Podgórze (Łódź)

Domki kunitzerowskie, część osiedla Podgórze do lat 50. XX w.

Podgórze – zwyczajowo wyodrębniane, obecnie nieposiadające ugruntowania prawnego, osiedle we wschodniej części Łodzi na Widzewie. Przez lata w XX wieku wśród mieszkańców ukształtowała się niemiecko brzmiąca nazwa Grembach, nadana jeszcze przez niemieckich kolonistów, którzy zamieszkiwali do końca II wojny światowej w tej okolicy. Być może ci koloniści przybyli bezpośrednio z niemieckiej miejscowości o nazwie Grömbach lub poprzez dzisiejszą Łaznowską Wolę, przed II wojną - Grömbach^[a]^[b]^[c]. Jednak niemal wszystkie mapy z początku XXI wieku określają tereny tego osiedla już tylko polską nazwą^[d]. Zgodnie z oficjalnym podziałem administracyjnym Podgórze stanowi część osiedla administracyjnego Stoki-Sikawa-Podgórze. Natomiast inny podział miasta (stworzony w 2005 specjalnie dla potrzeb Systemu Informacji Miejskiej) zalicza Podgórze do obszaru SIM Niciarniana^[e].

Historia

Część terenów wchodzących dziś w skład osiedla rozpoczęła być zagospodarowywana w na początku XIX wieku, podczas gdy, podobnie jak do Łodzi, przybyli tutaj niemieccy osadnicy^[f]. Jednak początek poważnego rozwoju tego obszaru datować należy niemal wiek później. U schyłku XIX wieku, w centralnej części osiedla, z inicjatywy fabrykanta Juliusza Kunitzera, powstała pierwsza na ziemiach polskich fabryka nici (dziś nosząca nazwę „Ariadna”). Przy niej zbudowano, posiadające niezwykle słabe warunki sanitarne, mieszkania dla robotników^[g]. Przy osiedlu powstała też stacja kolejowa Łódź Niciarniana, na którą przyjeżdżali zamieszkujący pod Łodzią robotnicy pracujący w fabryce. Dla potrzeb fabryki stworzono też nieistniejącą już towarową bocznicę kolejową.

Ciągi komunikacyjne

Głównymi osiami komunikacyjnymi osiedla są ulice: Czechosłowacka, Edwarda, Mazowiecka, Niciarniana i Nowogrodzka oraz we fragmencie ul. Widzewska. Zarówno z północnej, jak i z południowej strony, osiedle otoczone jest liniami kolejowymi (na północy: Linia kolejowa nr 16 relacji Łódź Widzew-Zgierz, na południu: Linia kolejowa nr 17 relacji Łódź Fabryczna-Koluszki).

Instytucje użyteczności publicznej

W północno-zachodniej części obszaru osiedla (między ul. Czechosłowacką i Mazowiecką) znaczne tereny zajmuje Centrum Kliniczno-Dydaktyczne Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Na obszarze osiedla (przy rogu ulic Mazowieckiej i Nowogrodzkiej) znajduje się także, istniejące od roku 1999 i będące spadkobiercą tradycji Szkoły Podstawowej nr 66 w Łodzi, Publiczne Gimnazjum nr 30 w Łodzi im. Adama Mickiewicza. Przy ul. Niciarnianej 2a, w sąsiedztwie Centrum Kliniczno-Dydaktycznego, ma swoją siedzibę Zespół Szkół Specjalnych nr 4.

