Poczta Główna w Toruniu

Poczta Główna w Toruniu
Symbol zabytku nr rej. A/132/1-2 z 29 października 1993
Ilustracja
Budynek widziany od strony południowej
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

Rynek Staromiejski 15, ul. Piekary 26

Styl architektoniczny

neogotyk

Architekt

Johannes Otzen (główny projekt),
A. Brock (rozbudowa)

Wysokość całkowita

23 m[a],
z wieżą 28 m

Wysokość do dachu

15 m

Kondygnacje

3

Rozpoczęcie budowy

1881

Ukończenie budowy

1884

Ważniejsze przebudowy

1892–1894

Zniszczono

1910 (pożar)

Odbudowano

1910-1911

Pierwszy właściciel

Kaiserlische Ober-Postdirektion (1884-1920)

Kolejni właściciele

Deutsche Reichpost (1939-1945)

Obecny właściciel

Poczta Polska (1920-1939, 1945-obecnie)

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Poczta Główna”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Ziemia53°00′37,81″N 18°36′12,10″E/53,010503 18,603361
Projekt fasady
Projekt elewacji bocznej z wieżą telegraficzną

Poczta Główna w Toruniu – zespół zabytkowych budynków pocztowych, wzniesionych w stylu neogotyckim w Toruniu.

Lokalizacja

Poczta znajduje się w zachodniej części Zespołu Staromiejskiego, przy Rynku Staromiejskim 15, w sąsiedztwie Sądu Okręgowego, Aresztu Śledczego, Planetarium, kościoła WNMP oraz Ratusza Staromiejskiego.

Historia

Pierwszy budynek pocztowy

Gdy w 1703 roku podczas szwedzkiego oblężenia zniszczeniu uległy średniowieczne kamienice przy zachodniej pierzei Rynku Staromiejskiego, na ich miejscu postawiono nowe kamienice typu pałacowego (tzw. pałace miejskie, palazzo). Mieszkali w nich m.in. burmistrzowie miasta: Hermann Russop, czy Samuel Geret. Budynek należący do tego drugiego nazywano Pałacem Gereta.

Działka, na której obecnie znajduje się główny urząd pocztowy, niemal do końca XIX wieku zajmowana była przez dwa oddzielne budynki. W części południowej, od strony kościoła ewangelickiego (obecnie katolicki Kościół Świętego Ducha), już w latach 90. XVIII wieku odnotowano funkcjonujący dom weselny oraz gospodę „Pod Białym Orłem”. W roku 1807 budynek przekształcono w „Hôtel de Varsovie”, który z kolei osiem lat później przemianowano na „Hôtel de Sanssouci”[1][2]. Do dużej przebudowy doszło w latach 60. XIX wieku.

Położony na północ od budynku hotelowego Pałac Gereta, został w 1818 roku odkupiony przez magistrat z przeznaczeniem na urząd pocztowy miasta Torunia[1][3]. Z uwagi na geopolityczne położenie miasta, urząd otrzymał status poczty klasy pierwszej (tzw. pocztamt). Był to nawiązujący do architektury klasycyzmu dwukondygnacyjny gmach o zabudowie kalenicowej. Mieścił pokoje do segregowania i składowania różnego rodzaju przesyłek, paczek oraz listów, jak również mieszkanie poczmistrza i pomieszczenia dla pozostałych pracowników. Na zapleczu znajdowały się budynki gospodarcze, wozownia i stajnia dla dyliżansów pocztowych.

