Pożegnanie Ojczyzny

	Pożegnanie Ojczyzny polonez a-moll
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Polonez a-moll „Pożegnanie Ojczyzny” (fr. Polonaise „Les adieux à la Patrie”)^[1], znany jako Polonez Ogińskiego (oznaczenie autorskie – Polonez nr 13^[2]) – polonez fortepianowy w tonacji a-moll skomponowany przez Michała Kleofasa Ogińskiego przed 1794 rokiem, jeden z najbardziej znanych polskich polonezów, szczególnie tych z doby przedchopinowskiej.

Charakterystyka ogólna

Michał Kleofas Ogiński, kompozytor poloneza „Pożegnanie Ojczyzny”

Polonez ukazał się drukiem w roku 1794, w roku insurekcji kościuszkowskiej, której uczestnikiem był Ogiński i po której był zmuszony wyjechać z Polski^[3]. Jego rękopis nie zachował się^[4]. Jest jednym z 26 polonezów fortepianowych skomponowanych przez tego kompozytora^[5].

Należy do gatunku polonezów melancholijnych (a więc nie jest tańcem użytkowym, lecz stylizowanym), powstałego na przełomie XVIII-XIX ww. w okresie sentymentalizmu, kiedy w całej Europie styl klasyczny zaczął ustępować miejsca romantyzmowi. Jako utwór muzyczny, polonez „Pożegnanie Ojczyzny” wywarł duży wpływ na innych kompozytorów.

Popularność

Jest to jeden z najbardziej znanych polonezów, zwłaszcza w Polsce w których jest traktowany jako melodia narodowa^[6]. Bywa również wykonywany jako pieśń m.in. do słów napisanych po polsku przez Halinę Szymulską i do białoruskich słów Wiaczesława Szarapowa (w wykonaniu zespołu Piesniary)^[7][8].

W XX wieku Polonez Ogińskiego był powszechnie wykorzystywany w Polsce jako tradycyjna melodia do otwierającego tańca wykonywanego przez maturzystów na rozpoczęcie komersu, a później również na studniówkach.

Polonezem Ogińskiego orkiestra żegnała transatlantyk MS Batory w Gdyni. Wykonywany jest też przy prezentacji organów w Świętej Lipce^[9].

Utwór dał również nazwę pociągowi Polonez, który od 1973 do 2019 roku kursował na trasie Warszawa – Moskwa. Podczas odjazdu z Dworca Białoruskiego w Moskwie z głośników odtwarzana była melodia Poloneza Ogińskiego.

W latach 1991–1993, u zarania niepodległości Białorusi, pojawiały się także projekty uznania „Pożegnania Ojczyzny” za narodowy hymn Białorusi^[10][3]. Jako nieoficjalny hymn melodię Poloneza Ogińskiego wykorzystało Białoruskie Zrzeszenie Wojskowych (БЗВ) podczas składania publicznej przysięgi na wierność Białorusi, które miało miejsce na Placu Niepodległości w Mińsku dnia 8 września 1992 (w rocznicę bitwy pod Orszą z 1514)^[11][12].

W kulturze

W 1937 roku ukazała się powieść historyczna Antoniego Wysockiego pt. Polonez Ogińskiego (Warszawa, wyd. F. Hoesick)^[13].

Utwór ten posłużył jako główny wątek radzieckiego filmu Polonez Ogińskiego (reż. Lew Gołub, prod. Belarusfilm, 1971) o pseudohistorycznej fabule. W czasie okupacji hitlerowskiej poloneza wykonuje na organach organista-Polak, ukrywający się (od września 1939 r.) w białoruskim Zdzięciole i pomagający radzieckim partyzantom. Film przyczynił się do niezwykłej popularności poloneza w krajach byłego ZSRR^[7].

Polonez był wykorzystywany również w polskich filmach, m.in. w Popiele i diamencie (reż. Andrzej Wajda, 1958), Matce swojej matki (reż. Robert Gliński, 1996) oraz Sali samobójców (reż. Jan Komasa, 2011)^[7].

Numizmatyka

Fragment szóstego taktu poloneza został przedstawiony w kolażu na odwrocie banknotu o nominalnej wartości 50 białoruskich rubli w 2009 roku.

Przypisy

Bibliografia

• Józef Władysław Reiss: Mała historia muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1987, ISBN 83-224-0104-3, s. 98

Linki zewnętrzne

• Michał K. Ogiński. Pożegnanie Ojczyzny na youtube.com, dostęp 17 czerwca 2016
• Najsłynniejszy polonez. W: „Echa Polesia”