Uwagi

↑ Nazwa jest nieusystematyzowana sposobem zapisu i wymowy, zarówno co do wersji niemieckiej (Grunbach, Grünbach lub Gruenbach), jak i polskiej (Grinbach, Grynbach i Grembach - ta ostatnia najczęściej spotykana. Patrz np. http://historia-nieznana.blogspot.com/2017/01/aznowska-wola-grombach-oskar-kossmann.html).
↑ Z racji niezwykle szczupłych źródeł w literaturze trudno określić prawidłowe: pisownię, brzmienie i tłumaczenie niemieckiej nazwy osiedla. Obecnie najwięcej przykładów przysparza internet - tam pewne informacje przekazują fora dyskusyjne o tematyce regionalnej (np. o osiedlu Grembach lub osiedlu Stoki). Jednak brak tam źródeł odnoszących do profesjonalnych publikacji. Przykład spolszczonej w pisowni nazwy - Grembach znajduje się w pochodzącej z 1993 mapie topograficznej tego fragmentu dzielnicy Widzew. Ponadto nic nie wyjaśnia zapis w bazie on-line Ulice-Łodzi znajdującej się na stronie Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki im. Piłsudskiego w Łodzi (wskazuje on tylko występowanie kilku wersji: "Grynbach vel Grunbach vel Grembach").
↑ Podgórze jako nazwa polska, niebędąca jednak dosłownym tłumaczeniem przyjętych dla określenia tego osiedla nazw niemieckich (według różnych interpretacji oznaczających: zielone miejsce lub zielony strumień). Osiedla nie należy też mylić z ulicą Podgórze na Stokach, położoną ponad kilometr od Grembachu.
↑ Np. oficjalna Internetowa Mapa Łodzi Miejskiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łodzi.
↑ Z nazwą tą jednak nie utożsamiają się mieszkańcy. Powstała ona niejako w sposób urzędniczy, sztuczny, nieodzwierciedlający w pełni miejscowej historii i tradycji (sugerowano się prawdopodobnie obecnością fabryki nici, ulicy i dworca kolejowego o nazwie Niciarniana, jednak co trzeba zaznaczyć, nigdy powszechnie nazwa Niciarniana nie funkcjonowała dla określenia całego osiedla - co najwyżej, używano jej tylko dla pewnej części tegoż obszaru).
↑ W przypadku samej Łodzi byli to głównie rzemieślnicy, którzy zajęli się przemysłem lekkim. Natomiast wzdłuż ulicy Lawinowej (w północnej części osiedla), na mocy podziału majątku Stokowskich, powstały niewielkie gospodarstwa rolne, stanowiące osadę Antoniew Stokowski.
↑ Są to dwa charakterystyczne rzędy zabudowy jednokondygnacyjnej - budynki nazywa się familokami (z lotu ptaka każdy z nich wygląda jakby wywrócony wieżowiec).

Linki zewnętrzne

Publiczne Gimnazjum nr 30 w Łodzi
Historia fabryki nici Ariadna na stronie firmy. ariadna.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-20)].

[kossman-1] Nazwa jest nieusystematyzowana sposobem zapisu i wymowy, zarówno co do wersji niemieckiej (Grunbach, Grünbach lub Gruenbach), jak i polskiej (Grinbach, Grynbach i Grembach - ta ostatnia najczęściej spotykana. Patrz np. http://historia-nieznana.blogspot.com/2017/01/aznowska-wola-grombach-oskar-kossmann.html).

[fora-2] Z racji niezwykle szczupłych źródeł w literaturze trudno określić prawidłowe: pisownię, brzmienie i tłumaczenie niemieckiej nazwy osiedla. Obecnie najwięcej przykładów przysparza internet - tam pewne informacje przekazują fora dyskusyjne o tematyce regionalnej (np. o osiedlu Grembach lub osiedlu Stoki). Jednak brak tam źródeł odnoszących do profesjonalnych publikacji. Przykład spolszczonej w pisowni nazwy - Grembach znajduje się w pochodzącej z 1993 mapie topograficznej tego fragmentu dzielnicy Widzew. Ponadto nic nie wyjaśnia zapis w bazie on-line Ulice-Łodzi znajdującej się na stronie Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki im. Piłsudskiego w Łodzi (wskazuje on tylko występowanie kilku wersji: "Grynbach vel Grunbach vel Grembach").

[nazwa-3] Podgórze jako nazwa polska, niebędąca jednak dosłownym tłumaczeniem przyjętych dla określenia tego osiedla nazw niemieckich (według różnych interpretacji oznaczających: zielone miejsce lub zielony strumień). Osiedla nie należy też mylić z ulicą Podgórze na Stokach, położoną ponad kilometr od Grembachu.

[mapa-4] Np. oficjalna Internetowa Mapa Łodzi Miejskiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łodzi.

[niciarniana-5] Z nazwą tą jednak nie utożsamiają się mieszkańcy. Powstała ona niejako w sposób urzędniczy, sztuczny, nieodzwierciedlający w pełni miejscowej historii i tradycji (sugerowano się prawdopodobnie obecnością fabryki nici, ulicy i dworca kolejowego o nazwie Niciarniana, jednak co trzeba zaznaczyć, nigdy powszechnie nazwa Niciarniana nie funkcjonowała dla określenia całego osiedla - co najwyżej, używano jej tylko dla pewnej części tegoż obszaru).

[rzemieślnicy-6] W przypadku samej Łodzi byli to głównie rzemieślnicy, którzy zajęli się przemysłem lekkim. Natomiast wzdłuż ulicy Lawinowej (w północnej części osiedla), na mocy podziału majątku Stokowskich, powstały niewielkie gospodarstwa rolne, stanowiące osadę Antoniew Stokowski.

[familok-7] Są to dwa charakterystyczne rzędy zabudowy jednokondygnacyjnej - budynki nazywa się familokami (z lotu ptaka każdy z nich wygląda jakby wywrócony wieżowiec).

[a]

[b]

[c]

[d]

[e]

[f]

[g]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne