Poczet królów i książąt polskich (seria monet)

Poczet królów i książąt polskich – tematyczna seria 92 monet^[1]:

• obiegowych z okolicznościowym wizerunkiem (okolicznościowych) oraz
• kolekcjonerskich (obiegowych i próbnych)

emitowanych przez Narodowy Bank Polski w latach 1979–2005, z umieszczonymi na rewersach wizerunkami 23 wybranych polskich władców^[2].

Monety wchodzące w skład serii bito w okresach:

• PRL – 38 emisji, z nazwą państwa „Polska Rzeczpospolita Ludowa” i godłem w postaci orła bez korony (1979–1989, nominały od 50– do 5000 złotych)^[3],
• III Rzeczypospolitej – 54 emisje, z nazwą „Rzeczpospolita Polska” i orłem w koronie:
  • przeddenominacyjnym – 9 emisji (1992–1994, nominały: 10 000–, 20 000– i 200 000 złotych)^[4],
  • podenomnacyjnym – 45 emisji (1996–2005, nominały: 2–, 10– i 100 złotych)^[5].

Ikonografia

Na monetach serii umieszczone były wizerunki wybranych władców Polski^[1][2].

W zależności od przyjętej optyki, wyemitowane przez NBP w ramach serii numizmaty można podzielić na trzy bądź cztery podserie bite jako monety^[1]:

• obiegowe z wizerunkiem okolicznościowym (okolicznościowe) w miedzioniklu albo stopie nordic gold, z popiersiami władców,
• kolekcjonerskie w srebrze:
  • z popiersiami władców,
  • z wizerunkami władców w półpostaci,
• kolekcjonerskie w złocie, z popiersiami władców.

W przypadku dwóch srebrnych monet z Janem III Sobieskim przedstawione na rewersach wyobrażenia króla ukazują bardziej mniejszą i większą jego postać niż popiersie i półpostać^[6], chociaż NBP w swoich oficjalnych nazwach dla tych emisji konsekwentnie korzystał z wcześniej przyjętej nomenklatury^[7].

Charakterystyka

Podseria srebrna z wizerunkami władców w półpostaci, od Mieszka I (1979) do Jadwigi Andegaweńskiej (1988), była bita w postaci prób kolekcjonerskich (o nieobiegowym statusie prawnym)^[8], a od Władysława II Jagiełły (1989) jako monety kolekcjonerskie (o obiegowym statusie prawnym)^[9]. Podserię tę od samego początku, tj. od Mieszka I (1979), aż do Stefana Batorego (1997) emitowano w stosunkowo niewielkich nakładach, od 2500 sztuk (niektóre próby kolekcjonerskie oraz kolekcjonerska moneta 5000 złotych z półpostacią Władysława II Jagiełły), do 5000 sztuk (wszystkie emisje półpostaci okresu przeddenominacyjnego i pierwsze dwie podenominacyjnego III Rzeczypospolitej)^[8][9].

Na odpowiadających sobie tematycznie monetach należących do obydwu podserii srebrnych widnieje ten sam rok bicia, z wyjątkiem 10-złotówek z Augustem II Mocnym, którego wersja z popiersiem weszła do obiegu kolekcjonerskiego w 2002 r, a w półpostaci – w 2005 r^[2].

W okresie PRL emisje w złocie zostały wstrzymane w 1981 r. po wybiciu 2000 złotych z Władysławem I Hermanem. Przerwa ta trwała również w okresie przeddenominacyjnym III Rzeczypospolitej (1990–1994), chociaż okolicznościowe emisje w miedzioniklu i kolekcjonerskie w srebrze były prowadzone. Bicia w złocie wznowiono w 1997 r. od 100-złotówki ze Stefanem Batorym, uzupełniając w latach następnych władców włączonych do serii pomiędzy 1981 a 1997 rokiem^[2].

W latach 1979–1994 do bicia w srebrze monet kolekcjonerskich, zarówno zwykłych, jak i próbnych, wykorzystywano kruszec próby 750, a od 1995 r. – 925. Monety złote bito wyłącznie w kruszcu próby 900^[2].

Kolekcjonerskie emisje wykonywano stemplem lustrzanym, a okolicznościowe – zwykłym^[2].

Monety kolekcjonerskie bito z rantem gładkim, okolicznościowe zaś w latach^[2]:

• 1979–1994 – ząbkowanym,
• 1996–1998 – gładkim,
• 1999–2000 – z wklęsłym napisem „NARODOWY BANK POLSKI”,
• 2001–2005 – z wklęsłym, ośmiokrotnie powtórzonym napisem „NBP”, co drugi napis obrócony o 180 stopni.

Emisje okolicznościowe przeprowadzano w metalach^[2]:

• miedzioniklu – w latach 1979–1994, w nominałach:
  • 50 złotych (1979–1982, 6 emisji),
  • 100 złotych (1985–1988, 4 emisje),
  • 500 złotych (1989, 1 emisja),
  • 10 000 złotych (1992, 1 emisja),
  • 20 000 złotych (1993–1994, 2 emisje),
• stopie nordic gold – 2 złote (1996–2005, 9 emisji).

Emisje kolekcjonerskie w srebrze przeprowadzano w nominałach^[2]:

• 200 złotych (1979–1982, 6 emisji kolekcjonerskich oraz 6 – próbnych kolekcjonerskich),
• 500 złotych (1985–1988, 4 emisje),
• 1000 złotych (1985–1988, 4 emisje próbne kolekcjonerskie),
• 5000 złotych (1989, 2 emisje),
• 200 000 złotych (1992–1994, 6 emisji),
• 10 złotych (1996–2005, 18 emisji).

Emisje w złocie w latach 1979–1981 bito w postaci monet o nominale 2000 złotych (5 władców), a od 1997 do 2005 r. – jako 100-złotówki (18 władców)^[2].

W okresie podenominacyjnym III Rzeczypospolitej, w przypadku kolekcjonerskich emisji w srebrze, tylko w 1996 r. wybito monety na krążkach o masie 16,5 grama, zmniejszając ją, bez zmiany średnicy numizmatów, do 14,14 grama w roku następnym i utrzymując konsekwentnie ten standard aż do roku 2005^[2].

Wszystkie emisje okresu PRL (1979–1989) i przeddenominacyjnego III Rzeczypospolitej (1992–1994) mają swoje odpowiedniki w serii próbnych monet niklowych^[10]. W przypadku dwóch pierwszych władców, tj. Mieszka I oraz Bolesława I Chrobrego, w postaci prób niklowych wybito też niezrealizowane w formie: okolicznościowej, kolekcjonerskiej, ani próbnej kolekcjonerskiej projekty nominałów^[11]:

• 50 złotych – Mieszko I w półpostaci (1979) oraz alternatywny projekt okolicznościowej monety z Bolesławem I Chrobrym (1980),
• 2000 złotych – Mieszko I w półpostaci (1979).

Lista monet serii Poczet królów i książąt polskich

Przypisy