Budowa nowej poczty niemieckiej

Ukończony urząd pocztowy (po 1884 roku)
Rzut przyziemia dołączony do prośby o pozwolenie na budowę
Projekt fasady
Projekt elewacji tylnej z wieżyczką

Na samym początku lat 80. wyburzono dawny budynek poczty, z zamiarem postawienia na jego miejscu nowego gmachu. Architektem był pochodzący z Hanoweru profesor berlińskiej Wyższej Szkoły Technicznej Johannes Otzen. Trwającą trzy lata budowę rozpoczęto w 1881 roku. Według jego projektu powstał na planie litery U siedmioosiowy gmach o trzech kondygnacjach. Budynek został zwieńczony dużym dwuspadowym dachem z rozbudowanymi mansardami zasłoniętymi schodkowymi szczytami. Wejście znajdowało się w skrajnej północnej osi budynku i, poprzez niewielki trójprzęsłowy korytarzyk, prowadziło do głównego pomieszczenia nazywanego „salą operacyjną” (die Schalter-Halle). W sali tej znajdowały się stanowiska wydawania i przyjmowania przesyłek (po przeciwnych stronach pomieszczenia). Dwa prostopadłe do frontu budynku skrzydła miały układ amfiladowy – tworzyły ciąg pomieszczeń, zarówno na parterze, jak i na piętrach. Na wyższych kondygnacjach mieściły się biura. Południowe skrzydło kończyła (od zaplecza) klatka schodowa ze stylizowaną wieżyczką zwieńczona ośmiokątnym spiczastym dachem z ozdobnym kwiatonem z chorągiewką.

Rozbudowa

Pod koniec lat 80. Cesarska Naddyrekcja Poczty (Kaiserlische Ober-Postdirektion) wykupiła sąsiedni budynek hotelowy, należący wówczas do Carla Plenza. Początkowo planowano dostosowanie istniejących zabudowań do potrzeb rozrastającego się urzędu pocztowego, jednak ostatecznie pomysł ten zarzucono. W 1891 roku dawny hotel rozebrano, a w kolejnym roku w maju w Urzędzie Policji Budowlanej złożono projekt rozbudowy autorstwa A. Brocka, który zakładał powstanie południowego skrzydła z wieżą telegraficzną. Nowa część budynku pod względem stylistycznym została całkowicie podporządkowana istniejącemu dotąd urzędowi pocztowemu – po rozebraniu południowego szczytu przedłużono linię dachu, a także wszystkich fryzów. W liczącej kolejnych sześć osi południowej części, powtórzono również wykrój okien, a całość zwieńczono identycznym schodkowym szczytem. Jedynym wyraźnie nowym elementem była wspomniana wcześniej wieżyczka telegraficzna. Jej murowana część zamknięta dachem namiotowym mierzyła 17 metrów od linii okapu dachu (4 metry od kalenicy). Całość zwieńczona była ozdobną metalową konstrukcją z czterospadowym daszkiem, na którym zamontowano dwie iglice. Wbrew pierwotnym planom, wieża powstała w południowym narożniku fasady głównej, a w osi środkowej elewacji bocznej.

Na podstawie tego samego projektu wzniesiono kolejne budynki na zapleczu głównego gmachu, wypełniające działkę aż do ulicy Piekary. W budynku przy ul. Piekary mieści się obecnie punkt filatelistyczny oraz nadawania paczek[4].

Dalsza historia

W 1910 roku w urzędzie pocztowym wybuchł pożar, który strawił znaczną część dachu. Szkody naprawiono jeszcze w tym samym roku.

W latach 20. znajdujące się na ozdobnych ocynkowanych tarczach wizerunki pruskiego orła przemalowano na godło Polski, natomiast napis Kaiserlisches Postamt na gzymsie na Poczta.

W trakcie II wojny światowej uszkodzona została wieżyczka telegraficzna, którą zaraz po wojnie rozebrano do poziomu gzymsu. Renowację budynku Poczty Głównej przeprowadzono w 1992 roku.

5 października 2019 roku na ściennie frontowej poczty odsłonięto tablicę upamiętniającą obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku[5].

Dekoracje

Blenda wypełniona dekoracją

Budynek poczty jest bogato zdobiony, zgodnie z wytycznymi stylu neogotyckiego. Drzwi wejściowe, zarówno północne, jak i południowe zwieńczone są portalami. Liczne tynkowane blendy imitują witraże; niektóre pokryte są dekoracjami sgraffitowymi z motywami roślinno-geometrycznymi (elewacje południowa i zachodnia). Duża wnęka w południowej elewacji była pierwotnie oknem wychodzącym na działkę przykościelną, jednak w wyniku sprzeciwu pastora zostało ono zabudowane. Całość pokryto roślinnym ornamentem oraz niezachowanym do dziś niemieckim napisem „Jeden uważa, drugi rozśmiesza, trzeci potwierdza, a ja nic nie widzę”[6]. W wielu miejscach, m.in. w obramieniach okien, wykorzystano dwie barwy glazurowanych cegieł (czerwone i zielone). Okna pierwszego piętra zdobione są dekoracjami maswerkowymiostrołukami z trójliściem oraz rozetą z czwórliściem. Fasady poprzecinane są przez kilka równoległych rzędów fryzów. Powyżej okien przyziemia są to fryzy arkadowe, nad oknami I piętra floralne, nad oknami II piętra fryzy romboidalne i ząbkowe, zaś ponad portalami fryzy diamentowe.

Zobacz też

Uwagi

  1. Wszystkie wysokości podano na podstawie projektu rozbudowy autorstwa A. Brocka.

Przypisy

  1. a b Budynek Poczty Głównej. Przyjaciel Torunia. [dostęp 2012-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-22)]. (pol.).
  2. Stare Miasto. Poczta Główna. [w:] Toruń, e-przewodnik [on-line]. torun.webd.pl. [dostęp 2012-10-01]. (pol.).
  3. Arkadiusz Skonieczny: Historia poczty w Toruniu. Toruński Serwis Turystyczny. [dostęp 2012-10-01]. (pol.).
  4. Arkadiusz Skonieczny: Urzędy pocztowe na starówce. Toruński Serwis Turystyczny. [dostęp 2012-10-01]. (pol.).
  5. Na budynku poczty w Toruniu odsłonięto pamiątkową tablicę | Nowości Dziennik Toruński, nowosci.com.pl [dostęp 2020-01-19] (pol.).
  6. Arkadiusz Skonieczny: Poczta Główna. Toruński Serwis Turystyczny. [dostęp 2012-10-01]. (pol.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Toruń location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa miasta Toruń, Polska
Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Torun poczta 1940 (ok.).jpg
Poczta Główna w Toruniu
Torun poczta 1892 (elewacja przednia).jpg
Projekt fasady urzędu pocztowego w Toruniu po rozbudowie
Poczta Główna w Toruniu, blęda.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Poczta Główna w Toruniu, blęda
Torun poczta 1892 (plan).jpg
Rzut przyziemia urzędu pocztowego w Toruniu po rozbudowie (Rynek Staromiejski po lewej stronie)
Torun poczta 1881 (elewacja tylna).jpg
Projekt elweacji tylnej urzędu pocztowego w Toruniu.
Urząd marszałkowski w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
urząd marszałkowski w Toruniu
Torun Poczta 1885 (ok.).jpg
Hôtel de Sanssouci (po lewej) oraz urząd pocztowy na Rynku Staromiejskim w Toruniu
Torun Poczta Glowna.jpg
Autor: Piotr Kożurno, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek poczty głównej w Toruniu.
Torun poczta 1892 (elewacja boczna).jpg
Projekt elewacji południowej urzędu pocztowego w Toruniu po rozbudowie
Torun poczta 1881 (plan).jpg
Rzut przyziemia z projektu budowy urzędu pocztowego w Toruniu (Rynek Staromiejski na dole planu)
Torun poczta 1910.jpg
Budynek Głównego Urzędu Pocztowego w Toruniu po pożarze dachu
Torun poczta 1870 (ok.).jpg
Budynek Urzędu Pocztowego Miasta Torunia ulokowanego w tzw. Pałacu Gereta przy Rynku Staromiejskim
Torun poczta 1881 (elewacja przednia).jpg
Projekt fasady urzędu pocztowego w Toruniu.
Ulica piekary.jpg
Autor: Spens03, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, ul. Piekary - budynek gospodarczy poczty głównej
Toruń - Poczta Główna 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Neogotycki gmach Poczty Głównej w Toruniu zaprojektowany przez Johanna Otzena i wzniesiony w latach 1881-1894.