [1]
  4. ↑ Komenda Miejska PSP w Poznaniu – historia
  5. ↑ Komenda Wojewódzka PSP w Poznaniu – Lata siedemdziesiąte. Ofiarność i odwaga.
  6. ↑ a b Historia firmy. [dostęp 2014-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)].
  7. ↑ Sprawozdania. „Kronika Miasta Poznania”. 3/1972. s. 148. (pol.). 
  8. ↑ a b c d e f Wielki pożar w Stomilu. Płomienie szalały przez 4 dni! w: poznan.naszemiasto.pl z 3-07-2013, fot.
  9. ↑ a b c d e f g Piotr Bojarski: Wielki pożar w „Stomilu” – tym żył Poznań 40 lat temu w: Gazeta Wyborcza z 9.03.2012, fot.; on-line: [2]
  10. ↑ a b c d Kalendarium w:prl998.pl
  11. ↑ ZSP w Kole
  12. ↑ OSP Chełmce
  13. ↑ OSP Dobrzyca
  14. ↑ OSP Luboń
  15. ↑ OSP Lwówek. [dostęp 2014-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-18)].
  16. ↑ OSP Ostrowite
  17. ↑ OSP Pleszew. [dostęp 2014-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-18)].
  18. ↑ OSP Połajewo
  19. ↑ OSP Sieroszewice
  20. ↑ OSP Strzałkowo. [dostęp 2014-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-19)].
  21. ↑ OSP Witkowo, OSP Witkowo
  22. ↑ Wydarzenia. „Kronika Miasta Poznania”. 2/1973. s. 133. (pol.). 
  23. ↑ a b c Maciej Schroeder: Pożar w „Stomilu” w: Przegląd Pożarniczy 6/2012 s. 46–48
  24. ↑ Akcje z przeszłości uczą! w: W Akcji 1/2012 s. 55–57

Bibliografia

  • Piotr Bojarski: Wielki pożar w „Stomilu” – tym żył Poznań 40 lat temu w: Gazeta Wyborcza z 9.03.2012, fot.; on-line: [3]
  • Wielki pożar w Stomilu. Płomienie szalały przez 4 dni! w: poznan.naszemiasto.pl z 3.07.2013, fot.
  • Maciej Schroeder: Pożar w „Stomilu” w: Przegląd Pożarniczy 6/2012 s. 46–48
  • Czesław Wysocki: To był czarny dzień w: Przegląd Pożarniczy 6/2012 s. 49
  • Akcje z przeszłości uczą! w: W Akcji 1/2012 s. 55–57

Media użyte na tej stronie

Poznań outline map.svg
Autor:

Oskarro. © użytkownicy OpenStreetMap.

Copyright użytkownicy UMP-pcPL., Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa lokalizacyjna Poznania
Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Poland (1951–1975) location map.png
Autor: Lukasb1992, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Poland (1951 – 1975)

Equirectangular projection, N/S stretching 160 %. Geographic limits of the map:

  • N: 55.2° N
  • S: 48.7° N
  • W: 13.8° E
  • E: 24.5° E
Stomil Poznań - pożar 1972.jpg
Stomil Poznań - pożar 1972, zawalony budynek magazynu, strażacy
Magazyn Stomil Poznań schemat - pożar 1972.png
Autor: Jakub Torenc, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wymiary, konstrukcja i rozmieszczenie materiałów w magazynie Stomilu podczas pożaru w 1972; liczby wg Przegląd Pożarniczy 6/2012, s. 46