Podgrzyb brunatny

Podgrzyb brunatny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	borowikowate
Rodzaj	podgrzyb
Gatunek	podgrzyb brunatny
Nazwa systematyczna
Imleria badia (Fr.) Vizzini Index Fungorum 147: 1 (2014)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]
najmniejszej troski

Modele podgrzybków w Parku Grzybowym w Piłce

Sinienie porów po zgnieceniu

Podgrzyb brunatny, podgrzybek brunatny (Imleria badia (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Imleria, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1818 r. Fries, jako formę borowika, nadając mu nazwę Boletus castaneus ß badius. Tenże sam autor w 1832 r. podniósł go do rangi gatunku Boletus badius. Później przez różnych autorów zaliczany był do różnych rodzajów, w Polsce znany był jako Xerocomus badius (podgrzybek brunatny). W 2014 r. Vizzini przeniósł go do nowo utworzonego rodzaju Imleria, nadając mu nazwę Imleria badia, uznaną przez Index Fungorum^[2].

Ma ponad 20 synonimów nazwy naukowej. Niektóre z nich^[3]:

W polskim piśmiennictwie mykologicznym po raz pierwszy polską nazwę (grzyb płowy) podał F. Kwieciński w 1896 r. Nazwę podgrzybek brunatny podała Alina Skirgiełło w 1960 r. i pod taką nazwą głównie gatunek ten jest znany i opisywany w polskim piśmiennictwie mykologicznym i w atlasach grzybów^[4]. Później w wyniku badań filogenetycznych ustalono, że bliżej spokrewniony jest z borowikami (Boletus)^[3]. W 2014 r. po przeniesieniu go do rodzaju Imleria wszystkie polskie nazwy stały się niespójne z aktualną nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy podgrzyb brunatny^[5].

Morfologia

Kapelusz

Rozmiar dochodzi do 15 cm średnicy. Jest nagi i gładki, u młodych egzemplarzy półkolisty z podwiniętymi brzegami, ciemnobrązowy z czerwonawym odcieniem lub kasztanowo-brunatny. U starszych egzemplarzy kapelusz jest rozpostarty, dość płaski, czasem z wywiniętymi do góry brzegami^[6].

Rurki

Lekko wcięte wokół trzonu. Barwa od bladoochrowej do oliwkowo-żółtej. Uszkodzone zmieniają kolor na niebieskozielony. Pory początkowo są białe, później żółte do żółtozielonawych^[6].

Trzon

Grubość do 4 cm, wysokość do 10 cm. Jasnobrązowy, ma podłużne, ciemniejsze pręgi. U młodych egzemplarzy trzon zazwyczaj jest pękaty, następnie cylindryczny. W miejscu uszkodzenia zmienia kolor na ciemnoniebieski^[6].

Miąższ

Twardy, w starszych trzonach zdrewniały. Biały, u starszych egzemplarzy lekko żółty. Przekrojony lekko sinieje. Smak i zapach przyjemny^[6].

Wysyp zarodników

Brązowo-oliwkowy. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 4–5 × 12–17 μm^[7].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Australii i Japonii^[8]. W Europie jest pospolity^[9].

Rośnie w lasach iglastych i mieszanych na ziemi, czasami tuż przy pniakach, często w mchu. Najczęściej spotykany jest pod sosną zwyczajną i świerkiem pospolitym. Tworzy owocniki od lata do późnej jesieni^[6][9].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[4]. Grzyb jadalny. Jest uważany za jeden z cenniejszych grzybów. Nie ma tak dobrego smaku, jak np. borowik szlachetny, ale w kuchni może być wykorzystany na rozmaite sposoby, dobrze nadaje się także do marynowania. W surowym stanie jest trujący^[10].

Gatunki podobne

Młode podgrzyby brunatne można pomylić z goryczakiem żółciowym (Tylopilus felleus). Wątpliwości rozstrzygnąć można próbą smakową (goryczak jest gorzki). Starsze zaś podobne są do piaskowca kasztanowatego (Gyroporus castaneus), który jednak ma jamkowato pusty trzon i jego miąższ nie zmienia barwy po przecięciu^[9].

Przypisy